يکشنبه 11/1/1387 - 15:44
-0 تشکر
35126
مسجد جامع گرگان
مسجد جامع گرگان ( ثبت آثار ملی به شماره 181 ) مسجد جامع گرگان فعلی ( استرآباد قدیم ) در بازار قدیمی نعلبندان در زمینی به مساحت 1600 مترمربع واقع شده است . مقدسی در سالهای 375 ه . ق می نویسد : " مسجد جامع استرآباد را دیدم كه در بازار شهر واقع شده و نهری از جلوی آن جاری است " . اگر به نوشته مقدسی استناد كنیم اصل این مسجد بیش از 1100 سال قدمت دارد . بعلاوه مولف كتاب تاریخ جرجان می نویسد : علی بن احمد بوكرد استرآبادی ( فوت 333 ه . ق ) نقل كرده كه محمد بن خالد حنظلی رازی ، كنیه اش ابو عبدالله و لقبش موید بود ، مسجد جامع استرآباد را بنا كرده و خودش اولین كسی بود كه به مردم استرآباد فقه را بازگو می كرد . اما بنای اصلی و فعلی مسجد متعلق به دوره سلجوقیان است ، از جمله مناره قدیمی آن به سبك معماری دوران سلجوقی ساخته شده است . بعدها بنای مسجد در دوران تیمریان ، صفویان ( شاه عباس اول و شاه عباس دوم ) و افشاریه تعمیرات كلی داشته و از صورت و شكل اصلی خود خارج گردید . قسمتی از بنای مسجد به سال 1323 ش در زلزله شدید منطقه گرگان تخریب و سپس بازسازی گردید ولی مناره فعلی مسجد به همان شكل و شمایل اصلی خود باقی مانده و دارای كتیبه ای به خط كوفی است . مناره های دیگری هم به سبك مناره این مسجد در نقاط مختلف ایران موجود است از جمله در تاریكخانه دامغان ( 417 - 420 ه . ق ) - مسجد جامع سمنان ( 420 - 446 ) - مسجد میدان ساوه ( 453 ) - مسجد جامع كاشان ( 466 ) و چهل دختران اصفهان ( 501 ه . ق ) . از مشخصات بارز سبك معماری این مناره ها نداشتن اختلاف پهنا بین پایه و قسمت فوقانی و تزئین آنها با آجر است . حیاط مسجد 4 شبستان با وسعت 1000 متر مربع دارد كه در چهار گوش حیاط آن واقع شده است . دو ایوان متعلق به عصر سلجوقیان ( 804 ه . ق ) در دو سوی شرق و غرب مسجد واقع است . بر دیوارهای ایوان غربی سنگ نبشته های زیادی نصب گردیده كه تعدادی از آنها فرامین حكام و پادشاهان زمان در ارتباط با شهر استرآباد است . یكی از سنگها متعلق به دوران ابوالمظفر جهان شاه می باشد و بر سنگ دیگر القاب حاكم آن زمان ، ابوالغازی القاهر بهادر به سال 942 ه . ق حك شده است . ایوان شرقی در سال 1411 و ایوان غربی و شبستان جنوب غربی در سال 1412 ه . ق كاشی كاری هفت رنگ شده اند . منبر قدیمی و تاریخی مسجد در ایوان غربی نگه داری می شود . بدنه راست منبر به علت اتصال با دیوار و در اثر رطوبت مدتها از بین رفته بود . در قاب چوبی منبر به خط ثلث این سطور حكاكی شده است : " قدتم فی ایام دولة السلطان الاعظم مولی ملوك العرب و العجم معین الدنیا و الدین ابوالقاسم بابربها در خلد الله تعالی ملكه و سلطانه بسعی الامیر الاعدل بانی مبانی الخیرات مظفر الدنیا و الدین بابا حسن ... عمت معدلته سنه 859 " . از این متن چنین مستفاد می شود كه ساختمان قسمتی از مسجد در زمان دولت میرزا ابوالقاسم بابر ( دوره تیموریان ) به سعی بابا حسن در سال 859 ه . ق ساخته شده است . بر روی منبر دو تاریخ 895 و 1018 ه . ق نیز وجود دارد . سنگ پشت منبر در سال 1157 ه . ق توسط حاج محمد رضا خادم مسجد حك گردیده است . بر سر در ورودی مسجد نبشته ای است كه دلالت بر تعمیر ان در سال 1057 ه . ق دارد . در پائین آن نیز چنین كنده شده : به دست بنده كمترین قطب الدین احمد بن ملا علی استرآبادی در تاریخ 15 شعبان 1018 . بر بدنه منبر بر چهارده معصوم حك شده است . بر محراب مسجد تاریخ 1108 و وقفنامه ای متعلق به سال 1042 ه . ق در زمان خسرو خان حاكم استرآباد قرار دارد . در زمان نادر شاه منبر و قسمتی از مسجد جامع توسط حاجی قربان آقا ، ناظر محمد حسین خان قاجار ، حاكم وقت استرآباد مرمت شد. ناگفته نماند كه در داخل ایوان غربی مسجد ، قدیمی ترین فرمانهای نصب شده بر دیوار ، متعلق به تاریخ 908 و آخرین آن متعلق به 1219 ه . ق می باشد . عده ای معتقدند چون محراب مسجد به سوی شرق است احتمالا این مسجد برای مسلمانان سنی مذهب بنا گردیده است . در سالهای اخیر شایع شده بود كه بانیان مسجد هنگام ساختن بنا مقداری طلا زیر یكی از شبستانهای مسجد دفن كرده اند تا بعدها جهت تعمیرات از آن استفاده شود . مدتی بعد مقداری طلا در محوطه مسجد كشف و طبق صورت جلسه 8620 - 30 / 4 / 1339 صورت مجلس شد . 
