تبیان، دستیار زندگی

زمانی كه رسول خداصلی الله علیه وآله را به معراج می بردند، در این منطقه زیبا (ناحیه قم) شیطان را دید كه نشسته است، به او فرمود: «ای كسی كه از رحمت خداوند دور هستی، بلند شو!» لذا این منطقه را قم نام نهادند.

پیامبرصلی الله علیه وآله در شب معراج به شیطان نهیب زد: «قم؛ از این جا بلند شو»!

این، درسی بود كه حضرت به اهل قم داد تا با پرچم داری حوزه علمیه اش به دنیا پیام دهند: هر كس در هر جا شیطان را دید، باید به او بگوید: «قم».

آری باید همانند انبیا، آرامش را از شیطان گرفت و او را دشمن خود شمرد وگرنه آسایش ما را خواهد گرفت و از دشمنی فرو گذاری نخواهد كرد.

امام هادی علیه السلام و لعنت بدعت گذاران قمی

... محمّد بن عیسی، قال: كتب الیّ ابوالحسن العسكری علیه السلام ابتداءً منه: «لعن الله القاسم الیقطینی و لعن الله علی بن حسكة القمی، انّ شیطاناً ترائی للقاسم فیوحی الیه زخرف القول غروراً».
محمّد بن عیسی می گوید: امام هادی علیه السلام برای من نوشتند:

«خداوند، قاسم یقطینی را لعنت كند. خداوند، علی بن حسكه قمی را لعنت كند، همانا شیطانی خودش را به قاسم نشان می دهد و به او حرف های فریبنده وحی می كند».

قم؛ سرچشمه دانش و فضیلت

ثمّ قال الحسن بن محمّد الحسن قمی: و روی بأسانید عن الصّادق علیه السلام انّه ذكر كوفة و قال: «ستخلو كوفة من المؤمنین و یأزر عنها العلم كما تأزر الحیّة فی حجرها، ثمّ یظهر العلم ببلدة یقال لها قم، و تصیر معدناً للعلم و الفضل حتّی لا یبقی فی الأرض مستضعف فی الدّین حتّی المخدّرات فی الحجال و ذلك عند قرب ظهور قائمنا. فیجعل الله قم و أهله قائمین مقام الحجّة، و لو لا ذلك لساخت الأرض بأهلها و لم یبق فی الأرض حجّة. فیفیض العلم منه الی سائر البلاد فی المشرق و المغرب فیتمّ حجّة الله علی الخلق حتّی لا یبقی أحد علی الأرض لم یبلغ الیه الدّین و العلم، ثمّ یظهر القائم علیه السلام و یسیر سبباً لنقمة الله و سخطه علی العباد لأنّ الله لا ینتقم من العباد الاّ بعد إنكارهم الحجّة»

و ایضاً بدین اسانید، روایتست از صادق علیه السلام كه او ذكر كرد و یاد كوفه می كرد و می فرمود:

«عنقریب باشد كه كوفه، روزگاری از مؤمنان خالی گردد و علم و دانش در آن ناپدید شود، چنانچه مار كه در سوراخ رود و پنهان شود و از وی اثر نماند. و علم و دانش به شهری كه آن را قم گویند، ظاهر شود و روشن گردد و معدن اهل علم و فضل شود كه بر روی زمین هیچ مستضعفی و سُست دینی بنماند تا غایت كه زنان پرده نشین در پرده ها به علم امامت و ولایت، عالِم گردند و این حكم بدیشان برسد. و این معنی، به نزدیك غیبت و ناپدید شدن حجّة الله بود. پس حقّ - سبحانه و تعالی - قم را و اهل قم را، قائم مقام و حجّت گرداند بر خلق او، و اگر نه چنین بودی، زمین و هر چه بر روی اوست، به خود فرو بردی و خلایق را بر یك دیگر حجّت بنماندی. هم چنین علم و دانش از قم به دیگر شهرها و ولایت فایض و منتشر گردد تا به مشرق و مغرب برسد. چون حال بدین نوع باشد، حجّت خدای عزّ و جلّ بر خلق او مؤكّد گردد تا غایت كه بر روی زمین هیچ كس نباشد كه از قم این علم بدو نرسد و بدو نرسانند. پس به نزدیك آن، حجّت خدای عزّ و جلّ ظاهر شود؛ یعنی قائم آل محمّد، و بر همه خلق واجب و لازم بود كه به طاعت وی؛ یعنی «محمّد مهدی» مسارعت و مبادرت نمایند. چون قائم آل محمّد ظاهر گردد و سبب نعمت و عذاب و سخط حقّ - عزّ اسمه - بود بر خلایق عالم؛ زیرا كه حقّ - عزّ و علا - خلق خود را عذاب نكند و از ایشان انتقام نكشد الاّ پس از انكار كردن ایشان كسی را كه او حجّت خدا باشد بر ایشان». و الله اعلم.

