• مشکی
  • سفید
  • سبز
  • آبی
  • قرمز
  • نارنجی
  • بنفش
  • طلایی
انجمن ها > انجمن خانواده > صفحه اول بحث
لطفا در سایت شناسائی شوید!
خانواده (بازدید: 1250)
چهارشنبه 26/7/1391 - 9:3 -0 تشکر 567154
بررسی روابط مالی زوجین

در مورد روابط مالی زوجین، رژیم‌های گوناگونی وجود دارد و هر نظام حقوقی، رابطه‌ای خاص را برگزیده است. پیش از آنكه نظر فقه را كه حقوق ایران مبتنی بر آن است بیان كنیم، مناسب است انواع رژیم‌های مالی را به اختصار توضیح دهیم، هرچند بررسی همه جانبه این رژیم‌ها خود بحثی دامنه دار و شیرین است.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:4 - 0 تشکر 567155

انواع رژیم‌های مالی
الف: ولایت مرد بر دارایی زن
این رژیم قدیمی‌ترین رژیم مالی است، در این رژیم مالی، مرد بر دارایی همسر خود ولایت كامل دارد و زن محجور شناخته می‌شود. در این رژیم مالی زن حق دارد مالك شود اما صلاحیت برای اداره اموال خود ندارد. زن در این رژیم مالی همانند صغار و سفها است؛ یعنی همان طور كه كودك نابالغ یا كسی كه سفیه است، نمی‌تواند در اموال و دارایی خود تصرف كند بلكه محجور شناخته می‌شود، زوجه نیز چنین است و مرد بر دارایی او ولایت كامل دارد. این رژیم مالی تا اواخر قرن نوزدهم در حقوق كشورهای اروپایی به رسمیت شناخته شده بود و آنها زن را محجور می‌شناختند. البته از اواخر قرن نوزدهم به تدریج در قوانین كشورها لغو شد و كم‌كم سلطه مرد بر دارایی زن نفی شد.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:5 - 0 تشکر 567156


ب- اشتراك كامل دارایی‌ها
این رژیم معروف به رژیم «اشتراك اموال» است. در این رژیم مالی، زن و شوهر نسبت به دارایی‌ها و اموال خود، مالكیت مشاع دارند. به عبارت دیگر در این رژیم هیچكدام از آن دو، اموال و دارایی اختصاصی ندارند.
اموالی كه زن یا شوهر قبل از ازدواج داشته‌اند و یا اموالی كه هریك از آنها پس از ازدواج بدست آورده‌اند اعم از منقول و غیر منقول در یك سبد مشتركی ریخته می‌شود كه مالكیت زوجین بر آن مشترك و مشاع است. مثلا فرض كنید اگر پس از ازدواج، ارثی به زن برسد، شوهر نیز در آن میراث به نحو مشاع شریك می‌شود و یا هر دارایی كه شوهر بر اثر كار خود كسب كند، زن نیز در آن به نحو مشاع، سهم دارد. این مطلب در مورد اموالی كه شوهر یا زن قبل از ازدواج داشته‌اند نیز صادق است.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:5 - 0 تشکر 567157



ج- افتراق كامل دارایی‌ها
این رژیم مالی برخلاف رژیم مالی اشتراك اموال است. در این رژیم مالی، دارایی هریك از زن و شوهر، كاملا از یكدیگر جدا بوده و مالكیت هریك بر دارایی خود مستقل از دیگری است، در این رژیم مالی، زن نیز همانند مرد، بر دارایی خود سلطه دارد و وی علاوه بر اینكه می‌تواند مالك اموالی باشد، می‌تواند هرگونه تصرفی كه خواست اعم از انتقاع یا انتقال نسبت به دارایی خود انجام دهد.
در این رژیم مالی، زن و شوهر، مالكیت خود را بر اموالی كه پیش از ازدواج داشته‌اند حفظ می‌كنند (برخلاف رژیم اشتراك كامل) در مورد اموالی كه هریك از زن و شوهر بعد از ازدواج بدست می‌آورند نیز چنین است. مثلا ارثی كه به زن رسیده است، ربطی به شوهر ندارد و زن در مالكیت و تصرف در آن كاملا از استقلال برخوردار است.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:6 - 0 تشکر 567158


