تبیان، دستیار زندگی

شدیدترین حسرت در قیامت برای کیست؟

امام صادق علیه السّلام می فرمایند: ولایت ما جز با عمل به دست نمی آید و به راستی شدیدترین حسرت در روز قیامت از آنِ مردی است که از عدالت سخن بگوید ولی در عمل بر خلاف آن رفتار کند.۱

در جامعه ای که عدالت در آن برقرار است بدگمانی و سوءظن معنا ندارد و خوب است در همه چیز حمل به صحّت شود مگر اینکه خلاف آن ثابت شده باشد.

امام هادی علیه السّلام می فرمایند: در دوران غلبه عدالت پیشگی بر ستمگری، بدگمانی به دیگران نارواست و در زمان چیرگی ستمگری بر عدالت، اعتماد و خوش بینی به دیگران خطاست، مگر آنکه به بدی یا خوبی کسی علم داشته باشی.۲

منبع:
۱. مصادقة الاخوان، ص ۳۵.
۲. اعلام الدین، ص ۳۱۲.
۳. مفاتیح الحیاة، ص ۴۸۳.

کسب روزی حلال
در کلام روز امروز چند سوال از رسول خدا(ص) درباره کسب روزی و کسب حلال و ارزش و جایگاه آن می‌پرسیم و پاسخش را می‌گیریم.

آن حضرت توصیه بسیار مهمی درباره کسب روزی دارند و می‌فرمایند: "با پرداختن به کسب روزی تضمین شده از آنچه بر تو واجب شده است باز نمان؛ زیرا آنچه قسمت تو باشد از دستت نمی‏‌رود و آنچه قسمت تو نباشد به آن دست نمی‏‌یابی1".

پیامبر خدا(ص) درباره این‌که چرا باید در طلب روزی میانه رو باشیم، فرمودند: "همانا جبرئیل در دلم چنین افکند که هیچ کس نمیرد تا روزیش را به طور کامل دریافت کند، پس از خدا پروا کنید و در طلب روزی میانه روی کنید و دیر رسیدن روزی شما را وادار نکند که آن را از راه غیر حلال بجویید؛ زیرا آنچه نزد خداست جز با طاعت او به دست نمی‏‌آید2".

رسول اکرم (ص) همچنین در ارتباط با این‌که کسب حلال برای خانواده چه ارزشی دارد؟ می‌فرمایند:"کسی‏ که برای (هزینه) خانوده‏‌اش زحمت بکشد، مانند مجاهدِ در راه خداست3".

آن‌حضرت در باره به زحمت انداختن خود در کسب حلال فرمود: "خداوند دوست دارد که بنده‏‌اش در راه به دست آوردن روزی حلال خسته ببیند4".

همچنین خاتم پیامبران الهی می‌فرماید: "کسب درآمد حلال، بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است5".

ایشان همچنین فرمودند: "بهترین روزی آن است که به قدر کفایت باشد6".

پیامبرخدا(ص): "روزی اندک و بسنده، بهتر است از روزی بسیار و بازدارنده (از یاد خدا)7".

آن حضرت این سوال را پاسخ می‌دهند که طلب حلال چه جایگاه بلند عبادی دارد؟

رسول مکرم اسلام می‌فرمایند: "عبادت 10 جزء دارد، که 9 جزء آن طلب روزی حلال است8".

و در حدیثی بسیار مهم فرمودند: "هر که از دسترنج خود بخورد، مانند برقِ جهنده، از صراط بگذرد9".

منبع:

1- بحارالأنوار: 77 / 187 / 10 منتخب میزان الحکمة:234

2- الکافی : 2 / 74 / 2 منتخب میزان الحکمة: 234

3- بحار الأنوار: 103 / 13 / 59 منتخب میزان‌الحکمة: 236

4- کنزالعمّال: 9200 منتخب میزان الحکمة:236

5- جامع الأخبار: 389 / 1079 منتخب میزان الحکمة:236

6- بحارالأنوار: 77 / 168 / 4 منتخب میزان الحکمة:236

7- أمالی الصدوق: 395 / 1 منتخب میزان الحکمة:236

8- بحارالأنوار: 103 / 9 / 37 منتخب میزان الحکمة:236

9- جامع‌الأخبار: 390 / 1085 منتخب میزان الحکمة:236

چهار ذکر الهی در چهار حالت بحرانی
حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) فرموده است: در شگفتم برای کسی که از چهار چیز بیم دارد، چگونه به چهار کلمه پناه نمی برد!

