28 نکته درباره‌ی مصرف مکمل‌ها

 

---

---

مکمل آهن + 7 نکته

1. مکمل آهن در صورتی به شما تجویز می‌شود که مبتلا به کم‌خونی فقر آهن باشید بنابراین بدون هیچ دلیل و خودسرانه، این قرص را مصرف نکنید.

2. بهتر است مکمل آهن را با یک لیوان پر از آب ساده میل کنید. مصرف مکمل‌های آهن با آب مرکبات هم برای جذب بهتر آهن موجود در آن‌ها توصیه می‌شود.

3. اگر پس از خوردن مکمل آهن، دچار دل‌درد یا معده درد می‌شوید بهتر است این مکمل را با شکم خالی مصرف نکنید. البته در این صورت جذب آهن موجود در مکمل شما کمی کاهش پیدا می‌کند.

4. یک ساعت پیش از خوردن صبحانه یا 2 ساعت پس از مصرف هر یک از وعده‌های غذایی، بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن است.

5. مکمل آهن را با شیر، دوغ یا سایر نوشیدنی‌های حاوی کلسیم مصرف نکنید زیرا کلسیم باعث ایجاد اختلال در جذب آهن می‌شود.

6. معمولاً مصرف مکمل‌های حاوی آهن با ایجاد یبوست همراه هستند. بنابراین برای رهایی از این مشکل می‌توانید رژیم غذایی خود را تا پایان دوره مصرف مکمل آهن سرشار از فیبر خوراکی کنید. یادتان باشد که میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار منابع خوبی برای دریافت فیبر محسوب می‌شوند.

7. مکمل آهن را هر روز سر ساعت مشخصی مصرف کنید تا دریافت و جذب آن به بهترین نحو ممکن انجام شود.

 

مکمل روی + 7 نکته

1. مکمل روی را هم مانند مکمل آهن با یک لیوان پر از آب ساده میل کنید. نوشیدن آب کافی همراه مکمل باعث می‌شود مواد موجود در آن در قسمت‌های خاصی از بدن که قرار است آزاد شود، آزاد و جذب بدن شود.

2. مصرف مکمل روی و کلسیم با یکدیگر تداخل ایجاد می‌کنند و اثر یکدیگر را از بین می‌برند. بنابراین اگر مجبور به استفاده از هر دوی این مکمل‌ها هستید، حتماً موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید تا او ساعت مناسب مصرف هر کدام را برایتان مشخص کند.

3. به طور کلی مصرف مکمل روی با سایر مواد معدنی از جمله آهن، مس، منگنز و کلسیم تداخل دارد. بنابراین بهتر است این مکمل را به صورت جداگانه و فقط با آب ساده میل کنید. برای پیشگیری از ایجاد تداخل در جذب مکمل روی باید از خوردن آن با شیر یا دوغ هم خودداری کرد.

4. آب‌های سخت و سنگین می‌توانند در جذب روی اختلال ایجاد کنند. بنابراین اگر در مناطقی زندگی می‌کنید که آب سخت دارند باید راهی برای تهیه آب‌های ساده به منظور مصرف مکمل روی پیدا کنید.

5. غلات و حبوبات حاوی ماده‌ای به نام «فیتات» هستند که این ماده می‌تواند جذب روی را مختل کند. بنابراین یکی، دو ساعت قبل و بعد از مصرف مکمل روی، دور این قبیل خوراکی‌ها را خط بکشید.

6. اگر ناراحتی کلیه، کبد یا اسهال مزمن و دیابت دارید، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. ممکن است در این موارد، پزشک شما مصرف حجم بالاتری از مکمل روی را برای بهره‌مندی و جذب بیشتر آن به شما توصیه کند.

7. اگر مکمل روی مصرف می‌کنید، حجم مواد غذایی حاوی فیبر را در برنامه روزانه‌تان افزایش ندهید. دریافت فیبر فراوان می‌تواند دفع روی از بدن را به دنبال داشته باشد.

