تبیان، دستیار زندگی

میزگردی در راسخون با حضور سرکار خانم عزت السادات میرخانی و سرکار خانم زهرا ترسلی

یعنی در اندیشه فلاسفه مثل ارسطو و افلاطون زن به مانند جنس دومی بحساب می آید. حتی نگرشهای بعد از رنسانس و انقلاب صنعتی افرادی مثل ژاک ژان روسو و مونتسکیو که از بنیانگذاران بنام مکاتب غربی اند به زن که می رسد می لنگند و بعد هم زاییده این اندیشه چه می شود؟فمنیست.
عده ای هم بحث تساوی را مطرح می کنند و با این اندیشه ها برای ما کنوانسیون می نویسند و به ما می دهند و الان جز ابزاری شدن زن چیز دیگری نیست.
پس الان باید اندیشه های نا ب قرآنی و حضرت امیر علیه السلام را بیرون کشید و ارائه داد.
در هیچ زمانی خرید و فروش زن، قاچاق زن، ایدز و ابزاری بودن زن چون امروز نیست و در اسلام فقط این نیست که زن مایه لذت بردن باشد و بس این اندیشه انحارفی است و این راه سومی است که به بشر پیچ خورده و سرگشته باید ارائه داد و وقتی در اندیشه جامع اسلامی قرار بگیریم اصولاً دغدغه ای برایمان ایجاد نمی کند زیرا در برابر هزاران روایاتی که قرار می گیریم که نشانگر باروری اندیشه است مثل زن فرعون که طالب آزادی اندیشه بود در برابر کسی که گفت انا ربکم الاعلی لذا یک زن می تواند به رغم همه محدودیتهای سیاسی، اجتماعی و ...یک تنه بایستد و از اندیشه سالم توحیدی دفاع کند.

بعد این زن با این جلوه را آنقدر پایین می آوریم که از او یک ابزار جنسی می سازیم حال در نگاه تدین آمیز به گونه ای و در نگاه کفر آمیز به گونه دیگر.
واین است رسالت ما یعنی خط سومی که دور از جمود و التقاط است نه نگرش غربیان و نه جمود این چنینی.
و لذا من در میان اندیشمندان همین خط سوم را مکرراً تذکر دادم. لذا شما قرآن را نگاه کنید که درباره مریم چه می گوید.
ما چرا این جلوه ها را بیان نکنیم و بعد من متأسفم که در سمیناری در این کشور اسلامی از اساتید دانشگاه جلوی من ایستاده بودند و شعر فردوسی را می خواندند که در اندیشه دینی زن ناقص است. این دستاورد چیست؟
با توجه به این فرمایشات از دیدگاه قرآن و روایات هیچ تفاوتی ما بین عقل ذاتی نیست پس آیا می توان بدلیل عرضی تفاوتهایی ما بین عقول حتی در میان مردان هم می تواند وجود داشته باشد؟
قطعاً اصلاً اینها تبعیض نیست. در اندیشه اسلامی روی اندیشه اسلامی زیاد سرمایه گذاری شده در نگاه حضرت هم راهنمایی هایی برای رشد عقل هم به لحاظ ژنتیک و هم به لحاظ تجربی وجود دارد یعنی اگر شما گفتید ریشه ناقص است هر چه از این ریشه هم در آید ناقص است.

و اینکه تفاوت را به عقل نظری و عقل عملی بدهیم از آنجا که باید و نبایدها در عقل نظری است من قائل به این تقسیم و تفاوت نیستم بلکه تقسیم دیگری دارم فرق است بین عقل و تعقل.
چنانچه در قرآن هم این دیدگاه است:«اکثرهم لا یعقلون».
نمی گوید عقل ندارد بلکه از قدرت تعقل استفاده نکردند قدرت درونی را آشکار نکردند مگر نمی گوید انبیاء آمدند تا «یثیروا دفائن العقول»و لذا کوتاهی کردند«صم بکم عمی فهم لا یعقلون» لذا مرد و زن ندارد و عقل عملی پشتوانه اش از کجاست از عقل نظری و عقل مدرک کلیات است نه جزئیات. عقل نفسانیات و احساسات نیست.
آنهایی که از زنان اینگونه استفاده می کنند و داعیه عقل مداری دارند ببینند عقل خودشان عقل است یا نفسانیات.
اگر زن احساسات دارد اصلاً احساسات عقل نیست می خواهد زن باشد می خواهد مرد-پس عقل احساسات-نفسانیات و عواطف نیست.

