سخنی از جشنواره ی فجر
جشنواره فجر، جشنواره فجر است. حواشی‌اش كم باشد، نامش همان است، زیاد باشد كاركردش همان. فرقی ندارد. حالا هی مثل مربیان فوتبال سال به سال دبیرش تغییر كند، دیگر اهمیتی ندارد.هر چند واژه خوش‌تراش «استانداردسازی» را میشود از لابه‌لای بیشتر گفت‌وگوی دبیر جوان جشنواره شنید، اما اهالی سینما و حالا مخاطبان پیگیر این هنر هم می‌دانند تناقض عجیبی میان خود جشنواره و این واژه وجود دارد. جشنواره سی‌و‌یكم هم از این تناقض مستثنا نیست و همین كه عمر دبیر یك جشنواره سینمایی از چهار سال به یك‌سال رسیده خود گواه این نكته است. هر چند چهار سال هم برای دبیری یك جشنواره سینمایی كمی خنده‌دار است، اما باید عادت كنیم مشخصات جشنواره فجر را نمی‌توانیم با هیچ جشنواره دیگری در دنیا مقایسه كنیم. ایرادات جشنواره‌ای كه این روزها وارد چهارمین دهه خود شده همان‌هاست كه دهه‌های آغازینش هم داشت؛ نمونه‌اش تعداد فیلم‌های بخش مسابقه. نگاه كنید به فهرست فیلم‌های بخش مسابقه در تمام جشنواره‌های سینمایی جهان و تعدادش را با بخش مسابقه سینمای ایران در تمام دوره‌های برگزاری‌اش مقایسه كنید. استانداردسازی را شاید بتوان در نوع برگزاری جشنواره فجر جستجو كرد كه بی‌انصافی است همین را دست‌مریزاد نگوییم. همین كه این جشنواره پس از سه دهه توانسته است پیش از آغاز، برنامه نمایش فیلم‌هایش را منتشر كند، قدم روبه جلویی است كه جای امیدواری دارد.
دو: نگاهی به آمار كتابخوانی هم نیندازیم. وضع نشر كتاب را هم كه رصد نكنیم. فقط كافی است چند ساعتی را در راسته كتابفروشان انقلاب پرسه بزنیم تا بفهمیم دیگر نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران را نباید مهم‌ترین رویداد فرهنگی كشور بدانیم. هیجان و شور و شوق جشنواره فیلم فجر با تمام كیفیت نداشته یا داشته‌اش، با تمام ایرادها و كمبودهایش آن را به مهم‌ترین رویداد فرهنگی سال تبدیل كرده است، ویترینی برای سینمای ایران. آغازی برای پیش‌بینی گیشه‌ها و ظهور چهره‌های جوان در سینما و ... . این ویژگی‌ها خیلی در قید و بند انتخاب دبیر، تنوع جغرافیایی فیلم‌ها و سیاست‌های كلان جشنواره نیست. تمام شدن پیش فروش بلیت‌های جشنواره برای چندمین سال متوالی نشان‌دهنده همین موضوع است كه جشنواره برای مخاطبان اصلی‌اش هنوز هم جشنواره است. درست مثل هواداران فوتبال این سرزمین. تیمشان ببازد یا ببرد، فرقی ندارد. آنها هوادارند! بی‌هیچ ارزشگذاری از طرح این مقایسه باید قبول كنیم این سینما هم متعلق به هواداران و مخاطبانش است، شور و شوق همه سال‌ها را هنوز هم می‌توان در صف سینماهای مردمی دید. بحث‌های آنها در صف جشنواره هنوز همان‌هایی است كه همه این دهه‌ها بوده است. آنها بدون هر فیلتری كه خبرها و رسانه‌ها و مسئولان و حاشیه‌ها می‌سازند به بیان دغدغه‌هایشان از سینما می‌پردازند. برای آنها فیلم تازه كارگردان مورد علاقه یا همكاری بازیگر دوست داشتنی‌شان با فیلمساز دوست نداشتنی جذابیت دارد. جشنواره از صف‌های تماشاگران مردمی آغاز میشود و همانجا هم تمام میشود. همین است كه جشنواره فجر، هنوز هم جشنواره فجر است، فارغ از این‌كه چقدر به استانداردهای یك جشنواره سینمایی نزدیك باشد.
مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ)
جذاب‌ترین بخش جشنواره فجر طبیعی است كه بخش مسابقه سینمای ایران است. برای همین است كه چشم‌چشم كردن میان نام‌های تازه و آشنا در فیلم‌های این بخش و حدس زدن درباره فیلم‌های تازه آنها از بخش‌های دوست داشتنی گپ‌هایی است كه دوستداران هنر هفتم دارند. اما اگر بخواهیم این دوره از جشنواره را با سال‌های گذشته مقایسه كنیم، اولین نكته در این بخش نبود چهرهای صاحب نام در این دوره از جشنواره است كه شور و هیجان جشنواره را كمی كاهش می‌دهد و البته طرف دیگر این قضیه كه مثبت است به حضور چهره‌های تازه‌ای مربوط است كه شاید بتواند منتقدان سینما و پیگیران آن را شگفت‌زده كند. این كشف‌ها گاهی آنقدر دلچسب است كه می‌تواند نبود نام‌های بزرگ در جشنواره را خیلی زود به فراموشی بسپارد. سال‌های گذشته هم از این دست فیلم‌ها بودند. «نفس عمیق» پرویز شهبازی یكی از نمونه‌های دم دست است كه اتفاقا امسال پس از چند سال در این بخش هم فیلمی از این كارگردان حضور دارد.