 

مکمل ویتامین ث + 5 نکته

1. مکمل یا همان قرص‌های ویتامین C را درست به اندازه‌ای که پزشکتان تجویز کرده است، مصرف کنید. افزایش خودسرانه مصرف این مکمل می‌تواند ابتلا به اسهال و تحریک ترشح شیره‌های گوارشی را در پی داشته باشد.

2. مکمل‌های ویتامین C را با مکمل‌های ویتامین‌های A و E یا با خوراکی‌های حاوی این ویتامین‌ها مصرف کنید. اگر این 3 ویتامین با یکدیگر مصرف شوند، جذبشان در بدن به مراتب بالاتر می‌رود.

3. اگر مکمل ویتامین C مصرف می‌کنید، سیگار نکشید. سیگار کشیدن می‌تواند باعث دفع این ویتامین از بدن شود.

4. تا یکی، دو ساعت پس از مصرف مکمل‌های ویتامین C، آهن و اسید فولیک از نوشیدن چای و قهوه خودداری کنید تا اختلالی در جذب این مواد مغذی به وجود نیاید.

5. داروهای استروئیدی، ضدبارداری، ضددرد و ضدافسردگی می‌توانند تأثیری منفی روی جذب ویتامین C داشته باشند. بنابراین اگر این گروه از داروها را مصرف می‌کنید، بهتر است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا در صورت لزوم، مصرف این مکمل در دوزهای بالاتری برایتان تجویز شود.

 

مکمل اسید فولیک + 4 نکته

1. مصرف مکمل‌های حاوی اسید فولیک معمولاً به خانم‌های باردار توصیه می‌شود. بنابراین بهتر است آن‌ها برای پیشگیری از ابتلا به کم‌خونی یا آسیب رساندن به خود و جنینشان میزان مصرف این مکمل را به صورت خودسرانه کم یا زیاد نکنند.

2. بهتر است مکمل اسید فولیک را با خوراکی‌های حاوی این ریزمغذی مصرف کنید. سبزی‌های دارای برگ سبز پهن، مرکبات، حبوبات و غلات سبوس‌دار حاوی اسیدفولیک هستند و می‌توانند همراهان غذایی خوبی برای این مکمل باشند.

3. برای جذب بهتر و تأثیر بیشتر مکمل اسید فولیک باید آن را در ساعت‌های مشخصی از روز مصرف کنید. اینکه مکمل اسید فولیک را صبح، ظهر، عصر یا حتی هنگام خواب مصرف کنید، اهمیت و فرق چندانی ندارد. همان‌طور که گفتیم مهم این است که آن را هر روز و در ساعت مشخصی بخورید.

4. بیشتر خانم‌های باردار یا کسانی که قصد بارداری دارند، برای پیشگیری از کم‌خونی یا ایجاد اختلال در زایمان، اقدام به مصرف خودسرانه و بیش از اندازه مکمل‌های حاوی اسیدفولیک می‌کنند. بهتر است این گروه از افراد بدانند که مصرف بیش از 1000 میکروگرم اسیدفولیک در روز به هیچ‌کس و تحت هیچ شرایطی توصیه نمی‌شود.

 

مکمل کلسیم + 5 نکته

1. مکمل کلسیم هم مانند بسیاری از مکمل‌های غذایی دیگر می‌تواند در هر ساعتی از روز اما به صورت منظم مصرف شود.

2. شما می‌توانید در هر وعده مصرف، حداکثر 500 تا 600 میلی‌گرم مکمل کلسیم استفاده کنید. اگر پزشک شما مصرف روزی 1000 میلی‌گرم مکمل کلسیم را برایتان تجویز کرده باید آن را در دو وعده مختلف استفاده کنید تا جذب آن به بیشترین و بهترین حد ممکن برسد.

3. گاهی مصرف مکمل کلسیم آن هم در دوز بالای 600 میلی‌گرم با یبوست همراه است که توصیه می‌شود برای پیشگیری از این عارضه، افراد روزی 11 تا 12 لیوان آب بنوشند.