پس عقل مجاری حسی تمام عوامل طبیعی را جذب می کند می فرستد به دالان عقل و عقل پالایش می کند«یستمعون القول فیتبعون احسنه»دیگر نمی گوید زن باشد یا مرد دالان عقل پالایش می کند حال بستگی دارد عقل رشد یافته باشد یا خیر!
در افرادی مثل ابن سینا داریم که از یک دهم عقل خود استفاده کرد پس بستگی دارد که ما مانع ایجاد کرده باشیم یا نه والا قابلیت رشد وجود دارد لذا باید خوب بیندیشد لذا منشأ عقل عملی عقل نظری است.
اولاً باید باورها را پالایش کنیم رسوبات ظاهرگرا را کنار گذاریم و آنچه به نام دین موجباتی برای تحقیر و حماقت زنان بوجود آورده یکسو بنهیم. چرا که حضرت نام دخترش را زینب، زینت پدر نامید.
شما روایاتی را که گویند:
«اکثر اهل النار النساء».
در مقابل داریم که «اکثر اهل الجنة الضعفاء من النساء».
آنهایی که در استضعاف و محدودیت قرار گرفته اند در بهشتند.
آن اندیشه ای که گوید زن ناقص است خود آن اندیشه هم ذاتاً ناقص است.

شما در تحقیق خود به آیه ستذکرونهن...اشاره کردید و منظور حضرت از «من خیارهن علی حذر»عدم اختلاط مرد و زن دانستید سؤال این است که در آیه مذکور منظور از عدم خواستگاری در زمان عده زن پس از مرگ شوهر است و بعد هم تخصیص به قولاً معروفاً شده، لطفاً در این خصوص بفرمایید چه ارتباطی بین دو هست؟
اینکه قولاً معروفاً فرموده یعنی قولی از روی هوسرانی نگویید یعنی این انجذابات ما بین زن و مرد طبیعی است و باید هم باشد لذا مرز عقلانیت را از مرز جنسیت و مسائل طبیعی مربوط به آن جدا کنیم یعنی ایجاد ریبه ها و مفاسد شهوانی فقط مخصوص و مقصد زنان نیست. مگر اینکه هویت خود را از بین ببرد.
اینکه «خیار»حضرت فرموده است چگونه با این بیان جمع می شود؟
آیا شهوت جنسی زن و مرد می شناسد. چرا در سوره یوسف می فرماید:
«و لقد همت به و هم بها»یعنی گرایش مردانه نبود چرا بود«لولا ان رأی برهان ربه»یعنی اگر اندیشه های عقلانی نبود مغلوب می شد یعنی اندیشه عقلانی موجب دوری از این گرایشات منفی است.

پس زن هم باید از خیار مردان دوری کند؟
اصلاً عدم اختلاط زن و مرد را در بر می گیرد. در مورد دختران شعیب که موسی از آنها می پرسد چه می کنید گفتند می خواهیم دامداری کنیم «و أبونا شیخ کبیر»شوخی نیست کار اجتماعی آنها کار مردانه بود ولی از اختلاط بیزاریم صبر می کنیم پدر پیری داریم ولی ما متکفل این کار اجتماعی هستیم و لذا گفت «تمشی علی استحیاء»بنابراین تقویت قوه عفاف و حیا مطرح است . اصلاً علت اینکه عیسی از دامن مریم بیرون آمد آن بالابری اندیشه های ارزشی و عفتی است که حضرت امیر فرمودند:من عقل عفه.
اگر ما عقل را در زنان بارور نکردیم در حریم عفت هم نیست یعنی اگر عقل بالا برود عفت بالا می رود و نسل سالم می شود. پس اگر بخواهی پسر سالمی داشته باشی طبق آیات قرآن باید مادرش را بسازی لذا مریم کاری کرد و عیسی ساخت بدون پدر ولی همه ارزشها را به عیسی انتقال داد .لذا فرمود درباره مریم:
«إن الله اصطفیک»و نیز مثال زد:
«ضرب الله للذین امنوا».
برای همه اهل ایمان او را مثال می زند.