۱- در شگفتم برای کسی که ترس بر او غلبه کرده، چگونه به ذکر «حسبنا الله و نعم الوکیل» (سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۷۱) پناه نمی برد. در صورتی که خداوند به دنبال ذکر یاد شده فرموده است: پس (آن کسانی که به عزم جهاد خارج گشتند، و تخویف شیاطین در آنها اثر نکرد و به ذکر فوق تمسک جسند) همراه با نعمتی از جانب خداوند (عافیت) و چیزی زاید بر آن (سود در تجارت) بازگشتند، و هیچگونه بدی به آنان نرسید.

۲- در شگفتم برای کسی که اندوهگین است چگونه به ذکر «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین*» (سوره مبارکه انبیاء آیه ۸۷) پناه نمی برد. زیرا خداوند به دنبال این ذکر فرموده است: «پس ما یونس را در اثر تمسک به ذکر یاد شده، از اندوه نجات دادیم و همین گونه مومنین را نجات می بخشیم.» (سوره انبیاء آیه ۸۸)

۳- در شگفتم برای کسی که مورد مکر و حیله واقع شده، چگونه به ذکر «افوض امری الی الله، ان الله بصیر بالعباد» (سوره مبارکه غافر آیه ۴۴) ... پناه نمی برد. زیرا خداوند به دنبال ذکر فوق فرموده است: «پس خداوند (موسی را در اثر ذکر یاد شده) از شر و مکر فرعونیان مصون داشت.» (سوره غافر آیه ۴۵)

۴- در شگفتم برای کسی که طالب دنیا و زیبایی‌های دنیاست چگونه به ذکر «ماشاءالله لاحول و لاقوة الا بالله» (سوره مبارکه کهف آیه ۳۹) پناه نمی برد، زیرا خداوند بعد از ذکر یاد شده فرموده است: «مردی که فاقد نعمتهای دنیوی بود، خطاب به مردی که از نعمتها برخوردار بود) فرمود: اگر تو مرا به مال و فرزند، کمتر از خود می دانی امید است خداوند مرا بهتر از باغ تو بدهد.»

گذشتن از پل صراط به همین راحتی

آن حضرت می‌فرمایند: "روشنایی دل را جوییدم و آن را در اندیشیدن و گریستن یافتم و گذر از صراط را جوییدم و آن را در صدقه دادن یافتم و نورانیّت چهره را جوییدم و آن را در نماز شب یافتم1".

رسول خدا(ص) نیز بخشنده‌ترین مردم را اینگونه توصیف می‌کنند: "بخشنده‏‌ترینِ مردمان کسی است که جان و مال خود را در راه خدا ببخشد2".

امام حسین علیه‌السلام نیز در این باره می‌فرمایند: "بخشنده‏‌ترین مردم کسی است که به آن که چشم امید به او نبسته بخشش کند3".

امام صادق (ع) در حدیثی دیگر می‌فرمایند: "خداوند بندگان را به چیزی سخت‏‌تر از بذل و بخشش مال نیازموده است4".

1- مستدرک‌الوسائل: 12 / 173 / 13810 منتخب میزان‌الحکمة: 572

2- نوادر الراوندیّ: 20 منتخب میزان الحکمة: 122

3- کشف‌الغمّه: 2 / 242 منتخب میزان الحکمة: 122

4- الخصال: 8 / 27 منتخب میزان الحکمة: 86

بهشت بر این فرد واجب می شود

رسول خدا(ص) فرمود: ای مسلمانانی که با زبان اسلام آورده ولی ایمان خالصانه در دلتان جای نگرفته است! مسلمانان را مذمت نکنید و عیب هایشان را آشکار نسازید؛ زیرا هرکس عیب های مسلمانان را آشکار سازد خدا عیب هایش را آشکار می کند...؛ همچنین می فرماید: هر کس از تعدی به آبروی برادر مسلمانش جلو گیری کند بهشت برای او حتمی است.

امام محمد باقر (ع) می فرماید: برادر مسلمانت را دوست بدار ... پشتیبان او باش، چنان که او پشتیبان توست. در غیابش آبروی او را حفظ کن و اگر حاضر است، دیدارش کن و او را بزرگ و گرامی بشمار... و هرگاه گرفتار شد یاریش کن و برایش چاره اندیشی کن.

منبع: مفاتیح الحیات،ص۲۹۰.

چرا فرشته از دروغگو می‌گریزد؟

پیامبراکرم(ص) درباره این‌که دروغ گفتن چه جایگاهی دارد؟ اینگونه می‌فرمایند: "بدترین ربا، دروغ است2".

ایشان در حدیثی دیگر فرمودند: "دروغ، دری از درهای نفاق است3".

امام علی علیه‏‌السلام نیز می‌فرمایند: "بدترین سخن، دروغ است4".

آن حضرت در جایی دیگر فرمودند: "هیچ بدیی بدتر از دروغ نیست5".