4. مصرف مکمل کلسیم با بسیاری از داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای کاهش‌دهنده فشارخون تداخل پیدا می‌کند یعنی اگر این مکمل را با داروهای نامبرده به طور همزمان مصرف کنید، هم جذب کلسیم در بدنتان را مختل کرده‌اید و هم اثر داروی مصرفیتان را کاهش داده‌اید. بنابراین بهتر است در این مورد با پزشکتان مشورت یا مکمل کلسیم را حداقل 2 ساعت پیش از خوردن داروها و مکمل‌های دیگر مصرف کنید.

5. اگر مکمل کربنات کلسیم می‌خورید، حتماً آن را همراه غذا مصرف کنید تا ترشح اسیدمعده به جذب بهتر آن کمک کند.

غذاهایی که با وارفارین تداخل دارند

---

---

مصرف این دارو باید به صورت یک بار در روز انجام شود و بهتر است همیشه سر ساعت معینی (معمولاً عصرها) با معده خالی و با یک لیوان کامل آب مصرف شود. مصرف این دارو باید به صورت منظم و همراه با آزمایش مکرر و منظم خون باشد.

افرادی که تحت درمان با وارفارین قرار دارند در صورت نیاز به مصرف داروهایی چون جینسنگ و جینکوبیلوبا حتماً باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند. زیرا جینکو دارای فعالیت ضد لخته‌ای می‌باشد و باعث افزایش اثر دارو و احتمال خونریزی می‌گردد و جینسنگ باعث کاهش اثر ضد لخته‌ای وارفارین می‌گردد. همچنین کوآنزیم Q10 از نظر ساختمانی شبیه به ویتامین K می‌باشد و ممکن است بر لخته شدن خون اثر بگذارد. مصرف این دارو همراه با وارفارین باید تحت نظر پزشک انجام گیرد.

ویتامین K

ویتامین K ویتامینی است که به ایجاد لخته در خون و جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند، بنابراین دارای نقش متضادی با وارفارین می‌باشد. در بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند دریافت زیاد ویتامین K باعث کاهش اثر دارو می‌گردد. بنابراین باید این بیماران در مورد مصرف این منابع غذایی کاملاً هوشیار باشند. به همین دلیل بسیار مهم است که میزان این ویتامین در رژیم، ثابت باقی بماند تا کنترل میزان دارو مشکل نباشد، یعنی باید از تغییر ناگهانی در میزان دریافت منابع غذایی حاوی این ویتامین جلوگیری نمود.

باز هم تاکید می‌گردد که رژیم غذایی را طوری تنظیم نمایید که میزان ویتامین K موجود در غذای بیمار هر روز میزان ثابتی داشته باشد، زیرا دریافت مقدار کم یا زیاد ویتامین K اثر دارو را کم یا زیاد می‌کند.

مصرف مقدار زیاد ویتامین K در رژیم باعث غلیظ شدن خون شده و نیاز به وارفارین را زیاد می‌کند بر عکس مقدار کم این ویتامین در غذا باعث رقیق شدن خون می‌گردد و نیاز به وارفارین را کم می‌کند. بنابراین نه زیاده‌روی در مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین K صحیح می‌باشد و نه عدم مصرف این مواد به نفع بیمار می‌باشد. مصرف مقادیر زیاد سبزیجات غنی از ویتامین K در یک نوبت منجر به تغییر قابل ملاحظه‌ای در اثر وارفارین نمی‌گردد، ولی مصرف روزانه آن به مدت یک هفته به شکل مشخصی مقادیر درمانی مورد نیاز را تغییر می‌دهد.

مواد غذایی سرشار از ویتامین K شامل سبزیجات پخته شده مانند اسفناج و یا سایر سبزیجات پخته شده مانند سبزی خورش قورمه سبزی یا کرفس به میزان نصف فنجان و یک فنجان جعفری خام می‌باشد. مواد غذایی حاوی مقدار متوسط ویتامین K شامل یک فنجان سبزیجات خام مانند انواع سبزی خوردن و یک فنجان کاهو یا نصف فنجان مارچوبه و کلم بروکلی پخته شده می‌باشد.