داریوش مهرجویی و علیرضا داوودنژاد را كه نادیده بگیریم، جشنواره پر است از همین كشف‌ها. مازیار میری كه دو سال پیش با سعادت‌آباد یكی از خوب‌های جشنواره فجر بود امسال هم با «حوض نقاشی» حضور دارد و می‌تواند یكی از وسوسه‌های جشنواره باشد. بهرام توكلی كمی كارش را سخت كرده است. فیلمساز جوان و خوش‌آتیه با سه فیلم خوبش انتظارها را بالا برده است و منتقدان منتظرند ببینند فیلم تازه او یعنی «آسمان زرد كم‌عمق» چه از آب درآمده است. بهنام بهزادی كه با فیلم آرام «تنها دوبار زندگی می‌كنیم» در جشنواره بیست‌و‌هشتم توانسته بود نامش را به عنوان سینماگری خوشفكر مطرح كند، امسال با فیلم «قاعده تصادف» كنجكاوی منتقدان را برانگیخته است. مسعود ده‌نمكی هم حالا چند سالی است نمك جشنواره است و حضورش در جشنواره آنقدر جالب است كه تماشاگران را راهی سالن سینما كند. حضور چهره‌های جوانی چون بهروز شعیبی، هادی مقدم دوست، فرزاد اژدری و... می‌تواند یكی از نقاط ارزنده جشنواره فجر سی‌و‌یكم باشد.
داورها، ستاره‌های جشنواره
پس از چند سال كش‌و‌قوس درباره تركیب هیات داوران، حالا مسئولان جشنواره به این نكته تاكید می‌كنند كه بالاخره تركیب امسال، یك تركیب كاملا سینمایی است، هر چند این كار از حساسیت داوری‌ها كم نمی‌كند. داوری‌های جشنواره فیلم فجر چند سالی است از خود فیلم‌ها تماشایی‌تر شده و همین است كه داوران هم به نوعی به ستاره‌های جشنواره تبدیل شده‌اند.
امسال بخش سینمای ایران را رسول صدرعاملی، مهدی فخیم‌زاده، بهروز افخمی، سید داوود میرباقری، سید ضیاءالدین دری، جمال شورجه و مصطفی شایسته داوری می‌كنند. می‌شد این تركیب را براحتی حدس زد و البته چندان تفاوتی با سال گذشته ندارد.
داوری بخش سینما حقیقت یعنی فیلم‌های مستند را محمدرضا اصلانی، رضا پورحسین، مهرداد اسكویی، حبیب احمدزاده و مرتضی شعبانی قضاوت می‌كنند و بالاخره داوری بخش نگاه نو، یعنی بخش فیلم اولی‌ها هم به عهده حسین زندباف، ابراهیم فیاض، مسعود فراستی، مینو فرشچی، فریدون حسن‌پور، مانی حقیقی و محمدرضا عرب است.
بزرگداشت‌ها
همچون سال‌های گذشته، جشنواره فیلم فجر امسال هم محل بزرگداشت چند چهره سینمایی است. سیویكمین دوره جشنواره قرار است از جمشید مشایخی، پرویز شیخ طادی، مهری شیرازی، جهانگیر الماسی و نادر طالب‌زاده قدردانی كند، هر چند پرویز شیخ طادی همان ابتدای كار اعلام كرد ترجیح می‌دهد این كار از سوی جشنواره صورت نگیرد و محمدرضا عباسیان، دبیر جشنواره با احترام به این تصمیم، نام او را از فهرست بزرگداشت‌های امسال حذف كرد. شیخ طادی سال گذشته با فیلم «روزهای زندگی» توانسته بود چند سیمرغ جشنواره را از آن خود كند.
چه رویاهایی می‌آیند
یكی از بخش‌های پرخبر و هیجان‌انگیز جشنواره فجر نمایش فیلم‌های روز دنیاست. بخشی كه از همان دوره‌های اول این جشنواره سی ساله مورد توجه بوده است. همان سال‌های ابتدایی وقتی جشنواره فیلمی از آندره تاركوفسكی به زبان اصلی و بدون زیرنویس نمایش می‌داد، صف‌های سینما دیدنی‌تر از فیلم كارگردان روس بود. اما این اتفاق حالا از نوع دیگری در جشنواره می‌افتد. هم فیلم‌ها زیرنویس دارد و هم البته كیفیت پخش آنها قابل مقایسه با گذشته‌ها نیست.
