الف: باید توجه اشته باشیم که به قول جان لاک : «در مدرسه بزرگ طبیعت، ما سر و پا در جهل و بی خبری فرو رفته‌ایم و از اسرار وجود، چیزی نمی‌دانیم»بنابراین، شرط نخست در رفع معایب و خودسازی، اعتراف و اعتقاد به ناآگاهی و دانایی‌های اندک ما در اسرار پهناور جهان هستی، و تصمیم گیری جدّی برای رفع آن‌هاست.
ب: برای رفع معایب و در نتیجه خودسازی، باید به «درون خویش فرو رویم» و این سخن عمیق «آندره ژید» نویسنده مشهور فرانسوی و برنده «جایزه ادبی نوبل» 1945 میلادی را به خاطر بسپاریم که گفته است: «نیروی حیرت انگیزی در ذات انسان نهفته است، پیوسته تکرار کن: همه چیز، به خودم بستگی دارد.» درد و درمان ما، در وجود خود ما قرار دارد، باید نقاط مثبت را شناخته و تقویت کنیم و نیز معایب و نقاط ضعف را شناخته، به تدریج ریشه کن گردانیم و قدم بر پلّه‌های تکامل گذاریم.
ج: اگر خود را «انسان کامل» و مصون از لغزش و گناه نمی‌دانیم، باید سخنان «دیل کارنگی» دانشمند معروف را با دقّت مورد مطالعه قرار دهیم که نوشته است: «آدم‌های ضعیف‌النفس از انتقاد می‌هراسند و وحشتناک می‌شوند، ولی مردم دانا به انتقاد و خورده گیری دیگران رغبت نشان می‌دهند و از آن‌ها نکته‌ها می‌آموزند... آیا شما فقط درس زندگی را از کسانی آموخته‌اید که از شما تعریف کرده؛ محبت نموده و مطیع نظر شما بوده‌اند؟… ما مخلوق منطق و استدلال نیستیم، بلکه زاییده احساساتیم، عقل و منطق ما، همچون قایق بادبانی، در دریای تاریک و طوفانی احساسات بالا و پایین می‌رود.
د: مراقبه و محاسبه، برای رفع تدریجی معایب و کاستی‌ها، یکی دیگر از راه‌های بسیار لازم و مؤثّر است. امام علی(علیه‌السلام) قرن‌ها پیش فرموده: «علی العاقل أن یحصی علی نفسه مساوی‌ها فی الدین و الرّأی و الأخلاق و الأدب، فیجمع ذلک فی صدره، أو فی کتاب و یعمل فی إزالتها»: بر شخص عاقل لازم است که بدی‌ها و عیب‌های خویش را در امر دین، فکر و اندیشه و اخلاق و ادب شمارش(و محاسبه) کند و آن‌ها را در سینه خود، یا در صفحه کاغذی یادداشت نماید و برای برطرف کردن آن‌ها (به تدریج) اقدام نماید.
ه: تقاضای انتقاد و عیب جویی برای شناختن عیب‌ها و نقص‌ها، بزرگ‌ترین خصلت‌های متعالی انسانی است و از امتیازات فرهنگ درخشان اسلامی است. امام صادق(علیه‌السلام) فرموده: «أحبُّ إخوانی الی من أهدی إلی عُیوبی». محبوب‌ترین برادران من، نزد من کسی است که عیب‌های مرا برایم به ارمغان بیاورد. در حالی که ما امام جعفر صادق(علیه‌السلام) را معصوم و بدون هر گونه لغزش و عیبی می‌دانیم، امّا آن حضرت، این درس بزرگ را به ما آموخته است که نه تنها از انتقاد و عیب‌جویی مخلصانه دیگران نسبت به خود، نباید ناراحت و آزرده خاطر شویم، بلکه با کمال تواضع و فروتنی، آن را «هدیه و ارمغان» تلقّی کرده و درصدد رفع آن‌ها برآییم.
و: تغییر چشم انداز، یعنی از میان نقاط منفی و سیاه در زندگی، نقاط مثبت و روشن و زیبا را برگزینیم. راه بسیار مفیدی است که با یک آگاهی لازم و یک اراده شجاعانه می‌تواند ما را، از تنگنای کم ظرفیتی و عیب جویی‌های زشت و بدبینانه نجات دهد.
منبع:تبیان