مصرف 1 واحد منابع غذایی سرشار از ویتامین K در روز مانند نصف فنجان اسفناج پخته شده یا یک فنجان انواع سبزی خام و 3 واحد مواد غذایی دارای مقدار متوسط ویتامین K در روز منعی ندارد.

اگر بیمار عادت به مصرف سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و سبزی خوردن ندارد، آن‌ها را به یکباره به رژیم غذایی او اضافه نکنید. در صورتی هم که عادت به مصرف غذاهای غنی از ویتامین K دارد، نباید رژیم خود را تغییر دهد و همان‌طور که قبلاً هم ذکر شد، مهم این است که مقدار و وزن غذاهای حاوی این ویتامین هر روز در رژیم غذایی ثابت باشد. برای مثال مصرف 2 فنجان کاهوی خرد شده برای ناهار یا نصف فنجان کلم بروکلی پخته شده برای شام مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

اگر هم عادت به مصرف زیاد مواد غذایی غنی از ویتامین K ندارد 5/1 فنجان کاهو یا کلم خرد شده برای ناهار یا شام کفایت می‌کند.

مصرف خورش‌هایی چون قورمه‌سبزی و کرفس که حاوی سبزیجات پخته شده می‌باشند، به مقداری مجاز است که حاوی نصف فنجان سبزیجات پخته شده باشد، یعنی حدوداً یک کاسه کوچک خورش منعی ندارد، ولی نکته قابل توجه در این مورد این است که در صورت مصرف این‌گونه غذاها دیگر سالاد یا سبزی خوردن و یا سبزیجات برگ سبز آب‌پز شده همراه با آن مصرف نگردد.

تداخلات وارفارین با رژیم غذایی

رژیم غذایی بیمار باید شامل کلیه مواد غذایی مورد نیاز بدن باشد. اگر نیاز به کاهش وزن باشد باید تحت نظر متخصص تغذیه این کار را انجام داد. در نظر داشته باشید که هرگونه تغییر مهم و شدید در رژیم غذایی می‌تواند در نحوه پاسخ بدن بیمار به وارفارین موثر باشد.

زنجبیـــل

این داروی گیاهی از تشکیل لخته در خون جلوگیری می‌نماید، لذا باید از مصرف آن خودداری شود.

سیـــر

ثابت شده است که سیر از تشکیل لخته در خون جلوگیری می‌کند و باعث افزایش رقت خون می‌گردد. بیمارانی که وارفارین مصرف می‌نمایند نباید بیشتر از 1 حبه سیر در روز مصرف کنند زیرا ممکن است باعث رقیق شدن بیش از حد خون و احتمال خونریزی گردد.

روغن

روغن‌های نباتی آفتابگردان، کانولا، سویا و پنبه دانه از منابع غنی ویتامین K می‌باشند. ضمن پیروی از یک رژیم غذایی کم چرب، از افزودن روغن‌های مخصوص سالاد یا پخت و پز به غذا خودداری نمایید.

خـیــــــار

پوست خیار حاوی ویتامین K می‌باشد. تا حد امکان خیار را بدون پوست مصرف نمایید.

چای سـبــز

چای سبز باعث خنثی شدن اثر وارفارین می‌گردد. بنابراین افرادی که چای سبز و وارفارین مصرف می‌نمایند، باید خون خود را مرتباً چک کنند تا اثر دارو کم نشده باشد.

ســــویــــا

مصرف فرآورده‌های لوبیای سویا و شیر سویا باعث کاهش اثر ضد لخته‌ای وارفارین و افزایش احتمال بروز لخته می‌گردد. از مصرف فرآورده‌های حاوی سویا خودداری نمایید.

گـــزنـــه

برگ‌های گیاه گزنه دارای ویتامین K می‌باشند و اثر وارفارین را کاهش می‌دهند، بنابراین از مصرف آن باید خودداری شود.

جـگــــر

جگر حیوانات و طیور منبع غنی از ویتامین K می‌باشد. میزان ویتامین K 100 گرم جگر معادل یک فنجان سبزیجات برگ سبز می‌باشد. در صورت مصرف 100 گرم جگر در روز باید از مصرف سایر منابع ویتامین K مانند انواع سبزیجات خودداری شود.