د- اشتراك نسبی دارایی‌ها

در این رژیم مالی، زن و شوهر در بعضی از اموال خود شریكند یعنی مالكیت مشاع دارند و در مورد بعضی دیگر از اموال، مالكیت مستقل خود را حفظ می‌كنند. در واقع در این رژیم مالی، اموال و دارایی‌های زن و شوهر به سه دسته تقسیم می‌شود: دسته اول، اموال اختصاصی شوهر؛ دسته دوم، اموال اختصاصی زن؛ دسته سوم، اموال مشترك طرفین.
شاید بتوان اینگونه فرض كرد كه زوجین مالكیت مستقل خود را بر اموالی كه قبل از ازدواج داشته اند، بعد از ازدواج نیز حفظ می‌كنند و در مورد تملكات بلا عوض مثل ارث، هبه و... نیز چنین است. اما در سایر موارد، از مالكیت مشترك برخوردار می‌باشند.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:7 - 0 تشکر 567159


رژیم مالی پذیرفته شده در فقه شیعه

سوال این است كه از میان رژیم‌های گوناگونی كه در خصوص تنظیم روابط مالی زن و شوهر وجود دارد، فقهای شیعه، كدام رژیم مالی را برگزیده اند؟ و مستند ایشان چیست؟ در پاسخ به سوال نخست باید گفت به نظر می‌رسد، نظر برگزیده در فقه شیعه در مورد روابط مالی زوجین، «استقلال مالی زوجین » یا همان افتراق كامل دارایی‌های زن و شوهر است.
فقیهان معتقدند كه وقتی انسان به سن بلوغ، عقل و رشد می‌رسد از تحت ولایت پدر خارج می‌شود و خود توان اداره اموال خود را پیدا می‌كند و از این پس هیچكس نمی‌تواند بدون اجازه وی در اموالش تصرف نماید و عقد ازدواج نیز هیچ تاثیری در رابطه مالی زوجین ایجاد نمی‌كند و زن و مرد پس از عقد نیز همانند پیش از عقد، از نظر مالی استقلال دارند. هرچند عقد ازدواج برای زن ایجاد حقوق می‌كند و تكالیفی مثل پرداخت نفقه یا مهریه را بر عهده شوهر می‌گذارد اما این به معنای مالكیت مشاع زن و شوهر و سهم داشتن زن در دارایی شوهر نیست و نیز درست است كه ریاست خانواده از خصایص شوهر است اما این به معنای ولایت شوهر بر دارایی زن نیست.
واقعیت آن است كه اصل استقلال مالی زوجین، بسیار مترقی است. نظام حقوقی اسلام، این اصل را حدود 1400 سال قبل اعلام كرده است درحالی كه تا دویست سال پیش، در حقوق كشورهای اروپایی زنان از حق تصرف در اموال خود محروم بودند و محجور شناخته می‌شدند. و در روابط مالی، مرد ارباب به شمار می‌آمد و اختیارات تام و مطلق داشت. این نكته را می‌توان در رژیم قانونی سال 1804 فرانسه مشاهده كرد. حتی در زمان كنونی نیز هرچند مقرراتی برای اعطای استقلال مالی به زن، تدوین شده است، لكن درصورت عدم وجود شرط خلاف، اموال مشترك، توسط مرد اداره خواهد شد نه زن.
در هرحال امتیاز نظام حقوقی اسلام و فقه بر نظامهای دیگر در خصوص روابط مالی زوجین اولا در اعطای استقلال كامل مالی به زن است و ثانیا در تقدم تاریخی اعلام استقلال مالی زن است.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:7 - 0 تشکر 567160


