تبیان، دستیار زندگی

چرایی نام دماب ومعنی آن

دماب (Damâb) : در نوشته ها و سند های برجای مانده از روزگار گذشته ،نام این روستا ، دماب (Damâb) آمده ، اما در پاره ای از نوشته ها نیز نام این دهکده کهن دماب (Domâb) آمده است و برخی دماب (Damâb) را دماب (Domâb) می گویند. اکنون این پرسش پیش می آید که دماب (Damâb) درست است یا دماب؟ 

همچنین دماب

(Damâb) یا دماب (Domâb) یعنی چه؟

در پاسخ به پرسش های بالا باید دید در گذشته و در نوشتارهای برجای مانده از روزگار کهن چگونه از این روستا نام برده اند.

افزون برسندهای عقد و اروسی (عروسی) وخرید و فروشهای بر جای مانده ، درفرهنگ نامه دهخدا و فرهنگ جغرافیایی ایران نام چند آبادی و روستا در ایران از جمله همین روستا دَماب (Damâb) آمده است آنچنان که آورده اند:

1- دَمابDamâb، دهی است از دهستان دهق، بخش نجف آباد، شهرستان اصفهان ، سکنه آن 855 تن . آب آن از قنات و راه آن اتومبیل رو است . (فرهنگ جغرافیایی ایران ج 10).

2- دماب (Damâb) دهی است از دهستان پشتکوه، بخش اردل، شهرستان شهرکرد و251 تن سکنه دارد (ف ج ایران ج 10 )

3- دماب (Damâb)  دهی است از دهستان سوسن بخش ایزه شهرستان اهواز جمعیت آن 165 تن (ف ج ایران ج 6)

4- دَماب مَنگنان (Damâbé mangénân : دهی است از دهستان پشتکوه (سر گچ)بخش جانکی گرمسیری شهرستان اهواز،آب آن از چشمه است و240 تن سکنه دارد.ساکنان از طایفه ممسنی هستند و معدن گچ دارد و از محل های (اشگاف) بنه مشهدی کریم،بنه شیخ درویش ،بنه شیخ مردان تشکیل شده (ف ج ایران ج 6) همه موارد یاد شده منبع کتاب بسیارمهم و معتبر لغت نامه دهخدا نیز هست. سر در دبستان دماب و شعبه نفت دماب تا چندسال پیش آنرا دماب نوشته بودند.

اکنون اگر آنرا « دماب (Damâb) » بپذیریم ،درباره منی این نامواژه باید گفت: دماب نامواژه ای است کهن و باز مانده از زبان باستانی پارسی ، که از دو بخش " دم + آب " ،درست شده . بخش نخست " دم " درزبان پهلوی نیز " دم " به معنی "کنار، پهلو،  ونزدیک" است. و بسته به کار بری واژه،به معنی هایی چون" موسم، وفصل وساعت"(فرهنگ ناظم الاطبا)،{یک دم بیاسا }و نیز ابتدا، آغاز،(لغتنامه) به کار برده می شود، مانند ، دم صبح، وهمچنین ابتدای هرچیز(لغت محلی شوشتری)، سپیده دم،( پگاه). وگاهی به معنی نزدیک ،سخت نزدیک، پیوسته، متصل، است، مانند دم در، (در آستانه در،نزدیک در ، جلو در) دم باریک، دم بخت،(به سن شوهر رسیده) دم دست، (جلو دست) دم صبح (گاه بامداد،پگاه)، دم چاه، (دهنه چاه) ، دم قیچی (ن.ک. به لغت نامه دهخدا).

و بخش دوم نام واژه دماب یعنی " آب " همان واژه آشنا ی "آب" است،که درسانسکریت " آپâpa " پارسی باستان " آپیâpi "، اوستا "آپ âp " و "اَپ"، پهلوی 

" آپ âp "، سغدی "آپ âp " ، پشتو" او" ، گیلکی " آب âb " (دردیه ها او aw) ، فریزندی و یرنی " آوâw " نطنزی " او ov " ، سمنانی " اوو öw" ، سنگسری

" ووvo" ،سرخه" اوaw " ،لاسگردی"اوو öw " ، شهمیرزادی "او ű" ، اورامانی "آوâw"( برهان قاطع ، حاشیه دکتر معین) و برخی لهجه ها و گویشها بویژه روستایی"او" نامیده می شود( به همین سبب در گویش محلی به دماب "دمبوDombbow" گفته می شود). 

بنابراین معنی این نامواژه روی هم "جایی کنار آب"، پهلوی آب ، کرانه آب ، پیوسته و چسبیده به آب و"....است. و این نام هم بی مناسبت نیست ، زیرا بارش برف سنگین در زمستان و برف گیر بودن گردنه چاقگدار ، و آب شدن تدریجی برفهای کوه چاقگدار، جوی آب و چشمه هایی در نزدیک دماب فوران می کند که نتیجه آن گرد آمدن آب انبوهی در پشت سد دماب می شود. 