گریپ‌فروت

در صورت مصرف مداوم آب گریپ‌فروت اثر وارفارین زیاد شده و احتمال خونریزی را زیاد می‌کند. در مصرف گریپ‌فروت و آب گریپ‌فروت احتیاط کنید.

انــبـــه

مصرف فرآورده‌های انبه و آب و عصاره انبه باعث افزایش اثر ضد لخته‌ای وارفارین و احتمال خونریزی می‌گردد، بنابراین باید از مصرف آن خودداری شود.

زردچوبه و پیاز

این دو ماده غذایی هم دارای اثرات ضد لخته‌ای می‌باشند و مصرف زیاد آن‌ها باعث افزایش احتمال خونریزی می‌گردد. مصرف یک عدد پیاز کوچک در روز منعی ندارد. توجه داشته باشید که محدودیت‌های ذکر شده تنها در مورد سبزیجات برگ سبز می‌باشد و مصرف میوه‌ها محدودیتی ندارد. در این مورد تنها دو استثناء وجود دارد که شامل انبه و گریپ‌فروت می‌باشد.

فرآورده‌های پروبیوتیک

مصرف فرآورده‌های پروبیوتیکی مانند ماست پروبیوتیک یا همان پروماس که اخیراً به بازارهای کشور وارد شده است، باعث افزایش تولید ویتامین K در بدن می‌گردد، بنابراین مصرف این‌گونه فرآورده‌ها باعث افزایش نیاز به مصرف وارفارین می‌گردد.

کدام ماده غذایی با کدام دارو تداخل دارد؟

غذاهایی که با دارو نمی‌سازند

---

---

آب گریپ‌فروت و مشکلات قلبی

مصرف آب گریپ‌فروت با بسیاری از داروها ممنوع است. «گریپ‌فروت» حاوی ترکیب‌هایی است که میزان جذب برخی داروها از جمله داروهای کاهنده چربی خون را از طریق دستگاه گوارش بالا می‌برد. مصرف داروهایی مثل سیمواستاتین با آب گریپ‌فروت می‌تواند باعث افزایش غلظت خونی آن تا 15 برابر و مشکلات عضلانی شود. مصرف داروهای درمانگر سوزش سر دل مثل داروی سیزاپراید هم با این آب‌میوه ممنوع است زیرا می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب شود.

به طور کلی بهتر است تا 2 ساعت قبل از مصرف این داروها آب گریپ‌فروت ننوشید و در صورتی که پزشک برایتان داروها را تجویز کرد، در روز بیش از 250 سی‌سی از این آب‌میوه ننوشید.

کشف علت تداخل گریپ‌فروت با داروها

به گزارش هلث دی، محققان دریافته‌اند موادی بنام فورانوکومارین‌ها در آب گریپ‌فروت وجود دارد که در صورت مصرف این میوه با برخی داروها اثرات جانبی ایجاد می‌کند. یافته فوق امکان تولید گریپ‌فروتی که فاقد این مواد باشد با افزودن آن‌ها به برخی داروها برای افزایش اثر دارویی‌شان را فراهم می‌سازد. به گفته سرپرست این تحقیق دکتر پل واتکین از دانشگاه کارولینای شمالی تصور بر این بود فلاوونوئیدها که طعم تلخ گریپ‌فروت را سبب می‌شوند باعث تداخل دارویی می‌شوند.

این مطالعه نشان می‌دهد اگر همه این مواد را در میوه باقی گذاشته و تنها گروه فورانوکومارین‌ها را از آن خارج کنید گریپ‌فروت این ویژگی خود را از دست می‌دهد. در این حالت آب گریپ‌فروت مانند آب پرتقال می‌شود و این کاملاً روشن می‌سازد که مواد فوق جزء فعال این آب میوه هستند.