استاد مطهری گاهی در بیانات خود می گویند که اندیشه ما گاهی علوی است ولی کردار ما اموی است ببینید بحث روانشناسی مشورت در قرآن زیباست و هم در روایات در نهج الفصاحه داریم که محال است کسی مشورت کند و ضرر کند چه زن و چه مرد.
خود قرآن برخی نمادهایی دارد که اصل مصادیق مشورت است و قرآن صحه می گذارد براین چه درباره زن و چه درباره مرد.
مثلاً درباره حضرت ابراهیم می فرماید:
«یا بنی انی اری فی المنام أنی أذبحک فانظر ما تری فلما أسلما و تله للجبین».
یعنی درست است حکم حکم خدا بود طرف حکم، اسماعیل بود لذا می گوید نظر تو چیه؟با آنکه حکم خداست و بعد اسماعیل چه جواب می دهد، حالا این یک شیوه تربیتی است که چه جواب می دهد زیرا ما با تحمیل نمی توانیم بچه های خود را دین دار کنیم چه پسر و چه دختر.
متن آیه می گوید:شیوه تربیتی ابراهیم طوری بود که وقتی با اسماعیل مشورت کرد، او می گوید:من چکاره ام حکم خداست یعنی تربیت آنقدر خوب بوده است که فلما اسلما هر دو تسلیم شدند.
اصلاً بحثهای اخلاقی فراجنسیتی است این یک نمونه که ابراهیم با اسماعیل مشورت کرد و چنین شد لذا شیوه تربیتی تحمیل انگارانه نبود.

همین را در قضیه کربلا هم می بینید وقتی امام حسین علیه السلام در مسیر راه از علی اکبر می پرسد این مسیر را چگونه می بینیم، او می گوید:«اولسنا علی الحق».
آیا ما حق نیستیم این شیوه تربیتی مناسب این جواب را بدنبال آورد.
در قضایای حضرت شعیب با دختران هم نمونه ای از مشورت پدر با دختران است. پیشنهاد دختران این است که:
«یا ابت استأجره إن خیر من استأجرت قوی امین».
و پدر نمی گوید شما رفتید و مرد غریبه را درون خانه آوردید یعنی دقیقاً یک تعامل منطقی و برخاسته از اعتماد و یک اسلوب قابل اعتماد از طرفین، «پدرجان این آقا ارزشهای باطنی دارد امین است یعنی آنقدر مسائل ارزشی در دختر تبلور یافته که پدر به نظر او اعتماد می کند، یعنی نوع انتخابی که این دخترها دارند که اصلاً ربطی به جنسیت آنها ندارد یعنی گویند این آقا(موسی)هم ارزشها باطنی دار(امین بودن)و هم ارزشهای جسمانی(قوی بودن)و پدر به این نظر ارج می نهد.

حتی اینجا دختر می آید سمت این مرد و می گوید بیا پدرم کارت دارد آیا ما این اعتماد را در فرزندان خود ایجاد کردیم و حتی زمانی که حضرت فاطمه با زینب چهارساله اش وصیت می کند چون می خواهد این اعتماد و روابط تربیتی برخاسته از صداقت و ارزش باوری را تقویت می کند در حالی که در کنوانسیون کودک، زیر هفده سال را کودک می شمرد ولی آیا در اندیشه دینی چنین است؟
اسلام در یک مسئله جزئی مثل شیر دادن گفته آقا با خانم حرفت را بزن و مشورت کن، نگویید آقا حاکم است و زن محکوم.
«فإن ارادا افصالاً...»ما اندیشه تحمیلی در اسلام نداریم زن باید به این تشخیص برسد که خودش عاشق باشد که بچه اش را شیر دهد و اگر شیر داد هم فآتوهن اجورهن زحمتش را ضایع نکنی. پس چطوره اجازه می دهیم بنام دین هر چه می خواهیم بگوییم. آنجا می گوید:
«فإن ارادا فصالاً عن تراض و تشاور».

تراض باب تفاعل است و تشاور هم لفظ مشورت آمده آنوقت می توانیم بگوییم فشاوروهن ثم خالفوهن.
در سوره طلاق هم می گوید:
«و ائتمروا بینکم بالمعروف».
امر یعنی چه ؟یکی آمر و یکی مأمور، ما در باب متاجر داریم فرق است بین آمر و وکیل و مآمر فقط طرف مشورت است.
سعی کنید مسائل داخل خانواده را نه با تحمیل و زور بلکه با مشورت حل کنید. اصلاً مراتب را نگاه کنید.شرح وظایف زن و مرد را مشخص می کند نسبت به هم.
اول می فرماید: هیچ حقی بی تکلیف نیست و هیچ تکلیفی بدون عهد نیست اگر از وظائف تخلف کردند، می شود نشوز.
«و ان امرة بعد إن خافت نشوزاً».
دو مسئله شد یکی مسئله نظوز شوهر و یکی اعرا ض یعنی دو خطا اینجا قرآن برای مرد مشخص می کند مثلاً مرد نفقه می دهد بهترین امکانات را هم فراهم می کند ولی اوقات فراغتش مال دوستانش است این می شود نشوز و این مرد متخلف است و اعراض دارد از خانواده اش.