گیتا شناسی دماب :

دماب در دشتی وسیع در میان کوههای" زاگرس میانی" و، در 115 هزار گزی (نزدیک  بیست  فرسخی ) شما ل باختری اسپهان ونزدیک هفده فرسخی شهرستان نجف آباد، و ده فرسخی گلپایگان و هفت فرسخی خوانسار جای گرفته، وازدید بخش دندی کشوری " دَماب در استان اصفهان، شهرستان نجف آباد، بخش مهردشت و در پهنای جغرافیایی ۳۳درجه و ۷ دقیقه و درازای ۵۰ درجه و۴۳ دقیقه و بلندی ۲۱۴۰  متری از روی دریا قرار دارد. روستا های همسایه دماب اشن در نیم فرسنگی ، رحمت آباد ( کهنه ده ) در دو فرسنگی ، خیرآباد، خونداب، هستند.

عکسهای من از دماب

عکسهای من از دماب

عکسهای من از دماب

عکسهای من از دماب

عکسهای من از دماب

عکسهای من از دماب

مسجد پایینی یا مسجد حج براتعلی:

شاید مسجد پایینی یا مسجد حج براتعلی، از کهنترین بنا های برجای مانده از روزگار کهن در دماب باشد.ساختمان آن بسیار ساده ، و در یک زمین چهار گوش ، و در دو اشکوب (طبقه) بنا گردیده است.یک اشکوب (طبقه) در زیر زمین و دیگری در روی زمین که تاق آن نیز از تیر درخت است که با تخته و توفال پوشانده شده و روی بام از گل.

بنیان گذار این بنا حج براتعلی پسرصاق بگ (عموی حج حسن) از مردم پیشین و روزگاران دور در دماب بوده است ،که ابوطلب یکی از دو یسر حج براتعلی (پسر کهتر) ، آنرا در روزگار خویش بازسازی نموده است .ابوطلب این رویداد را در نوشتاری (کتیبه ای) با نوشتارنسخ خوش و شیوا به دست خوشنویس نامی دماب حج ملا محمد تقی ،خوش و شیوا  بر تکه چوبی در تاق بنا بدین گونه آشکار نموده است :

چون مسجدی ، مرحمت وغفران پناه ، خیرالحاج، حاجی براتعلی بنا نموده بودند ، نظر بر اینکه سقد فی حواریهم رساننده ، عالیشان آقا ابوطالب ، خلف ارجمند کهترخیرالحاج ، حاجی واقف مرحوم ، باعث و بانی شده به توفیق ربانی و  حسب الفرمایش « ویسرکان شریعت مدارقبله الانام وظهر اسداله الاسلام علام فهام » تجدید نمود به همین بنا وخداوند همگی را توفیق دهاد وکان ذالک تحریرا

در نوشتار دیگری بر تاقبنا به دست همان خوشنویس وبا خط نستعلیق پارسی نوشته شده :

مسجد ز برای طاعت یزدان است         مسجد نه برای دفتر و دیوان است

همچنین با خط نسخ نوشته شده :

الصلوه معراج المومن

همچنین با خط نستعلیق پارسی نوشته شده :

حدیث معتبر از حضرت محمد تقی و امام صادق علیه سلام منقول است که هرکس تسبیح فاطمه را در هر روز در عقب نماز بخواند مطلوب تر است نزد من از هزار رکعت نماز که هر روز بخواند

همچنین در نوشتار دیگری با خط نسخ سوره احد نوشته شده :خوشنویس همه کتیبه های برجای مانده در تاق مسجد ،کار روانشاد ، خوشـنویس نامی دماب ،حج ملامحمد تقی است . ملا محمد تقی ملا و روحانی برجسته وقرآن نویس چیره دست وآموزگارقرآن ، وازخشنویسان دماب بوده که بن و ریشه وی دهقی بوده وبه دماب آمده و ماندگار شده است.وی دردماب به مردم خواندن و نوشتن می آموخته وچون خشنویس بسیار چیره ای بوده قرآن نویسی هم می کرده .(چون درگذشته و بویژه دردماب چاب نبوده خشنویسان با خط خوش قرآن را می نوشتند).کتیبه های نگاشته شده درتاق مسجد حسینیه و نیز کتیبه های نوشته شده بر تاق مسجد پایینی ازکارهای ماندگار وی است.وی درزیر کتیبه های خود در تاق مسجد پایینی نام خود را محمد تقی دهقی نوشته است . پسر و نوه ملا محمد تقی نیز روحانی بوده اند.