سفره‌ی هفت‌سین از سفره‌های نوروزی است که در ایران و برخی از نقاط افغانستان رایج است.
سفره‌های نوروزی یکی از آیین‌های مشترک در مراسم نوروز در بین مردمی است که نوروز را جشن می‌گیرند. در بسیاری از نقاط ایران و برخی از نقاط افغانستان، سفره‌ی هفت‌سین پهن می‌شود. در این سفره هفت چیز قرار می‌گیرد که با حرف سین آغاز شده باشد؛ مثل سرکه، سنجد، سمنو، سیب و ...
در کابل و شهرهای شمالی افغانستان، سفره‌ی هفت‌میوه متداول است. در این سفره، هفت میوه قرار می‌گیرد، از جمله؛ کشمش سبز و سرخ، چهار مغز، بادام، پسته، زردآلو و سنجد. چیدن سفره‌ای مشابه با استفاده از میوه‌‌ی خشک شده، در بین شیعیان پاکستان هم مرسوم است.
علاوه بر این، سفره‌ی هفت‌شین در میان زرتشتیان، و سفره‌ی هفت میم در برخی نقاط واقع در استان فارس در ایران متداول است. در جمهوری آذربایجان نیز بدون توجه به عدد هفت، بر روی سفره‌های نوروزی خود، آجیل قرار می‌دهند.
هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌‌آرایند. آنچه که در این سفره قرار می‌گیرد، باید دارای هفت خصوصیت زیر باشد:
1. پارسی باشد؛
2. با بند واژه‌ی «س» آغاز شود؛
3. ریشه‌ی گیاهی داشته باشد؛
4. خوردنی باشد؛
5. اسم مرکب نباشد؛
6. برای بدن سودمند باشد؛
بنابراین هر آنچه که دارای این ویژگی‌ها نباشد - اگرچه با بندواژه‌‌ی «س» هم آغاز شده باشد - نمی‌توان جزئی هفت‌سین به حسابش آورد. در زبان پارسی، تنها هفت چیز هستند که این ویژگی‌ها را دارا هستند:
1. سیر: به‌نام و عنوان اهورامزدا
2. سیب: به‌نام و عنوان سپندارمذ (اسفند)
3. سبزی: به‌نام فرشتهی اردیبهشت
4. سنجد: به‌نام فرشتهی خرداد
5. سرکه: به‌نام فرشتهی امرداد
6. سمنو: به‌نام فرشتهی شهریور
7. سماق: به‌نام فرشتهی بهمن
هر چند که در سفره‌ی هفت‌سین باید به هر حال هفت جزء که با آوای «سین» آغاز می‌شوند (نمادی از «سپنتا») چیده شود، ولی برای زینت و چیدمان دل‌پذیرتر سفره‌ی هفت‌سین، تقریبا" همه‌ی خانواده‌های ایرانی اجزا دیگری هم در سفره می‌چینند و در آرایش و رنگ‌آمیزی سفره‌شان نهایت خوش سلیقگی را اعمال می‌کنند. آینه و کتابی مقدس در کنار آن هم از اجزایی است که تقریبا" در هر سفره هفت‌سینی چیده می‌شود. برخی بر این باورند که سکه که نماد «دارایی» و آب که نماد «پاکی و روشنایی» است بهتر است در کنار هم قرار گیرند و سکه را درون ظرفی از آب سر سفره می‌گذارند.
مشخصات
سفره‌ی هفت‌سین
سین‌های باستانی
(متداول‌تر)
سبزه - نماد نوزایی (تولد دوباره)
سیب - نماد زیبایی و تندرستی
سمنو - نماد فراوانی (برکت)
سیر - نماد پزشکی (درمان یا طب)
سنجد - نماد عشق
سکه - نماد دارایی
سرکه - نماد شکیبایی و عمر
سماق - نماد (رنگ) طلوع خورشید
سنبل - نماد دور اندیشی، آرامش فكری
دیگر سین‌ها: سوسن، سبزی، سنگک، سپند، سیاه‌دانه
دیگر اقلام
کتاب - به نشانه‌ی تمدن و خردورزی: دیوان حافظ و شاهنامه و (مسلمانان معمولا" قرآن را انتخاب می‌کنند)
آینه
ماهی سرخ
یک جفت نوروزی (شمعدان اصیل ایرانی)
تخم مرغ رنگی
کاسه‌ای از آب که پرتقالی در آن غوطه‌ور است (به نشانه‌ی زمین در فضا)
یک شیرینی ایرانی (مانند باقلوا، شیرینی آرد نخودچی، ...)
همچنین:
گلاب، آجیل، شکلات، گل نرگس
در کشورهای مختلف هفت‌سین‌های متفاوتی پهن می‌شود، سفره‌ی هفت‌سینی که امروزه بیش‌تر مرسوم است داری هفت مورد از چیزهای مانند:
سبزه
سنجد
سیر
سماق
سرکه
سمنو
سیب
سپند (اسفند)
در سفره مرسوم است، میوه، گل، شیرینی‌های سنتی، ماهی قرمز، سبزی خوردن، کتاب آسمانی، دیوان شاعران، و آینه قرار دهند.
پیشینه
در بسیاری از منابع تاریخی آمده است که "هفت‌سین" نخست "هفت‌شین" بوده و بعدها به این نام تغییر یافته است. شمع، شیرینی، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه‌نبات، اجزای تشکیل دهنده‌ی سفره‌ی هفت‌شین بودند. برخی دیگر به‌وجود "هفت‌چین" در ایران پیش از اسلام اعتقاد دارند. در زمان هخامنشیان در نوروز به روی هفت ظرف چینی غذا می‌گذاشتند که به آن هفت‌چین یا هفت‌چیدنی می‌گفتند.
بعدها در زمان ساسانیان هفت‌شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه‌ی شین‌های نوروزی، به نشانه‌ی سبزی و جاودانگی بر سر سفره قرار گرفت. بعد از سقوط ساسانیان وقتی که مردم ایران اسلام را پذیرفتند، سعی کردند سنت‌ها و آیین‌های باستانی خود را نیز حفظ کنند.
در کتاب فروری آمده است در روزگار ساسانیان، قاب‌های زیبای منقوش و گران‌بها از جنس کائولین، از چین به ایران وارد می‌شد. یکی از کالاهای مهم بازرگانی چین و ایران همین ظرف‌هایی بود که بعدها به‌نام کشوری که از آن آمده بودند "چینی" نام‌گذاری شد و به گویشی دیگر به شکل سینی و به‌صورت معرب "سینی" در ایران رواج یافتند. چنان‌چه مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفره‌های‌شان جای می دهند. بر سر سفره‌ی زرتشتیان در کنار اسپند و سنجد، " آویشن" هم دیده می‌شود که به گفته‌ی موبد فیروزگری خاصیت ضد عفونی کننده و دارویی دارد و به نیت سلامتی و بیش‌تر به حالت تبرک بر سر سفره گذاشته می‌شود.
با سپاس علی یاقوتی