مبانی استقلال مالی زوجین

گفته شد كه از دیدگاه فقه و نظام حقوقی اسلام، زن و شوهر از نظر مالی از یكدیگر مستقل هستند اینك مبانی این ادعا را بررسی می‌كنیم.
الف) اصل عدم ولایت
ولایت یكی از احكام وضعی است واصل اولی و قاعده كلی در خصوص ولایت آن است كه هیچكس بر دیگری ولایتی ندارد و اگر قرار باشد كسی برجان یا مال دیگری ولایت داشته باشد باید چنین ولایتی از سوی خداوند جعل و وضع شود. از این مطلب دو نكته استفاده می‌شود:
نكته اول اینكه برای اثبات ولایت در هر مورد باید در پی دلیل قطعی بود، تا بتوان با استناد به آن، از اصل عدم ولایت دست برداشت. نكته دوم اینكه گستره و دامنه اختیارات ولی نیز تابع دلیل ثابت كننده آن است یعنی اگر بخواهیم بدانیم كه ولی تا چه میزانی اختیار و ولایت دارد باید همان دلیلی كه ولایت ولی را اثبات كرده است دوباره بررسی كنیم و در موارد شك به مقتضای اصل عدم ولایت، اكتفا به قدر متیقن است.
بنابراین برای ولایت داشتن مرد بر دارایی زن، باید دلیل قطعی وجود داشته باشد كه چنین ولایتی را ثابت كند. و باید گفت چنین دلیلی وجود ندارد، لذا با استناد به اصل عدم ولایت، خواهیم گفت كه اختیار اموال و دارایی در ید خودش است.
البته ممكن است گفته شود كه آیه‌ی 34 سوره نساء كه می‌فرماید: «الرّجال قوّامون علی النساء» یعنی مردان سرپرست زنان می‌باشند؛ دلالت بر ولایت شوهر نسبت به دارایی زن می‌كند.
اما چنین برداشتی از این آیه درست نیست، زیرا قیم و سرپرست بودن مرد اگر نوعی ولایت باشد، صرفا ولایت بر اطاعت است و این غیر از ولایت بر اموال و دارایی زن است. بنابراین ریاست مرد بر زن، شامل اموال و دارایی زن نخواهد شد.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:8 - 0 تشکر 567162


ب) آیه اكتساب

برای اثبات استقلال مالی زن در زندگی مشترك با شوهر، به آیه اكتساب نیز می‌توان استناد نمود.
در این آیه خداوند می‌فرماید: «للرجال نصیب مما اكتسبوا وللنساء نَصیبٌ مما اكتسبن» یعنی مردان را در آنچه كه كسب كرده‌اند بهره‌ای است و زنان را در آنچه كسب كرده‌اند بهره‌ای است.
برخی در مورد این آیه گفته‌اند كه مقصود از نصیب (بهره) در این آیه، بهره اخروی است و مراد این آیه آن است كه زن و مرد هركدام در قبال كارهایی كه انجام می‌دهند در روز جزا، پاداش دریافت خواهندكرد اما چنانكه مرحوم علامه طباطبایی این آیه را تفسیر نموده‌اند دلیلی نداریم كه این آیه را مختص به بهره‌های معنوی و پاداش اخروی بدانیم. بلكه آیه هم شامل بهره‌های مادی كه از راه كسب و تجارت بدست می‌آید می‌شود وهم بهره‌های معنوی را در بر می‌گیرد. بنابراین می‌توان از این آیه چنین استنباط كرد كه زنان نیز همانند مردان، می‌توانند دارای بهره‌هایی كه از راه كسب و تجارت بدست می‌آید گردند و این بهره‌ها از آن خودشان است و مردان بر آن ولایتی ندارند، همان طور كه بهره‌های مادی مردان، از آن خودشان است و زنان بر آن ولایتی ندارند. و این به معنای پذیرش استقلال مالی زن و شوهر است.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:9 - 0 تشکر 567163


ج) اصل تسلیط


قاعده سلطنت یا همان اصل تسلیط: از قواعد معروف و معتبر فقهی است كه بر مبنای سخنی منسوب به پیامبر اسلام شكل گرفته است كه فرمودند: «الناس مسلطون علی اموالهم» .مفهوم این حدیث آن است كه مردم بر اموالشان سلطه دارند. كلمه «الناس» چون با الف و لام به كار رفته است، دارای معنای عموم است. یعنی همه مردم اعم از مرد و زن. كلمه «تسلیط» نیز مطلق است و شامل همه انواع سلطه می‌شود اعم از انتقاع و انتقال. بنابراین می‌توان از این حدیث این معنا را برداشت كرد كه زنان نیز بر اموال و دارایی خود سلطه دارند و زوجیت تاثیری در سلطه ایشان نسبت به دارایی آنها ندارد. البته باید گفت این حدیث به صورت مرسل از رسول خدا نقل شده است لكن شهرت این حدیث می‌تواند ضعف سندی آن را جبران كند.
خلاصه آنكه با استناد به سه دلیل پیش گفته یعنی اصل عدم ولایت، آیه اكتساب واصل تسلیط می‌توان به این نتیجه رسید كه نظام حقوقی اسلام در خصوص روابط مالی زن و شوهر بر مبنای استقلال مالی زن بنا شده است.
پذیرش این مطلب دارای دو اثر مهم است كه ذیلا به آن اشاره می‌شود.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:10 - 0 تشکر 567164


