انسان در طول زندگی خود با فرازها و نشیب هایی روبه روست، عده ای دست از تلاش می کشند و خود را بدبخت و بخت برگشته تلقی می کنند و یا حتی از خدا هم روی برگردان می شوند، اما عده ای دیگر با تلاش و توکل به خدا سعی می کنند که این فرازها را به نحو احسن پشت سر بگذارند. اما برای رفع این مشکلا چه چیزهایی لازم است؟

روش های رفع این مشکلات را در کلام امیر مومنان علی (ع) می بینیم:

شناخت مشکلات

برای مبارزه و مقابله با مشکلات اولین و ساده ترین کار ممکن شناخت مشکلات است تا بتوان راه های غلبه بر آن ها را پیدا کرد. شناخت مشکلات، نخستین مرحله برخورد است.

امتحان معنى دیگر هم دارد و آن از قوّه به فعل آوردن و تکمیل است. خداوند که به وسیله بلایا و شداید امتحان مى‏ کند، به معنى این است که به وسیله این ها هر کسى را به کمالى که لایق آن است، مى ‏رساند.

انواع مشکلات و مصیبت‏ها

بعضی مصیبت ها، مصیبت ‏هایى هستند که لازمه طبیعت و فطرت انسانى است، مانند مرگ و بعضی مشکلاتى است که خدا براى توانا ساختن انسان قرار داده است. بعضى از این مشکلات انسان را از نظر جسمانى محکم مى ‏سازد و بعضى ‏ها از نظر معنوى. امام على علیه السلام در نامه معروف خودش به عثمان بن‏حنیف مى‏فرماید: «آگاه باشید درختان بیابانى، چوب‏ شان سخت ‏تر و درختان کناره جویبار پوست ‏شان نازک ‏تر است. درختان بیابانى که با باران سیراب مى ‏شوند، آتش چوبشان شعله ‏ورتر و پر دوام ‏تر است».(۱) در سخن دیگری از مشکلاتی سخن به میان می آورد که آدمی را از نظر معنوی مستحکم می کند:«خداوند همواره بندگان خود را به انواع شداید مواجه مى‏ کند و اقسام کوشش ‏ها و مجاهدت ‏ها را پیش پاى آن ها مى ‏گذارد، تکالیفى گوناگون برخلاف طبع آسایش ‏طلب آن ها بر آن ها مقرر مى ‏دارد تا غرور و تکبر از دلشان بیرون رود، نفوس ‏شان به عبودیت خدا رام گردد و این وسیله ‏اى است براى اینکه درهاى فضل و رحمت پروردگار به روى آن ها گشوده شود» .(۲)

مواجهه شدن با مشکلات و شداید هم شامل حال افراد می شود و هم اجتماع: «خدا هرگز استخوان شکسته ملتى را بازسازى نفرمود، مگر پس از آزمایش ‏ها و تحمل مشکلات»(۳) «روزى انسان ‏ها را اندازه‏گیرى و مقدر فرمود. گاهى کم و زمانى زیاد و به تنگى و وسعت به گونه ‏اى عادلانه تقسیم کرد تا هر کس را که بخواهد با تنگى روزى یا وسعت آن بیازماید و با شکر و صبر، غنى و فقیر را مورد آزمایش قرار دهد. پس روزى گسترده را با فقر و بیچارگى درآمیخت و تندرستى را با حوادث دردناک پیوند داد، دوران شادى و سرور را با غصه و اندوه نزدیک ساخت، اجل و سرآمد زندگى را مشخص کرد، آن را گاهى طولانى و زمانى کوتاه قرار داد و مقدّم یا مؤخر داشت».(۴)

اما چرا خدا بندگانش را مورد امتحان و آزمایش قرار می دهد؟ مگر نه اینکه به جزئیات احوال بندگانش هم آگاه است؟ ... امتحان اگر فقط به معنى به کار بردن میزان و مقیاس براى کشف مجهولى باشد، البته درباره خداوند صحیح نیست. امتحان معنى دیگر هم دارد و آن از قوّه به فعل آوردن و تکمیل است. خداوند که به وسیله بلایا و شداید امتحان مى‏ کند، به معنى این است که به وسیله این ها هر کسى را به کمالى که لایق آن است، مى ‏رساند.

