سلام
رحمان از اسماء مختص به خداوند است، و در مورد غیر او به كار نمیرود. در حالی كه رحیم هم برای خدا و هم برای غیر خدا به كار میرود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند:
الرحمان اسم خاص بصفة عام و الرحیم اسم عام بصفة خاصة. رحمان اسم خاص است، امّا صفت عام دارد؛ ولی رحیم، اسم عام است به صفت خاص».1
میتوان گفت: در آغاز همه كار لازم است از صفتی استمداد كنیم كه آثارش بر سراسر جهان پرتو افكن است، همه موجودات را فراگرفته، و گرفتاران را در لحظات بحرانی نجات بخشیده است.
«و رحمتی وسعت كل شیء»2 رحمت من همه چیز را فرا گرفته است.
«ربنا وسعت كل شیء رحمة»3 خدایا! رحمت خود را بر همه چیز گستردهای.
و پیامبران نیز برای نجات خود از چنگال حوادث به دامن رحمت خدا چنگ میزدند، قوم حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ برای نجات از چنگال فرعونیان، میگویند:
«و نجنا برحمتك»4 خدایا ما را به رحمت خود رهایی بخش.
بنابراین در مورد آغاز كارها به هنگامی كه میخواهیم به نام خداوند شروع كنیم، باید دست به دامن واسعه او بزنیم؛ هم رحمت عام و هم رحمت خاصش. لذا بسم الله با صفت رحمان و رحیم مزین شده است.
آیا برای پیشرفت در كارها و پیروزی بر مشكلات صفتی مناسبتر از این صفات میباشد؟5
1. طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول، 1406 هـ ق، ج 1، ص 21.
2. اعراف/ 156.
3 . مؤمن/ 7.
4. یونس/ 86.
5. ر.ك: مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1365، ج 1، ص 20 ـ 26.