امام باقر علیه‏‌السلام: "براستی که دروغ ویران کننده ایمان است6".

امام عسکری(ع): "(همه) پلیدی‌ها در یک ‏خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده‏ است7".

منبع:

1- شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید: 6 / 357 منتخب میزان‌الحکمه: 484

2- بحارالأنوار: 72 / 263 / 47 منتخب میزان‌الحکمه: 484

3- کنزالعمّال: 8212 منتخب میزان‌الحکمه: 484

4- نهج‌البلاغه: الخطبة 84 منتخب میزان الحکمه: 484

5- بحارالأنوار: 72 / 259 / 23 منتخب میزان‌الحکمه: 484

6- بحارالأنوار: 72 / 247 / 8 منتخب میزان‌الحکمه: 484

آیت‌الله مجتبی تهرانی استاد اخلاق به مناسبت سالروز ولادت امام هادی(ع) به شرح حدیثی از این امام همام پرداخت که مشروح آن در ادامه می‌آید:
روی عن علی بن محمد الهادی علیه‌السّلام قال: اُذْکُرْ مَصْرَعَکَ بَینَ یدَیْ اَهْلِکَ وَلا طَبِیبَ یمْنَعُکَ وَلا حَبِیبَ ینْفَعُکَ (بحارالانوار جلد 75 صفحه 370)

روایتی از امام هادی(ع) منقول است که حضرت فرمودند:

«اُذْکُرْ مَصْرَعَکَ بَینَ یدَی اَهْلِکَ»؛ آن حالتی را که در پیشاروی خاندانت بر روی زمین افتاده‏ای به یاد آور، «وَلا طَبِیبَ یمْنَعُکَ»؛ در حالی هستی که هیچ طبیبی نمی‏تواند مرگ را از تو دور کند، تمام اطبّای عالم را هم بیاورند، خبری نیست و نمی‌توانند هیچ کاری برایت انجام دهند و دیگر کار تمام است. «وَلا حَبِیبَ ینْفَعُکَ»؛ و هیچ دوستی هم در آن حال نمی‌تواند به تو سود و نفعی برساند، رفقا و آن‌هایی که واقعاً خیلی دوستت دارند، برای تو هیچ کاری نمی‏توانند بکنند.

روایت تمام شد، حالا چه باید کرد؟ چون دیگر هیچ پزشکی هم نیست که بتواند مرگ را از تو دور کند.

«وَ لا حَبِیبَ ینْفَعُکَ»؛ هیچ دوستی هم نمی‌تواند به تو خدمتی کند و سودی برساند.

حالا چه کنیم؟ اینجا این نکته است که حضرت می‌فرمایند: بدان! کارَت به اینجا می‌رسد. همه ما کارمان به اینجا می‌رسد ‌که هیچ طبیب و پزشکی نمی‌تواند مرگ را از ما دور کند و هیچ دوستی هم نمی‌تواند به ما نفعی برساند.

حالا آیا چیزی هست که آن موقع به درد ما بخورد و به ما حیات و زندگی ببخشد و ما را زنده کند، نه؟

من آیه قرآن می‌خوانم: «مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ اُنْثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیوۀً طَیبَةً» (سوره نحل آیه 97 )؛

هر کس عمل شایسته‏ای انجام بدهد، چه مرد و چه زن و حال اینکه مؤمن باشد، ما به او یک زندگی گوارا می‌بخشیم و زنده‌اش می‌کنیم.

اما چه حیاتی؟ «حَیوۀً طَیبَةً». پس آن موقع چه چیزی به درد ما می‌خورد؟ عمل صالح، ما را زنده می‌کند، امّا یک زندگی پاکیزه و گوارا.

اهل بیت چه مجالسی را دوست دارند؟

امام باقر (ع) به اصحاب خود فرمود: گرد هم آیید و با یکدیگر گفت و گوی (علمی) کنید که در این صورت فرشتگان شما را احاطه می کنند. خدا رحمت کند کسی را که امر (ولایت) ما را زنده کند.

امام صادق(ع) به اصحاب خود فرمود: پرهیزگاری پیشه کنید و برادرانی نیکوکار و دوستدار در راه خدا باشید و نسبت به هم دلجویی کنید و مهربان باشید. با یکدیگر دیدار کنید و با هم (درباره علوم اسلامی) بحث کنید و آن را زنده نگه دارید.

همچنین امام صادق(ع) به فضیل فرمود: آیا با یکدیگر می نشینید و گفت و گوی(علمی) می کنید؟ فضیل گفت: آری، فدایت شوم . آن حضرت فرمود: به راستی من این گونه مجالس را دوست می دارم. امر(فرهنگ و معارف) ما را زنده کنید. خدا رحمت کند کسی را که امر ما را زنده کند .

