تبیان، دستیار زندگی

او با قاریان دیگر فرق دارد؛ از لحن صدایش گرفته تا حرکات دست و صورتش هنگام ‌قرائت و شالی ‌که روی دوشش می‌اندازد. حامد شاکرنژاد بسیار جسورانه قرائت می‌کند و از اینکه عده‌ای مخالف قرائت او هستند نگران نیست

همشهری آیه/شماره 19

از کنار نام دکتر حامد شاکر‌نژاد نمی‌توان به‌سادگی گذشت چرا‌که مدت‌هاست نامش به‌عنوان یک قاری برجسته ایرانی و به‌قول خودش صاحب‌سبک مطرح شده و حتی بعضی از قرائت‌هایش در خارج از کشور سر و صدای زیادی به‌پا کرده. به‌جرات می‌توان گفت کمتر کسی پیدا می‌شود که درباره شیوه قرائت این جوان خراسانی بی‌تفاوت باشد.

او با قاریان دیگر فرق دارد؛ از لحن صدایش گرفته تا حرکات دست و صورتش هنگام ‌قرائت و شالی ‌که روی دوشش می‌اندازد. حامد شاکرنژاد بسیار جسورانه قرائت می‌کند و از اینکه عده‌ای مخالف قرائت او هستند نگران نیست.

او که در رشته مدیریت بازرگانی تحصیل کرده یک‌بار در مسابقات داخلی و یک‌بار در مسابقات کشور عربستان شرکت کرده و بعد از آن برای همیشه ‌مسابقه را کنار گذاشته. البته دلایل زیادی برای کارش دارد که شاید برای خیلی‌ها قابل قبول نباشد. در میهمانی خانوادگی‌ همشهری «آیه» که پدر و برادرش نیز حضور داشتند درباره مسائل مختلف صحبت کردیم؛ از سبک متفاوت او در قرائت تا تاثیر قرآن بر تربیت بچه‌ها. اتفاقا برادرش از قاریانی است که رتبه‌های قرآنی مختلفی‌ را کسب کرده. پدرش هم ‌در جوانی در مسابقات قرآنی در رشته سبک استاد مصطفی اسماعیل رتبه اول کشوری را کسب کرده است.

*آقای شاکرنژاد! شما دارای سبک خاصی در قرائت هستید و معتقدید سبک مخصوص خودتان است در حالی که خیلی از قاریان ایرانی سعی می‌کنند با سبک قاریان مصری قرآن بخوانند. درست است؟

بله، از‌‌‌ ابتدای شروع فعالیت در عرصه قرائت اعتقاد داشتم یک قاری نباید برای همیشه از اساتید قرائت تقلید کند. همیشه باور داشتم باید قرآن را با سبک ویژه‌ای تلاوت کنم که تقلیدی نباشد. وقتی هم از اساتید مصری صحبت به میان می‌آمد تاکید می‌کردم که ما ایرانی‌ها هم صاحب سبک جدیدی در عرصه قرائت هستیم و حتی این توانایی و استعداد را داریم که از اساتید قرائت مصر پیشی بگیریم.

*کار آسانی نیست! به‌هر حال قاریان مصری عرب‌زبانند و مسلما رقابت با آنها سخت است.

قبول دارم اما باید از یک‌جایی شروع کنیم. شاید در ابتدا لازم باشد افراد با صوت و الحان‌ مختلف آشنا شوند اما این کار نباید برای همیشه تداوم داشته باشد. بنابراین با اینکه ابتدا تقلید می‌کردم، در آرزوی ایجاد سبک خاصی بودم که تقلیدی نباشد اما به‌قول شما کار ساده‌ای نبود. ابتدا باید علوم مورد نیاز را یاد می‌گرفتم. برای همین کنار دروس‌ دانشگاهی، در کلاس‌های حوزه علمیه هم شرکت کردم تا درک بهتر و بیشتری از مفاهیم قرآنی داشته باشم. این‌طور بود که سبک تلاوت جدیدی ایجاد شد که حتی مصری‌ها هم به آن اذغان دارند و رویکرد مثبتی نسبت به قاریان ایرانی به‌وجود آمده. زمانی برای قاریان ایرانی مشکل بود که با قاریان مصری رقابت کنند اما الان برای قاریان مصری سخت است که با قاریان ایرانی رقابت کنند.

*برتری یا امتیاز سبک قرائت شما در مقایسه با سبک اساتید مصری چیست؟

مشکل است درباره سبک قرائت خودم نظر بدهم اما همین اندازه بگویم که تلاش کرده‌ام تلفیقی از انطباق لحن بر معنا در صوت استاد مصطفی اسماعیل، تحریرهای ظریف استاد غلوش، حزن موجود در سبک استاد رفعت، شفافیت و قدرت تلاوت استاد عبدالباسط، لطافت‌های موجود در قرائت استاد شحات را با نفس طولانی و قوی سید متولی عبدالعال ایجاد کرده و آنها را همراه با نغمه‌های ظریف و ریز عربی و ایرانی همراه کنم.

