تبیان، دستیار زندگی

کویر خارا (کویر ورزنه)

محسن ادیب

نام انگلیسی:  Khara Desert

نام فارسی: کویر خارا ( کویر ورزنه )

کویر خارا (واژه صحیح بیابان خارا است) در 100 کلیومتری شرق اصفهان و 150 کیلومتری غرب یزد در استان اصفهان قرار دارد. این کویر از شرق به تالاب گاوخونی، از شمال به شهرستان ورزنه و زاینده رود، از جنوب به حسن آباد و از غرب به محور ارتباطی حسن آباد به ورزنه محدود میگردد. این منطقه پوشیده از ریگزار (تپه های ماسه ای یا رمل) است که گستره ای شمالی جنوبی دارد. طول آن از حاشیه زاینده رود و نقطه آغاز ریگزار تا انتهای آن واقع در جنوب غربی تالاب گاوخونی در حدود 45 کیلومتر و عرض آن در نواحی شمالی در حدود 35 کیلومتر است که این عرض در جهت جنوبی کاهش می یابد. در نواحی جنوبی این عرض به 500 متر میرسد. در قسمت شمالی بیابان شکلی شبیه به بیضی دارد که محیط این بیضی توسط تپه های ماسه ای بلند احاطه شده و در داخل بیضی ارتفاع تپه ها بشدت کاهش می یابد. بلندترین ارتفاع تپه های ماسه ای در حدود 100 متر است که در قسمت شمال شرقی این بیضی قرار دارد. ارتفاع متوسط ریگزار از سطح آبهای آزاد در حدود 1450 متر است. کویر در قسمت جنوبی به 2 دیواره ماسه ای جنوبی شمالی تبدیل میشود و مابین این 2 دیواره  خاک های آهکی قلیایی قرار دارند. این دو دیواره در نزدیکی جنوب غربی تالاب گاوخونی به هم میپیوندند و تشکیل دیواره واحدی با جهتی شمالی جنوبی را میدهند. این تک دیواره ماشه ای در حدود 9 کیلومتر تا نزدیکی جنوب تالاب گاوخونی ادامه پیدا می کند پایان می یابد.

در این منطقه با توجه به وزش بادهای متفاوت، اشکال مختلف تپه های ماسه ای از جمله تپه های ماسه ای طولی، تپه های ماسه ای هلالی و هرم های ماسه ای قابل مشاهده هستند که در نوع خود در کشور کم نظیر است. وسعت ریگزار در حدود 17000 هکتار است.

پوشش گیاهی

در قسمت ریگزار پوشش گیاهی عمدتا درختچه های تاغ و اسکمبیل است. همچنین بوته های نسی، تق تقو و سایر گیاهان ماسه پسند در نواحی ریگزار به وفور قابل مشاهده است. در نواحی کویری بوته های شور بیابانی و بندرت اشنان قابل مشاهده است. پوشش گیاهی منطقه بدلیل رطوبت یالای تالاب گاوخونی بسیار غنی است. در دیواره ماسه ای محیطی این ریگزار، پوشش گیاهی خاصی قابل مشاهده نیست.

پوشش جانوری

پوشش جانوری این منطقه در سالهای گذشته بسیار غنی و قابل توجه بوده است. ولی در سالهای اخیر بدلیل خشک شدن تالاب گاوخونی، شکار بی رویه و تخریب زیستگاه غنای خود را از دست داده است. در حال حاضر جانورانی همچون شغال، روباه شنی، جرد، پا مسواکی، شاهین، سارگپه بیابانی، گربه شنی، افعی شاخدار، مار جعفری، مار شتری، تیر مار، انواع عقرب، خرگوش و خار پشت بیابانی در منطقه قابل مشاهده است.

وجه تسمیه

کویر خارا نام خود را از روستایی در حاشیه جنوبی خود با نام خارا گرفته است. این منطقه در سالهای اخیر با این نام شناخته می شود. از دیگر نام های این منطقه میتوان به کویر ورزنه و کویر حسن آباد اشاره کرد. اتلاق نام کویر به این منطقه با توجه به آن که ریگزارها در زیر مجموعه مناطق بیابانی قرار میگیرند اشتباه است و بیابان خارا واژه صحیح است.

دسترسی

این ریگزار در حاشیه شرقی محور ارتباطی حسن آباد به ورزنه قرار دارد. از این رو از 5 کیلومتری جنوب ورزنه تا حسن آباد میتوان به نواحی غربی این ریگزار دسترسی پیدا کرد. برای دسترسی یه ریگزار شرقی میتوان به صورت آفرود از میان ماسه ها عبور کرد و یا از شهر ورزنه حاشیه جنوبی رودخانه زاینده رود را ادامه داد تا به حاشیه شرقی ریگزار رسید. این 2 مسیر فقط بوسیله خودروهای دو دیفرانسیل قابل دسترسی هستند. در صورتی که به منطقه آشنایی ندارید حتما از راهنمایان محلی استفاده کنید.

مناطق گردشگری

مناظر تالاب گاوخونی از فراز تپه های شرقی بسیار زیبا و بدیع است. نمکزار تالاب از طریق جاده خاکی حسن آباد به معدن نمک قابل دسترسی است.  همچنین تپه های ماسه ای منطقه قابلیت مناسبی برای آفرود و کمپینگ دارند.