حجّت خدا و مایه آرامش زمین و آسمان

و عن محمّد بن قتیبه الهمدانی و الحسن بن علی الكشمار جانی، عن علی بن النّعمان، عن ابی الأكراد علی بن میمون الصّائغ، عن أبی عبد الله علیه السلام، قال: «انّ الله احتجّ بالكوفة علی سائر البلاد، و بالمؤمنین من أهلها علی غیرهم من أهل البلاد، و احتجّ ببلدة قم علی سائر البلاد، و بأهلها علی جمیع أهل المشرق و المغرب من الجنّ و الانس، و لم یدع الله قم و أهله مستضعفاً بل وفّقهم و أیّدهم».

ثمّ قال: «إنّ الدّین و أهله بقم ذلیل، ولولا ذلك لأسرع النّاس الیه، فخرب قم و بطل أهله فلم یكن حجّة علی سائر البلاد، و اذ كان كذلك لم تستقرّ السّماء و الأرض و لم ینظروا طرفة عین، و إنّ البلایا مدفوعة عن قم و أهله، و سیأتی زمان تكون بلدة قم و أهلها حجّة علی الخلائق و ذلك فی زمان غیبة قائمنا علیه السلام الی ظهوره و لو لا ذلك لساخت الأرض بأهلها، و إنّ الملائكة لتدفع البلایا عن قم و أهله، و ما قصده جبّار بسوء إلاّ قصمه قاصم الجبّارین و شغله عنهم بداهیة أو مصیبة او عدوّ و ینسی الله الجبّارین فی دولتهم ذكر قم و أهله كما نسوا ذكر الله».

و هم از وی روایتست كه او گفت: حدیث كرد مرا محمّد بن قتیبه همدانی و حسن بن علی كمشارجانی و گفتند: حدیث كرد ما را علی بن نعمان، از ابی الاكراد علی بن میمون صانع كه او گفت كه از ابی عبدالله شنیدم كه او فرمود كه: «حقّ - عزّ و علا - به كوفه بر همه شهرها حجّت گرفت و به مؤمنان كوفه بر همه اهل شهرها از مؤمنان، و به شهر قم بر همه شهرها حجّت گرفت و به اهل قم بر همه اهل مشرق و مغرب از جنّ و انس حجّت گرفت. حقّ - عزّ و علا - قم و اهل قم را بر روی زمین، از جنّ و انس، هرگز مستضعف نگذاشت و همه اوقات ایشان را به توفیقات و تأییدات سبحانی مشرّف گردانید».

و بعد از آن، فرمود كه: «دین و اهل دین به قم، خوار باشند و اگر نه چنین بودی، مردم به قم و جانب قم شتابان شدندی و چون مردم بدان مسارعت نمودندی و بشتافتندی، قم خراب شدی و اهل آن باطل شدندی و خدای را به قم و اهل قم بر دیگر شهرها، حجّت نماندی. و چون حال بدین رسیدی و حجّت خدا بر خلق نماندی، آسمان ها و زمین ها بر جای نایستادندی و خلایق، طرفة العینی مناظره و حجّت بر یك دیگر نیاوردندی. و در همه اوقات و ساعات، بلا از قم و اهل قم مدفوعست. زود باشد كه روزگاری در آید كه خدای را بر همه خلایق حجّت باشد به قم و اهل قم، و این، در زمان غیبت «قائم آل محمّد» بود. قم و اهل قم، قائم مقام حجّت شوند تا به وقت ظهور كردن قائم علیه السلام، و اگر حقّ - عزّ و علا - قم و اهل قم را، قائم مقام حجّت نگرداند از مدّت غیبت او تا به وقت ظهور او، عالَم و هر چه دروست، به زمین فرو شود با اهلش و خراب گردد. و به درستی و راستی كه فرشتگان همیشه بلا از قم و اهل قم دفع می گردانند. هیچ جبّاری و گردن كشی به قم و اهل قم به بد قصد نكنند الاّ كه حقّ - عزّ اسمه - شكننده جبّاران است، او را بشكند و قهر و قمع كند، و آن جبّار را از قم و اهل قم مشغول گرداند به چیزی دیگر، و آن جبّار را به داهیه و مصیبتی و دشمنی مبتلا گرداند تا او به سبب آن دشمن و واقعه، از قم و اهل قم خطر او فارغ شود و بدان نپردازد».

