دکتر که ترس نداره!
با کودک تان صحبت کنید؛ نه صرفاً در مورد کارهایی که نباید انجام دهد یا رفتارهایی که باید رعایت کند، بلکه در مورد دلایل ترس و اضطرابش از رفتن پیش پزشک معالج با او صحبت کنید.
گفت‌وگوها برای از بین بردن ریشه تشویش و اضطراب کودکان به خاطر رفتن نزد پزشک، کمک می‌کند. چرا که برخلاف تصور کودکان، پزشک آن‌ها را از والدین شان جدا نمی‌کند و قرار هم نیست که معاینه دردناک یا تزریق آمپول صورت بگیرد.
کلید اصلی حل مشکل ترس و اضطراب کودکان دو تا شش ساله از ملاقات با پزشک، شناسایی ریشه این ترس و گفت‌وگوی زیاد در مورد آن با کودک است. گرچه نوع رفتار و برخورد پزشک متخصص اطفال با کودک نیز بسیار اهمیت دارد.
چرا می‌ترسند؟
ترس یک واکنش هیجانی نسبت به چیزی است که در فرد احساس خطر ایجاد می‌کند. ترس در کودکان با بروز رفتارهای متفاوت بروز پیدا می‌کند که گاه به شکل فرار کردن، جیغ کشیدن، چنگ زدن، لرزش دست، تنگی نفس، عرق کردن، لکنت زبان، اختلال در گوارش، ناخن جویدن، شب‌ادراری و خشم بروز می‌کند.
عکس‌العمل کودکان در مقابل دیدار با پزشک بسیار متفاوت است، یعنی برخی بسیار خجالتی و ساکت می‌شوند، جیغ می‌زنند، داد می‌کشند و می‌لرزند و تعداد اندکی می‌خندند، اولین و مهم‌ترین ریشه ترس کودک از پزشک، به خصوص در سنین دو تا سه سال ترس از جدایی از والدین است، چرا که کودک مفهوم جدایی را به درستی درک نمی‌کند. دومین علت آن ترس از درد یا ناراحتی هنگام معاینه یا تزریق انجام شده از سوی پزشک است که خاطره آن در ذهن کودک باقی مانده است.
رفتار پزشک متخصص اطفال نیز در بروز و تشدید این نوع ترس در کودکان بسیار اهمیت دارد. یعنی رفتارهای خشک پزشک می‌تواند عامل تشدید اضطراب کودک در هنگام مراجعه به او تلقی شود. همچنین ناآگاهی کودک نسبت به جایی که می‌خواهد برود نیز بر تشویش او می‌افزاید.
نگذارید کودک احساس گناه کند
کودکان بیمار ممکن است احساس گناه کنند، یعنی فکر کنند کاری انجام داده‌اند که باعث بیماری و دردشان شده و مستحق تنبیه هستند، اما والدین باید با زبان ساده و قابل درک با کودک، این احساس نامطلوب را از بین ببرند و تأکید کنند که او در بیمار شدنش نقشی نداشته و پزشک تنها شخصی است که می‌تواند دلیل بیماری کودک را بفهمد و بیماری را از بین ببرد.
والدین باید از کودک شان بپرسند که تصورشان از جایی که برای معاینه پزشک می‌روند، چیست؟ به این ترتیب کودک می‌تواند دلایل ترس و اضطراب خود را بیان کند. به خصوص مادران باید کودک را قبل از مراجعه به پزشک آماده کنند و شب قبل و حتی در راه مطب همه چیز را برایش توضیح دهند. ایجاد یک نگرش مثبت، مراجعه به پزشک را لذت‌بخش می‌کند. به این منظور والدین می‌توانند با گفتن جملاتی نظیر «ما امروز پیش پزشک می‌رویم که ببینیم تو چقدر رشد کرده‌ای یا ببینیم که همه اعضای بدنت به درستی کار می‌کند»، رفتن به مطب پزشک را موجه کنند.
وقتی کودک بیمار می‌شود
بی‌شک وقتی کودک بیمار می‌شود، برخورد با او به توجه و صبوری بیشتری نیاز دارد. آنچه روان‌شناسان کودک به شدت بر آن تأکید دارند این است که والدین با خواندن داستان‌های مصور در ارتباط با کمک پزشکان مهربان به کودکان بیمار و معالجه آن‌ها، ذهن فرزند خود را برای مراجعه به پزشک در هنگام بیماری آماده کنند. زمانی که کودکان بدانند قرار نیست در مطب پزشک، هیچ اتفاق ترسناک و ناراحت‌کننده‌ای بیفتد، احساس راحتی می‌کنند و در واقع ترس شان از بین می‌رود.
آمپول زدن کمی درد دارد
متخصصین با نفی تهدیدهایی چون: «اگر بچه خوبی نباشی تو را دکتر می‌بریم تا او به تو آمپول بزند»، می‌گویند: والدینی که به کودک شان آنچه را انتظار دارد می‌گویند، ریشه‌های اعتماد او را نسبت به خود محکم‌تر می‌کنند. بر این اساس اگر ملاقات پزشک برای ارزیابی دوره‌ای سلامت کودک باشد، با آگاه‌سازی کودک، او بدون ترس و با آرامش به مطب مراجعه می‌کند. اگر ملاقات پزشک برای تشخیص و درمان بیماری است نیز به کودک توضیح دهید که دکتر نیاز دارد برای کمک به وی آزمایشاتی را انجام دهد، اما زمانی که نیاز به واکسن زدن یا خون گرفتن باشد، به کودک بگویید که آمپول کمی درد دارد و خیلی زود اثرش از بین می‌رود. اگر کودک به آنچه توقع دارد رسیده باشد ترسش کاهش می‌یابد.
کاهش دوره انتظار کودک در مطب
متأسفانه پزشکان حاذق، مطب‌های بسیار شلوغی دارند. در چنین شرایطی حتی با وجود داشتن وقت قبلی دوره انتظار در مطب طولانی می‌شود، اما چنین انتظاری برای کودک عاملی است برای آن که خسته شده و بر ترس و اضطرابش افزوده شود. در چنین شرایطی بهتر است که والدین با برنامه‌ریزی دقیق این دوره انتظار را به حداقل برسانند. از آن مهم‌تر، والدین باید در انتخاب پزشک کودک شان علاوه بر تخصص و توانایی، به رفتار نرم، صبورانه و کودک پسند او توجه و دقت داشته باشند.
منبع: جام جم - صدیقه بزازان (کارشناس ارشد روان‌شناسی)
