تبیان، دستیار زندگی

با خورشیدگرفتگی امروز (یکشنبه) که به صورت جزیی در ایران به وقوع خواهد پیوست، نماز آیات

واجب می شود.

به گزارش ایرنا مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران از یک خورشید گرفتگی در مناطق ایران خبر داد و گفت: این خورشید گرفتگی یکشنبه (امروز) در مناطق غربی و مرکزی کشور به صورت جزئی قابل رویت است که زمان شروع آن متفاوت است و در سراسر ایران درحالی که خورشید گرفتگی هنوز کامل نشده، خورشید غروب می کند

از آنجا که امروز( یکشنبه 12 آبان 92) در تهران و برخی دگر از شهرهای مرکزی و غربی کشور، پدیده خورشید گرفتگی اتفاق می افتد؛ شرعاً خواندن نماز آیات بر همگان واجب می گردد. بدین منظور شرایط وجوب و کیفیت نماز آیات و احکام مرتبط با آن در پی می آید:

نماز آیات در 4 صورت واجب می شود:
1-خورشید گرفتگی اگرچه به مقدار کمی باشد.
2-ماه گرفتگی اگرچه به مقدار کمی باشد.
3- زلزله
4- هر حادثه غیرعادى که باعث ترس بیشتر مردم شود مانند بادهاى سیاه یا سرخ و یا زرد که غیرعادى باشند؛ تاریکى شدید، فرو رفتن زمین و ریختن کوه، صیحه آسمانى و آتشى که گاهى در آسمان ظاهر مى‏شود.

چگونگی خواندن نماز آیات
نماز آیات 2 رکعت است که در هر رکعت 5 رکوع  و 2 سجده دارد و به چند صورت میتوان خواند:
1-نمازگزار بعد از نیت(نماز واجب آیات) تکبیرة الاحرام گفته و یک بار سوره حمد را می خواند سپس هر سوره ای که مایل بود را خوانده و به رکوع می رود و پس از رکوع دوباره سوره حمد را قرائت کرده و همان سوره ای که پس از حمد رکعت اول خوانده بود را می خواند و باز به رکوع می رود و این عمل تا پنج مرتبه تکرار می شود؛ سپس 2 سجده انجام داده و برای خواندن رکعت دوم می ایستد؛ این رکعت نیز دقیقا همانند رکعت اول با 5 رکوع و به همان کیفیت خوانده می شود؛ پس از رکوع آخر(دهم) نیز می تواند قنوت بخواند؛ سپس به دو سجده بجا آورده و پس از تشهد، نماز را سلام می دهد.
2- نمازگزار بعد از نیت(نماز واجب آیات) تکبیرة الاحرام گفته و یک بار سوره حمد را می خواند سپس یک سوره را انتخاب کرده و به 5 قسمت تقسیم می کند و پس از هر حمد یک قسمت آن را قرائت کرده و به رکوع می رود تا در آن رکعت، سوره را تمام کند؛ سپس 2 سجده بجای آورده و رکعت دوم را نیز به همین نحو می خواند و پس از تشهد نماز را سلام می دهد.
3- نمازگزار می تواند یک رکعت از نماز آیات را به روش اول و رکعت دیگر را به روش دوم بجا بیاورد.
4-نمازگزار می تواند سوره‏اى را که آیه‏اى از آن را در قیام پیش از رکوع اول خوانده، در قیام پیش از رکوع دوم یا سوم یا چهارم تکمیل نماید، که در این صورت واجب است بعد از سر برداشتن از رکوع، سوره حمد را در قیام بعدى اعاده نموده و یک سوره یا آیه‏اى از آن را اگر پیش از رکوع سوم یا چهارم است، قرائت کند، و در این صورت واجب است که آن سوره را تا قبل از رکوع پنجم به آخر برساند.

برخی از احکام نماز آیات
-خواندن نماز آیات فقط بر کسانی واجب است که یکی از موارد فوق در شهرشان اتفاق افتاده باشد و در صورتی شهرهای کناری نیز می بایست نماز آیات بخوانند که با شهر محل وقوع، یکی محسوب شوند.
-زمان واجب شدن نماز آیات در کسوف و خسوف، آغاز گرفتگی آنهاست و تا زمان شروع باز شدن باید به نیت ادا خوانده شود اما اگر زمان باز شدن گرفتگی فرا رسید می بایست بدون نیت ادا یا قضا( ما فی الذّمه) خوانده شود و اگر گرفتگی کاملا برطرف شد، می بایست نماز آیات را به نیت قضا بجا آورد.
- اگر انسان به گفته کسانی که از روی قاعده علمی، وقت گرفتن خورشید و ماه را می‎دانند، اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته، باید نماز آیات را بخواند. و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می‎گیرد و فلان مقدار طول می‎کشد و انسان به گفته آنان اطمینان پیدا کند، باید به حرف آنان عمل نماید.
- هر یک از رکوع‎های نماز آیات رکن است که اگر عمداً یا اشتباهاً کم یا زیاد شود نماز باطل است.
- چیزهایی که در نماز یومیه واجب و مستحب است، در نماز آیات هم واجب و مستحب می‎باشد.
- نماز آیات بر حایض و نفسا واجب نیست و قضا هم ندارد.
- اگر در نماز آیات شک کند که چند رکعت خوانده و فکرش به جایی نرسد نماز باطل است.
- مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید، «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهْ»و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن، تکبیر گوید ولی بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحب نیست.
- مستحب است پیش از رکوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند. و اگر فقط یک قنوت پیش از رکوع دهم بخواند کافی است

طبق احکام شرعی همزمان با شروع پدیده خورشید گرفتگی جزیی تا هنگام باز شدن خورشید خواندن نماز آیات واجب می شود.

بنا بر نظر حضرت امام خمینی (ره) از زمانی که خورشید شروع به گرفتن می‏کند، انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب باید به قدری تاخیر نیاندازد که شروع به باز شدن کند و اگر انسان خواندن نماز آیات را به قدری تاخیر بیاندازد که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند، باید نیت ادا و قضا نکند ولی اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند باید نیت قضا کند.

اگر انسان به گفته کسانی که از روی قاعده علمی وقت خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی را می‏دانند، اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته، بنابر احتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت‏ خورشید یا ماه می‏گیرد و فلان مقدار طول می‏کشد، و انسان به گفته آنان اطمینان پیدا کند، بنابر احتیاط واجب باید به حرف آنان عمل نماید. مثلا اگر بگویند آفتاب فلان ساعت‏ شروع به باز شدن می‏کند، احتیاطا باید نماز را تا آن وقت به تاخیر نیاندازد.(مساله 1501 رساله امام خمینی)

اگر انسان از وقوع خورشیدگرفتگی جزیی اطلاعی نداشته باشد و بعد از باز شدن خورشید بفهمد که کسوف رخ داده، نماز آیات بر او واجب نیست ولی چنانچه از وقوع آن اطلاع داشته و نماز آیات را نخوانده باشد، قضای آن واجب است.

حضرت امام خمینی (ره) در مساله 1499 رساله توضیح المسائل می فرماید: اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.

آیت الله سیستانی نیز معتقد است که اگر انسان گرفتن آفتاب یا ماه را نداند و بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست (مساله 1479)

آیت الله العظمی مکارم شیرازی در مساله 1293 توضیح المسائل بیان می دارد: اگر فردی بعد از گذشتن وقت بفهمد تمام خورشید یا ماه گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را به جا آورد اما اگر تمام آن نگرفته باشد، قضا واجب نیست.