ای فضیل ! اگر کسی ما را یاد کند یا نزد او یاد شویم و از چشمانش به اندازه بال مگسی اشک جاری شود، خدا گناهان او را می بخشد، گر چه از کف دریا افزون تر باشد.

منبع: مفاتیح الحیات،ص 520.

بزرگترین عیب چیست؟
رسول خدا(ص) فرمود: در عیب انسان همین بس که در مردم به عیبی بنگرد که در خودش نیز هست و از دیدن آن نابیناست، یا مردم را بر چیزی سرزنش کند که خودش نمی تواند آن را ترک کند.

سیر یک روز طعنه زد به پیاز                که تو مسکین چقدر بدبویی
گفت: از عیب خویش بی خبری            زین ره از خلق عیب می جویی

بوی تند سیر به مراتب بیش از بوی پیاز است ولی وقتی سیر از پیاز عیبجویی کند؛ یعنی یک انسانی که خودش عیوب فراوان دارد، به عیب جویی از دیگران بپردازد و این یعنی کور بودن نسبت به نقایص و کاستی های خویش.

می گویند طاووس با همه جلوه ها و رنگ و روی جذابی که دارد و مردم شیفته بال و پر رنگین اویند، هر گاه نگاهش به پای زشت و بدقواره اش می افتد شرمنده می شود.

در ما آن قدر عیب است که اگر بخواهیم به آن بپردازیم و برطرف کنیم مجال پرداختن به عیب دیگران را نداریم.
کسی که گرفتار خصلتی ناپسند است و نمی تواند آن را ترک کند شرم آور است که از دیگری بخواهد ترک کند یا دیگری را ملامت کند .

منبع: نکته های نابی از نماز،ص64.

چرا در دنیا به قرآن عمل نکردی؟
احمد بن طولون یکی از پادشاهان مصر بود.
وقتی که از دنیا رفت از طرف حکومت قاری قرآنی را با حقوق زیادی اجیر کردند تا بالای قبر سلطان قرآن بخواند، روزی خبر آوردند که قاری، ناپدید شده و معلوم نیست که به کجا رفته است. پس از جستجوی فراوان او را پیدا کردند و پرسیدند: چرا فرار کردی؟ جرأت نمی کرد جواب دهد فقط می گفت: من دیگر قرآن نمی خوانم.

گفتند: اگر حقوق دریافتی تو کم است دو برابر این مبلغ را می دهیم. گفت: اگر چند برابر هم بدهید نمی پذیرم. گفتند: دست از تو بر نمی داریم تا دلیل این مسئله روشن شود. گفت :چند شب قبل صاحب قبر به من اعتراض کرد که چرا بر سر قبرم قرآن می خوانی؟ من گفتم: مرا اینجا آورده اند که برایت قرآن بخوانم تا خیر و ثوابی به تو برسد.

گفت: نه تنها ثوابی از قرائت قرآن به من نمی رسد بلکه هر آیه ای که می خوانی، آتشی بر آتش من افزوده می شود، به من می گویند: می شنوی؟ چرا در دنیا به قرآن عمل نکردی؟
بنابراین مرا از خواندن قرآن برای آن پادشاه معاف کنید.

منبع: نکته های نابی از نماز،ص۹۷.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: شگفت از کسی که از بیم مرض و بیماری از غذا پرهیز می کند، ولی از ترس آتش دوزخ از گناه پرهیز نمی کند!

سلامت روح مهم تر از سلامت جسم است.
بیماری روح هم خطرناک تر از بیماری جسم است.

علم اخلاق عهده دار تربیت روح و زدودن رذایل اخلاقی و آراستن انسان به کمالات و معنویات است. نتیجه این علم تهذیب نفس و دوری از گناه است.

آنان که از غذای مسموم و ناسالم پرهیز می کنند، از مریض شدن می ترسند.
آیا فساد اخلاق و رشد رذایل در وجود انسان بیماری خطرناکی نیست که از آن واهمه داشته باشیم و از منشأ آن که گناه است بپرهیزیم؟
دوزخ فرجام کار گنه کاران است.

هرچه گناهان بیشتر باشد، شعله های جهنم برای شخص گناهکار برافروخته تر می شود و عذاب او شدیدتر.
شایسته است آنان که نسبت به غذا حساسند و از بیم بیماری غذای آلوده پرهیز می کنند، از نافرمانی خدا هم بپرهیزند، چرا که پیامد آن آتش است.
گنهکار با دست خود هیزم جهنم خویش را فراهم می سازد.
منبع: راه زندگی(حکمتهای نبوی)،ص۵۱.