به گفته این محقق یافته فوق از جهات مختلف حائز اهمیت است. اول آن که از این پس تولید کنندگان آب میوه می‌توانند محصولاتی را تولید کنند که فاقد این گروه مواد باشد و لذا از اثر تداخل دارویی آن جلوگیری نمایند. دوم آن که محققان می‌توانند میوه های دیگر را نیز از لحاظ داشتن فورنوکومارین‌ها مورد بررسی قرار دهند و ببینند آیا در سایر میوه‌ها نیز همین اثر را اعمال می‌کند. و بالاخره این که متخصصان داروسازی می‌توانند از مواد فوق برای افزایش توانایی داروها برای ورود به جریان خون استفاده کنند. تأثیر آب گریپ‌فروت این است که ورود داروها به بدن را افزایش می‌دهد و در صورت کنترل می‌تواند تأثیر قابل توجهی باشد.

ضددردهای غیر مخدر و کافئین

کافئین موجود در قهوه، چای یا نوشیدنی‌های کولادار میزان جذب استامینوفن را افزایش می‌دهد و دوز بالای این ترکیب باعث آسیب‌های کبدی می‌شود. مصرف برخی داروها با نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز می‌تواند علایمی مانند لرزش، تعریق و لکنت در فرد ایجاد کند. مثلاً هرگز نباید داروهای ضدآسم مثل تئوفیلین را با نوشیدنی‌های حاوی کافئین خورد.

به طور کلی اگر دارو مصرف می‌کنید، خوردن چای، قهوه و نوشیدنی‌های کولادار را به یک فنجان تا یک لیوان در روز کاهش دهید و بین ساعت‌های مصرف دارو و این نوشیدنی‌ها فاصله‌ای طولانی در نظر بگیرید.

داروهای ضدافسردگی و پنیر

داروهای ضدافسردگی با هیچ یک از انواع پنیرها سازگاری ندارند. برخی از پنیرها از جمله موزارلا حاوی ترکیبی شیمیایی به نام «تیرامین» هستند.

مصرف زیاد تیرامین با داروهای ضدافسردگی یا آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل لینزولید که هنگام ابتلا به عفونت‌های شدید ریوی و پوستی تجویز می‌شوند، می‌تواند باعث افزایش شدید فشارخون شود.

پس اگر تحت درمان با داروهای ضدافسردگی یا آنتی‌بیوتیک هستید، مصرف پنیر را کاهش دهید. فراموش نکنید سس‌سویا و ماءالشعیر هم سرشار از تیرامین هستند.

داروهای ضدانعقاد خون و بروکلی

مصرف بروکلی و کلم برای کسانی که تحت درمان با داروهای ضدانعقاد خوراکی مثل «وارفارین» هستند، ممنوع است چون این سبزی‌ها حاوی ویتامین K هستند که آثار ضدانعقادی را کاهش می‌دهند.

اگر فردی که داروهای ضدانعقادی مصرف می‌کند، بروکلی یا کلم بخورد، احتمال شکل‌گیری لخته‌های خونی در او وجود دارد. این مواد غذایی میزان تأثیر استامینوفن را که برای تسکین درد و کاهش تب تجویز می‌شود، پایین می‌آورند. اسفناج، آووکادو و کاهو نیز منابع ویتامین K هستند.

شیر و آنتی‌بیوتیک‌ها

نوشیدن شیر همراه برخی داروها به پوست و مجاری ادراری آسیب می‌زند زیرا کلسیم شیر تأثیر برخی داروها به خصوص آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای مقابله با عفونت‌های پوستی و ادراری تجویز می‌شوند را کاهش می‌دهد.

اگر پزشک برای درمان بیماری پوستی شما آنتی‌بیوتیک «تتراسایکلین» یا آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در عفونت‌های مجاری ادراری تجویز کرده است، آن را همراه شیر یا بلافاصله بعد از مصرف شیر نخورید.

شیر حتی می‌تواند اثر آسپیرین را هم کاهش دهد زیرا مصرف زیاد آن میزان اسیدیته ادرار را تغییر می‌دهد و باعث دفع بیشتر دارو می‌شود. بهتر است بین مصرف محصولات لبنی به خصوص شیر و این داروها 2 ساعت فاصله بیندازید.