مشکلات هم از نظر مادى و هم از نظر معنوى براى انسان‏ها مفید هستند. از نظر معنوى، انسان به سوى خدا متوجه و گناهانش کم مى‏ شود و زمینه ای براى توبه و استغفار مى ‏یابد. امام علیه السلام در این باره مى ‏فرماید: « هر مقدار آزمایش و مشکلات بزرگتر باشد، ثواب و پاداش نیز بزرگتر خواهد بود.
فلسفه شداید و بلایا فقط سنجش وزن و درجه و کمیت نیست. همچنین زیاد کردن وزن و بالا بردن درجه و افزایش دادن به کمیت است. خداوند امتحان نمى ‏کند که وزن واقعى و حد و درجه معنوى و اندازه شخصیت کسى معلوم شود، امتحان مى‏ کند؛ یعنى در معرض بلایا و شداید قرار مى ‏دهد که بر وزن واقعى و درجه معنوى و حد شخصیت آن بنده افزوده شود. امتحان نمى ‏کند که بهشتى واقعى و جهنمى واقعى معلوم شود. امتحان مى‏ کند و مشکلات و شداید به وجود مى‏ آورد تا آنکه مى ‏خواهد به بهشت برود، در خلال همین شداید خود را شایسته و لایق بهشت کند و آن که لایق نیست، سر جاى خود بماند.(۵)

مشکلات هم از نظر مادى و هم از نظر معنوى براى انسان‏ها مفید هستند. از نظر معنوى، انسان به سوى خدا متوجه و گناهانش کم مى‏ شود و زمینه ای براى توبه و استغفار مى ‏یابد. امام علیه السلام در این باره مى ‏فرماید: « هر مقدار آزمایش و مشکلات بزرگتر باشد، ثواب و پاداش نیز بزرگتر خواهد بود».(۶) مشکلات و مصیبت ‏ها، زمینه‏ ساز رشد و پاک شدن و تعالى یافتن هستند و کسانى که با مشکلات در مى ‏افتند و جهاد و مبارزه مى ‏کنند و از آن ها عبرت مى ‏گیرند، سود مى‏ برند؛ ولى کسانى که عبرت نمى‏ گیرند و مبارزه نمى ‏کنند، رشد نمى ‏یابند و پاک نمى‏ شوند. بعضى ‏ها نیز مشکلات کوچک را خیلى بزرگ مى ‏شمارند و در مقابل آن خود را مى ‏بازند و توان تصمیم‏گیرى را از دست مى‏ دهند و به مشکلات بزرگ تر گرفتار مى ‏گردند. <کسى که مصیبت ‏هاى کوچک را بزرگ شمارد، خدا او را به مصیبت ‏هاى بزرگ مبتلا خواهد کرد.(۷)

پی نوشت:

۱. نهج‏البلاغه، نامه ۴۵.
۲. همان، خطبه۱۹۲.
۳. همان، خطبه۸۸.
۴. همان، خطبه۹۱.
۵. مطهرى، مرتضى، بیست گفتار، ص۱۴۸.
۶. نهج‏البلاغه، خطبه۱۴۳.
۷. همان، خطبه۱۸۸.

با سلام
مبحث خوبی است
شناسائی مشکلات و چاره جوئی
این مطلب را می توان:
از قران و کلام اهل بیت علیهم السلام کشف کرد
روش برخی بزرگان نظیر ابن سینا جالب بود
در مشکلات دقیق علمی:
مسجد و دو رکعت نماز
و اتکا به خداوند بزرگ
بهتر از خداوند حلال مشکلاتی داریم.
این جمله هم زیباست:

به خدا نگوییم یک مشکل بزرگ دارم، به مشکل بگوییم من یک خدای بزرگ دارم