بدین ترتیب است که این سبک دارای زیبایی و پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به سایر سبک‌هاست که شنونده را سریعا تحت تاثیر قرار می‌دهد. چون او هر لحظه الحان و اصوات جدیدی می‌شنود. در عین حال شیوه تلاوت به‌صورت یکنواخت نیست و نوآوری‌های موجود در آن باعث شده تا شنونده تحت تاثیر کلام قرآن قرار بگیرد.

*بسیاری از اساتید قرائت معتقدند خلق سبک جدید در قرائت نه‌تنها لطف الهی و استعداد خوبی را می‌طلبد بلکه نیازمند همت و پشتکار است تا قاری برای مدت‌ها در این زمینه تلاش کند. روحیه چنین کاری را چطور به‌دست آورده‌اید که به‌گفته خودتان سال‌ها در این زمینه تلاش کرده‌اید؟

این روحیه را از الطاف مقام معظم رهبری به‌دست آورده‌ام. ایشان بار‌ها تاکید داشتند که بر مفاهیم قرآنی دقت داشته باشیم. حتی تاکیدشان بر تلاوت استاد مصطفی اسماعیل بود که می‌فرمودند قرآن را طوری تلاوت می‌کند که انگار الان نازل شده. این‌طور نیست که همه باید به سبک او قرائت کنند. الگوبرداری مهم‌تر از تقلید است. تلاش کرده‌ام از این توصیه (الگوبرداری) درس بگیرم و سبک خاصی را ایجاد کنم. در عین حال امیدوارم تمام قاریان ایرانی تلاش کنند تا هر یک در عرصه بین‌المللی صاحب سبک باشند.

*نکته دیگری که در مورد قرائت شما مطرح می‌شود این است که شما را با استاد شحات انور مقایسه می‌کنند. نظر خودتان در این خصوص چیست؟

درست است؛ این مقایسه را بار‌ها شنیده‌ام. ایشان وقتی در قید حیات بودند به من می‌گفتند صدایت حتی از فرزندانم به من شبیه‌تر است. البته این مورد تنها به صوت مربوط است و نمی‌توان گفت که سبک و لحن من به استاد شحات شباهت دارد.

*بنابراین شما صاحب سبکی در قرائت هستید که بسیاری از شما تقلید می‌کنند. می‌شود این نقطه را مکان اوج قرائت یک قاری دانست؟

نباید به داشتن سبک به‌عنوان یک هدف نگاه کرد اما از این منظر که باعث می‌شود انسان همیشه در حال تلاش باشد تا به‌فرموده مقام معظم رهبری تولید علم کند بسیار مغتنم است. چون هدف از سبک، تولید علم است. من به‌عنوان یک قاری در عرصه علمی و فرهنگی به این صورت می‌توانم تولید علم کنم تا تلاوت زیبای ایرانی‌الاصلی را ارائه دهم. البته ایرانی بودن به‌معنای مقامات موسیقایی ایرانی نیست بلکه به‌مفهوم ماهیت ایرانی است. خانواده‌های مسلمان ایرانی باید این روحیه را در فرزندانشان ایجاد و تقویت کنند تا ضمن آشنایی با مفاهیم قرآنی، وقتی وارد عرصه حفظ و قرائت می‌شوند تلاش کنند با داشتن روحیه قوی معنوی به رقابت با سایر قاریان بپردازند و هر یک دارای سبک خاص خود باشند.

*به نقش خانواده‌ها در ایجاد روحیه قرآنی اشاره کردید. چه شد که شما دو برادر به‌عنوان اساتید قرائت که عنوان بین‌المللی هم دارید در کشور فعال شدید؟

این از فضل پروردگار است. البته من و برادرم عزممان را جزم کرده‌ایم و با توکل به خدا از او خواسته‌ایم این عنایت را به ما داشته باشد تا بتوانیم در زمینه قرآنی فعالیتی در‌خور داشته باشیم. در کودکی به‌دلیل فضای خانوادگی و انس پدر و مادر با قرآن، ناخودآگاه وارد این فضا شدیم. راستش را بخواهید ما در کودکی عاشق قرآن نبودیم. چون خدا به فضل خودش این عشق را در وجود طالب قرآن ایجاد می‌کند. در این میان محیط زندگی ما هم قرآنی بود و به‌مرور زمان تاثیرات خودش را نشان داد.