آن گاه فرمود كه: «حقّ - سبحانه و تعالی - جبابره روی زمین را در ایّام دولت ایشان، ذكر قم و یاد آن از خاطر ببرد تا ایشان، قم و اهل قم را فراموش كنند چنانچه ذكر حقّ - عزّ و علا - فراموش كرده باشند»

فرشتگان الهی، نگهبان قم

... عن الصّادق جعفر بن محمّد علیه السلام، قال: «إنّ لعلی قمملكاً رفرف علیها بجناحیه، لا یریدها جبّار بسوء الاّ أذابه اللهكذوب الملح فی الماء»؛ ثمّ أشار الی عیسی بن عبد الله، فقال:«سلام الله علی أهل قم. یسقی الله بلادهم الغیث، و ینزل اللهعلیهم البركات، و یبدّل الله سیّئاتهم حسنات، هم أهل ركوع و سجودو قیام و قعود، هم الفقهاء العلماء الفهماء، هم اهل الدّرایة و الرّوایةو حسن العباد»

هم چنین سهل گوید كه: حدیث كرد مرا علی بن ابراهیم جعفری، از محمّد بن فضیل بن ربیب بن داود بن كثیر رهقی، از جمعی از اهل حدیث، از ابی عبدالله علیه السلام كه او فرمود كه: «حقّ - سبحانه و تعالی - فرشته ای آفریده است و او را بر قم موكّل گردانیده تا بالهای خود به سر ایشان فرو گذاشته است و می افشاند و می جنباند تا هیچ جبّاری و گردن كشی بدیشان قصد نكند به بدی الاّ كه حقّ - سبحانه و تعالی - او را همچو نمك در آب گداخته گرداند و ناچیز كند»

دنباله حدیثی را كه علاّمه مجلسی آورده، در تاریخ قم نیامده است. شاید این خود، دلیلی باشد بر این كه كتاب ترجمه تاریخ قم كه نزد مرحوم مجلسی بوده، غیر از این كتابی باشد كه در دست ماست. بنابراین، ادامه عبارت بحار را ترجمه می كنیم:

آن گاه حضرت صادق علیه السلام به عیسی بن عبدالله اشاره نموده و فرمود: «سلام خداوند بر مردم قم! خداوند، شهرهایشان را از باران سیراب سازد، بركات را بر آنان فرو فرستد و بدی هایشان را به خوبی تبدیل كند.

آنان اهل ركوع، سجود، قیام و قعوداند. آن ها فقیهان، علما و فهمیدگان اند. آنان اهل درایت، روایت و عبادت نیكو هستند».

سیمای ملكوتی اهل قم

امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود:

«سلام الله علی أهل قم و رحمة الله علی أهل قم، سقی الله بلادهم الغیث و تنزل علیهم البركات فیبدّل سیئاتهم حسنات. هم اهل ركوع و خشوع و سجود و قیام و صیام. هم الفقهاء العلماء الفهماء. هم اهل الدّین و الولایة و العبادة و حسن العبادة، صلوات الله علیهم و رحمة الله و بركاته».

«سلام و رحمت خداوند بر اهل قم. خداوند، شهرهایشان را از باران آب دهد و بركاتش را بر آنان نازل فرماید و بدیهای آنان را به خوبی بدل كند. آنان اهل ركوع، خشوع، سجود، عبادت و روزه اند. آنان فقها، علما و فهمیدگان اند. آنان اهل دین، ولایت، عبادت و عبادت نیكو هستند. درود، رحمت و بركات الهی بر آنان باد».

دفاع مردم قم از «ولایت فقیه»

سرّ آنچه كه درباره حوزه علمیه و مردم قم در روایات آمده است، می توان این دانست كه آنان، شیعیانی بودند كه فقه اهل بیت علیهم السلام و ولایت آنان را در حدّ توان در بین خود پیاده می نمودند؛ و زیر بار نمایندگان خلفای ستمگر نمی رفتند؛ از بین خود، حاكم و قاضی منصوب می كردند و به «ولایت» تنها به معنی محبّت و جانشینی حضرت امیر علیه السلام پس از رسول خدا، راضی نبودند؛ بلكه تبعیّت از حكم «فقیه جامع الشّرائط» را از مصادیق ولایت پذیری و ولایت مداری می دانستند.

تعدادی از روایات كه در صورت صحیح بودن سند، بیانگر ستایش قم و اهل آن بوده و «ولایت فقیه» را اثبات می كند، عبارت است از:

«فیجعل الله قم و أهله قائمین مقام الحجّة و...»، «بلدة قم و أهلها حجّة علی الخلائق ...»، «هم الفقهاء العلماء الفهماء، هم اهل الدّرایة و الرّوایة و حسن العبادة»و «هم اهل... الولایة.... صلوات الله علیهم و رحمة الله و بركاته». و در احادیث آمده است كه: «خداوند، ستمگران را از آسیب رساندن به قم باز خواهد داشت». اگر تنها «فقه و ولایت» به معنی محبّت و خلافت حضرت امیر علیه السلام بعد از پیغمبرصلی الله علیه وآله بود، در این صورت كه جبّاران، قصد تعرّض به قم را نمی كردند! بنابراین، تشكیل حكومت اسلامی بر پایه «ولایت فقیه» ستمگران را به وحشت انداخته و گسترش آن را در تعارض با منافع خود می انگارند.