فیلم‌هایی كه می‌توان به صورت سه‌بعدی دید اغلب انیمیشن هستند (می‌توان گفت تمامشان). نام این فیلم‌ها به نوشته سایت جشنواره از این قرار است: عصر یخبندان 4، نارنیا 3، میراث ترون، هری پاتر 7، چگونه اژدهای خود را تعلیم دهیم، ماداگاسكار 3، شجاع، پاندا كونگ‌فوكا 2، ماشین‌ها 2، باران با كوفته قلقلی، خوش‌قدم 2، هنر پرواز (مستند)، دنیای اقیانوس (مستند)، شمشیرهای پرنده، افسانه نگهبان، رویای قبل از كریسمس، آستریكس و ابلیكس، خانه هیولا، نمو و جوجه كوچولو.
اما فیلم‌های دیگری هم در جشنواره روی پرده می‌رود كه هر چند از تكنولوژی سه‌بعدی برخوردار نیست اما فیلم‌هایی است كه ارزش فراوانی برای دیدن دارد. شاید یكی از مهم‌ترین‌هایش آخرین ساخته میشائیل هانكه، كارگردان اتریشی است كه یكی از نامزدهای اصلی اسكار امسال است. «عشق» فیلم تازه این كارگردان در جشنواره فیلم فجر روی پرده می‌رود و دیدن این اثر روی پرده لذتی دوچندان دارد. سینمای لهستان با نمایش هفت فیلم از فیلمسازان این كشور در سیویكمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر مرور میشود كه در این میان دو فیلم از آندره وایدا، كارگردان سرشناس لهستانی میان فیلم‌ها دیده میشود.
جت لی هم روی پرده جشنواره سی‌و‌یكم می‌رود تا تنوع فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده آنقدر باشد كه مخاطبان را مجاب كند به دیدنشان بروند.
آنونس به بهرام عظیمی رسید
بهرام عظیمی، چهرهای دوست داشتنی است. حتی اگر اولین فیلم بلند انیمیشن ایران را كه او پس از سال‌ها مرارت ساخت و به نمایش گذاشت را هم ندیده باشید به گواه همان شخصیت‌های دوست داشتنی انیمیشن‌های ترافیك می‌توانیم به دوست داشتنی بودن بهرام عظیمی پی ببریم. امسال او سازنده آنونس جشنواره است، آنونسی كه حالا پس از مدت‌ها دارد جدی گرفته میشود و این یكی دیگر از تغییراتی است كه پس از سه دهه دارد جا می‌افتد. باید انتظار طنازی‌های این كارگردان را در آنونس هم جستجو كرد. یزدان عشیری، مدیر روابط عمومی سیویكمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر گفته است با توجه به اهمیت آنونس جشنواره كه معرف هویت معنایی و محتوایی و به نوعی شناسنامه جشنواره است، تصمیم گرفته شد ساخت آنونس جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به یكی از كارگردانان انیمیشن برجسته كشور سپرده شود.
سینماهای جشنواره كدامند؟
هر چند این روزها نام سینماها به دلیل دعواهای متولیان اكران خط‌كشی شده است، اما در ایام جشنواره این داستان كمی به فراموشی سپرده شده است و حداقل خود سینماها چند روزی دعواهایشان را به عقب انداخته‌اند.
در جریان برگزاری سیویكمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، سینمای صحرا به صنوف مختلف سینما، سینما آفریقا به تهیه‌كنندگان سینما و سینما بهمن یك و دو و سینما قلهك به سازمان‌ها و ارگان‌ها اختصاص یافته است.
در ضمن مركز همایش‌های برج میلاد نیز همانند سال گذشته ویژه اهالی رسانه و سینماگران، فیلم‌های جشنواره را به نمایش می‌گذارد.
سینماها و پردیس‌های راگا، ملت، تماشا، فرهنگ، تماشا، شكوفه، فلسطین، جوان، آفریقا، صحرا، ایوان شمس و آزادی نیز فیلم‌های سیویكمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر را برای علاقه‌مندان سینما و عموم مردم نمایش می‌دهد.
در شهرهای دیگر هم وضع به همین منوال است. استان فارس با سینماهای ایران، سعدی، حافظ، استان خراسان رضوی با سه سالن هویزه 1 و 2 و 3، استان قم با سینما توس1و 2، استان همدان با سینما قدس و مجتمع شهید آوینی، استان كرمان برای اولین بار در رفسنجان با سینما گلستان 1 و 2، استان كردستان با 2 سالن پردیس بهمن، استان قزوین با سینما مهتاب، استان كرمانشاه، سینما آزادی، استان اصفهان با سینما ساحل، سپاهان و خانواده و استان گیلان با سینما سپیده رود و رشت 1 و 2 دیگر میزبانان جشنواره فیلم فجر هستند.
منبع: جام جم