*مگر فضای خانواده شما به چه صورت بود؟

پدر و مادرم از سنین نوجوانی‌ با قرآن انس داشتند و برادر بزرگ‌ترم (حمید) از قاریان بین‌المللی است. در‌واقع در دوران کودکی جز موسیقی قرآن، نوای دیگری در خانه نمی‌شنیدیم. این‌طور بود که از روحیه معنوی والدین بهره بردیم و باعث انس بیشتر من و برادر و خواهر‌انم با قرآن شد. در‌واقع می‌توانم بگویم اولین اساتید من در زمینه فعالیت‌های قرآنی پدر و مادرم بودند. پدرم (حاج‌‌محمد شاکرنژاد) یک از قاریان خوب خراسانی است که سال‌هاست در این حوزه فعالیت دارد. البته سال‌های اوج تلاوت پدر زمانی بود که برای تقویت قرائت قرآنی من و برادرم وقت می‌گذاشت. خودش هم در سال‌هایی که مسابقاتی از طرف سازمان تبلیغات اسلامی با عنوان «مطلع الفجر» برگزار می‌شد، در رشته سبک استاد مصطفی اسماعیل رتبه اول کشوری را کسب کرد. این علاقه به تلاوت از ایشان به من و حمید منتقل شد. پدرم برای هر روز ما برنامه‌ریزی قرآنی داشت و به‌صورت مداوم از توصیه‌ها و تشویق‌هایش بهره‌مند می‌شویم.

*حاج‌آقا! شما به‌عنوان پدر دو قاری موفق فکر می‌کنید تربیت چقدر در موفقیت فرزندانتان تاثیرگذار بوده است؟

حاج‌محمد: حضرت علی‌(ع) می‌فرماید: «یادگیری در کودکی مانند کنده‌کاری روی سنگ است». یعنی‌‌‌ همان‌طور که نقش روی سنگ باقی می‌ماند و تا سال‌های سال از بین نمی‌رود، علم‌آموزی در سنین کودکی در ذهن آدم باقی می‌ماند و تا بزرگسالی محفوظ است.

از سوی دیگر از امام صادق‌(ع) روایت است که فرموده: «کسی که قرآن را در جوانی قرائت کند، قرآن با گوشت و خونش مخلوط شده و با فرشتگان بزرگوار و نیکوصفت همنشین می‌شود». این آمیختگی به‌طور آنی اتفاق نمی‌افتد و به پیش‌زمینه‌هایی نیاز دارد. ما هم سعی کرده‌ایم از دوران خردسالی فرزندانمان روحیه معنوی را در آنها تقویت کنیم تا انس بیشتری با قرآن برقرار کنند. اجرای نوای قرآن و تلاوت‌های مختلف در فضای خانه یکی از این کار‌ها بود که باعث علاقه‌مندی آنها به قرآن شد.

از طرفی تا آنجا که ممکن بود پسرانم را با خودم به محافل قرآنی می‌بردم. البته آن زمان محافل قرآنی بسیار خوبی در مشهد برگزار می‌شد و سعی می‌کردم تا حد امکان در آنها حضور داشته باشیم.

دکتر حامد شاکرنژاد: ما در مشهد در دو جلسه زیاد شرکت می‌کردیم: یکی جلسات استاد حاج‌محمود فرقانی بود که حق استادی به گردن پدر، برادر و خودم دارد. دیگری جلسات استاد سید‌مجتبی سادات‌فاطمی بود که هنوز هم فعالیت دارد. آن زمان مسجد «کرامت» مشهد پایگاه مبارزاتی قبل از انقلاب مقام معظم رهبری در حوزه قرآنی بود. ایشان جلسات قرآنی را در آنجا برگزار می‌کردند، تفسیر قرآن می‌گفتند و به برکت حضورشان این جلسات تا به‌حال در این مسجد ادامه پیدا کرده. من ‌همراه پدر و برادرم به این مسجد می‌رفتیم و در جلسات قرآنی آن شرکت می‌کردیم.

*به نقش بسیار پر‌رنگ پدر در زندگی قرآنی‌تان اشاره کردید. کمی هم درباره مادرتان بگویید.

مادرم نقش زیادی در پیشرفت‌ قرآنی ما داشته. شاید بخش زیادی از استعداد صوتی را از مادر به ارث برده‌ایم. جلسات قرآنی از کودکی در خانه ما برگزار می‌شد و مادرم امکانات مربوط به این جلسات را فراهم می‌کرد. در این میان مادرم برای خانم‌های حاضر قرآن را تلاوت می‌کرد و در عین حال نکات مربوط به تجوید و قرائت صحیح را به آنها آموزش می‌داد.

*خواهر‌انتان چطور؟

آنها هم به تلاوت قرآن علاقه دارند اما این کار را مانند من و حمید پیگیری نکرده‌اند. البته موقع تحلیل تلاوت‌ها به‌خوبی نسبت به این حوزه شناخت دارند و از نوع و فن تلاوت‌ها تا حدود زیادی بهره برده‌اند.