قرآن كریم هرگونه خطری را كه از انتخاب محبوب و معشوق ناشایست دامنگیر انسان میشود، گوشزد كرده، چنان كه به ثمرات ارزشمند انتخاب محبوب بایسته و شایسته كه مایه كمال آدمی است نیز اشاره كرده و بر همین اساس كه برخی از محبوبها و معشوقها شایسته محبت نیستند، قرآن كریم فرمود: ﴿وعسی أن تحبّوا شیئاً وهو شرّ لكم والله یعلم وأنتم لاتعلمون﴾(1) در انتخاب محبوب باید دقیق باشید؛ زیرا ممكن است محبوبی را كه پذیرفتید نهتنها خیری در آن نباشد، بلكه مایه شر باشد، خدای سبحان میداند هر آنچه که شما نمیدانید و اوست كه راهنمایی كرده محبتتان را در كدام مسیر قرار دهید. و آن مسیر عبارت است از تبعیت و پیروی پیامبر، چنان كه فرمود: ﴿قُل إن كنتم تحبّون الله فاتّبعونی یحببْكم الله﴾(2) پس خدا و پیامبر، كه صبغه و رنگ الهی دارد، شایسته مهر ورزیدن است و آنچه كه رنگ الهی ندارد به او مهر نورزید؛ زیرا برای شما شر است. لذا قرآن كسانی را كه در اثر فراهم كردن ملكات نفسانی، محبوب خداوند هستند، معرفی كرده است.
محبوبان الهی
خداوند عدهای را به خاطر داشتن اوصاف خاصی دوست دارد و عدهای هم، وجودشان محبوب خداست،
مثلاً گاهی قرآن كریم میگوید: ﴿إنّ الله یحبّ التّوّابین ویحبّ المتطهّرین﴾(3)؛ ﴿فَإنّ الله یحبّ المتّقین﴾(4)؛ ﴿إنّ اللهَ یحبّ المقسطین﴾(5)؛ ﴿إنّ اللهَ یحبّ المتوكّلین﴾(6) یعنی كسانی كه وصف توبه، طهارت، تقوا، قسط و توكل را دارند، محبوب خدا هستند. و گاهی میگوید: ﴿فسوف یأتی الله بقوْمٍ یحبّهم ویحبّونه﴾(7) به زودی خداوند قومی را میآورد كه خدا ذات آنها را دوست دارد و آنها نیز خدا را دوست دارند.
این دو تعبیر در قرآن كریم با تفاوت قابل توجهی دو مطلب را تفهیم میكند:
1 ـ آیاتی كه میفرماید: ﴿إنّ الله یحبّ المتوكّلین﴾ در حقیقتش این است كه توكّل محبوب خداست، و فردِ متوكل هم به دلیل این كه توكل دارد محبوب خداست. ﴿إنّ الله یحبّ التّوّابین ویحبّ المتطهّرین﴾ یعنی توبه، تطهیر و طهارت مطلوب خداست. ﴿إنّ الله یحبّ المقسطین﴾ یعنی اِقساط و سهمِ هر صاحب سهم را به وی دادن و به سهم كسی تجاوز نكردن، محبوب خداست. ﴿فَإنّ الله یحبّ المتّقین﴾ یعنی تقوا مورد علاقه خداست. در این دسته از آیات، اوصاف نامبرده را، محبوب خدا میداند.
2 ـ در سورهء مائده میفرماید: ﴿یا أیها الذین امنوا من یرتدّ منْكم عن دینه فسوف یأتی الله بقوْمٍ یحبّهم ویحبّونه أذلّةٍ علی المؤمنین أعزّةٍ علی الكافرین یجاهدون فی......)
خداوند محبوب كسی باشد خیلی مهم نیست؛ ولی بسیار مهم است كه انسانی محبوب خدا بشود. از آنجا كه كل نظام آفرینش جنود الهی است ﴿ولله جنود السّموات والأرض﴾(8) اگر خدای سبحان نسبت به انسانی محبت داشت، همه نظام آفرینش نسبت به او مهر میورزند؛ چون همه آنها تابع اراده الهی هستند و اگر اراده الهی به صورت محبت به انسان كاملی تعلق گرفت و چنین فیض ویژهای درباره او ظهور كرد كل نظام، محبّ او خواهند بود. این مقام از برجستهترین مقامهای انسانی به شمار میرود؛ زیرا تعبیر ﴿یحبّهم﴾ همان طور كه استاد علامه طباطبایی(رضواناللهتعالیعلیه) فرمودهاند دلالت بر محبت مطلق خداوند میكند كه به ذات انسان كامل تعلق گرفته است، نه به وصف او.
با این اوصاف آیا اون فرد ویا چیزی که دوسش داریم شایسته محبت هست؟......
و یا اصلا محبوب ما چه رنگییه!!؟............
1- ـ سوره بقره، آیه 216. 2- ـ سوره آل عمران، آیه 31.
3- ـ سوره بقره، آیه 222. 4- ـ سوره آل عمران، آیه 76.
5- ـ سوره مائده، آیه 42. 6- ـ سوره آل عمران، آیه 159.
7- ـ سوره مائده، آیه 54. 8- ـ سوره فتح، آیه 4.
فطرت در قرآن - ( تفسیر موضوعی جلد ۱۲ )