منظور از نیابت عامه چیست؟
نیابت عامه آن است که امام(ع)ضابطه‌ای کلی به دست دهد،تا در هر عصر،فرد شاخصی که آن ضابطه، از همه جهت و در همه ابعاد بر او صدق می‌کند، نایب امام شناخته شود به نیابت از امام در امر دین و دنیا ولی جامعه باشد، البته این ضابطه کلی از احادیث بدست می‌آید. همان‌طوری که اسحاق بن یعقوب گوید: از محمد بن عثمان عمری درخواست کردم نامه ای را که مشتمل بر مسائل دشوار بود،به امام مهدی(عج) برساند و توقیعی به خط مولای ما صاحب‌الزمان چنین صادر شد:
و اما رویدادها و پیشامدهایی که در آینده روی خواهد داد، درباره آن مسائل به راویان حدیث ما رجوع کنید که آنان حجت من بر شما هستند و من نیز حجت خدا بر آنان هستم. « و اما الحوادث الواقعة‌فارجعوا الی رواة حدیثنا فإنهم حجتی علیکم و انا حجة الله علیهم» (کمال الدین، ج2 ترجمه : منصور پهلوان،ص 237-238 ح4)
اما این‌که چطور فهمیده شود که چه کسی مصداق خارجی این حدیث است، در یک حریث دیگر ویژگی‌ها و صفات آن را مشخص شده است که امام‌صادق(ع) در این باره فرموده است:
هرکس از فقها، نفس خود را از گناه و محرمات نگهداری کند و دین خود را حفظ نماید و مخالف هوای خود و مطیع مولای خود باشد، کسی که فقیه نیست و قدرت استنباط ندارد باید از او تقلید کند. « واما من کان فقیها صائنا لنفسه حافظا لدینه مخالفا لهواه مطیعا لاوامر مولاه فللعوام أن یقلدوه» (الاحتجاج، طبرسی ج2 ص456)
بنابراین طبق این حدیث نایب عام باید چهار شرط داشته باشد:
1- دوری از گناه
2- حفظ دین
3- مخالف هواهای نفسانی
4- مطیع بودن و اطاعت از خداوند و ائمه(ع)
بنابراین کسانی که این شرط را داشته باشند، نایب عام حضرت هستند و کسانی که بعداز دوره غیبت صغرا، یعنی از آغاز دوره غیبت کبری نیابت دارند، نایب عام نامیده می‌شوند.