آثار استقلال مالی زوجین

در بحث‌هایی كه گفته شده مشخص می‌شود كه در نظام حقوقی اسلام، اموال و دارایی‌های زن و شوهر از یكدیگر مستقل است و در نتیجه زن از استقلال كامل مالی برخوردار است. پذیرش این مسئله به عنوان یك اصل در روابط مالی زوجین، آثاری در پی دارد كه به اختصار بیان می‌شود.

چهارشنبه 26/7/1391 - 9:10 - 0 تشکر 567165


اثر اول- نفی ولایت مرد بر اموال همسر

اولین اثر استقلال اموال زوجین آن است كه زن در اجرا و اعمال حقوق مالكیت، از آزادی و استقلال كامل برخوردار می‌باشد و در اینگونه اقدامات خود، نیازی ندارد كه رضایت همسر را كسب كند.
مخالفت شوهر نیز تاثیری بر اقدامات او نخواهد داشت، بجز در مواردی كه اقدامات زن در امور مالی خود با حقوق شرعی و قانونی مرد، مغایرت و منافات داشته باشد. به عنوان مثال اگر زن بخواهد در یك فعالیت اقتصادی به سفر تجاری برود باید رضایت همسر را تحصیل نماید.
آنچه گفته شد، مقتضای اصل استقلال مالی زوجین است، لكن برخی از فقیهان بر اساس آن فتوا نداده اند. مثلا مرحوم امام خمینی در تحریرالوسیله، صحت نذر مالی زوجه در اموال خود را هر چند عمل به نذر منافاتی با حقوق زوجیت نداشته باشد، منوط به اذن زوج دانسته است. بدیهی است چنین فتوایی با اصل استقلال مالی زوجین سازگار نمی‌باشد، و به همین جهت است كه برخی دیگر از فقها با این حكم مخالفت كرده‌اند و تحصیل اذن زوج را لازم ندانسته اند. البته مستند فقهایی كه به لزوم كسب رضایت شوهر فتوا داده‌اند روایتی صحیح است كه سایرین در دلالت آن روایت اشكال كرده اند، و ما به جهت اختصار آن را بیان نمی‌كنیم.

برو به انجمن
انجمن فعال در هفته گذشته
مدیر فعال در هفته گذشته
آخرین مطالب
  • آلبوم تصاویر بازدید از کلیسای جلفای...
    آلبوم تصاویر بازدید اعضای انجمن نصف جهان از کلیسای جلفای اصفهان.
  • بازدید از زیباترین کلیسای جلفای اصفهان
    جمعی از کاربران انجمن نصف جهان، در روز 27 مردادماه با همکاری دفتر تبیان اصفهان، بازدیدی را از کلیسای وانک، به عمل آورده‌اند. این کلیسا، یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
  • اعضای انجمن در خانه شهید بهشتی
    خانه پدری آیت الله دکتر بهشتی در اصفهان، امروزه به نام موزه و خانه فرهنگ شهید نام‌گذاری شده است. اعضای انجمن نصف جهان، در بازدید دیگر خود، قدم به خانه شهید بهشتی گذاشته‌اند.
  • اطلاعیه برندگان جشنواره انجمن‌ها
    پس از دو ماه رقابت فشرده بین کاربران فعال انجمن‌ها، جشنواره تابستان 92 با برگزاری 5 مسابقه متنوع در تاریخ 15 مهرماه به پایان رسید و هم‌اینک، زمان اعلام برندگان نهایی این مسابقات فرارسیده است.
  • نصف جهانی‌ها در مقبره علامه مجلسی
    اعضای انجمن نصف جهان، در یك گردهمایی دیگر، از آرامگاه علامه مجلسی و میدان احیا شده‌ی امام علی (ع) اصفهان، بازدیدی را به عمل آوردند.