داروهای ضدفشارخون و شیرین‌بیان

تأثیر شیرین‌بیان به علت داشتن ترکیبات خاصی که دارد و با مهار سدیم و دفع پتاسیم، فشارخون را بالا می‌برد. به همین دلیل، مصرف آن عوارض ثانویه کورتون‌ها (مثل پوکی استخوان، ورم و آب سیاه) را بالا می‌برد.

مصرف این دارو با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم می‌شود و کمبود پتاسیم عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد.

توصیه می‌شود اگر تحت درمان‌های دارویی هستید، بیش از 10 گرم گیاه شیرین‌بیان به شکل پاستیل، شکلات و چای یا سایر نوشیدنی‌ها، مصرف نکنید.

چگونه جلوی تداخلات دارویی غذایی را بگیریم؟

می‌توان در این مورد از پزشک متخصص یا داروساز سؤال کرد. وقتی داروی جدیدی برایتان تجویز می‌شود، حتماً از پزشک در مورد تداخلات دارویی غذایی مربوط به آن بپرسید.

اقدام بعد، مطالعه دقیق دستورالعمل موجود در بسته‌بندی داروست و بهترین کار این است که در هر صورت داروها را فقط با آب ساده بخورید.

فراموش نکنید هرگز چند دارو و حتی مکمل‌ها را هم نباید با یکدیگر مصرف کرد. مخلوط کردن مواد داخل کپسول‌ها نیز جز با تجویز پزشک کار صحیحی نیست.

اگر کورتون می‌خورید، حتماً بخوانید

---

---

کورتیکواستروئیدها و یا به اصطلاح کورتون‌ها داروهایی هستند که هورمون‌های مشابه آن‌ها در بدن انسان به طور طبیعی برای مقابله با استرس، جراحت و بیماری ترشح می‌شوند.

کورتیکواستروئیدها به میزان زیادی در افراد مبتلا به آسم، التهابات ریه، بیماری‌های بافت همبند، بیماری‌های التهاب روده، پیوند اعضاء و بسیاری دیگر از بیماری‌ها نظیر بیماری‌های اتوایمیون مصرف می‌شوند.

مصرف طولانی مدت این داروها همانند بسیاری داروهای دیگر عوارضی در بر دارد که در اینجا به مهم‌ترین آن‌ها و راهکارهایی برای پیشگیری از بروز آن‌ها و یا تخفیف عوارض ناشی از مصرف این داروها اشاره می‌شود.

مراقب عوارض کورتون‌ها باشید

کورتون‌ها از داروهای پرمصرف در بین مردم هستند که مصرف آن‌ها روز به روز در حال افزایش است. این داروها در کنار مزایای زیاد و مؤثری که دارند، دارای عوارض جانبی متعددی نیز هستند که متأسفانه کمتر کسی به این عوارض و معایب توجه می‌کند.

مصرف زیاد و بیش از اندازه داروهای کورتون دار بر سیستم قلب و عروق بدن تأثیر منفی گذاشته و سبب افزایش فشار خون می‌شود. فشار خون بالا یکی از بیماری‌های زمینه‌ای است که خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و نارسایی‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی- عروقی، مغزی و کلیوی را به شدت افزایش می‌دهد.

همچنین کورتون‌ها با اختلال در چربی‌های خون و افزایش قند خون احتمال بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.

همچنین یکی از علل مهم بروز پوکی استخوان افزایش شیوع مصرف کورتون‌ها در بین مردم است.

با توجه به عوارض ناشی از مصرف کورتون و مطالبی که در فوق ذکر گردید، با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و با رعایت نکات ذکر شده در این مقاله می‌توان تا حد زیادی از عوارض نامطلوب مصرف کورتون پیشگیری نمود.

غذاهای غنی از پتاسیم بخورید

افزایش دفع پتاسیم از بدن و احتمال کمبود پتاسیم یکی از عوارض مصرف این نوع داروها است. در هنگام دریافت کم برخی انواع کورتون نظیر پردنیزون دفع پتاسیم نیز کم است، اما در دوزهای بالاتر میزان دفع افزایش می‌یابد، به طوری که در صورت مصرف طولانی مدت این داروها احتمال کمبود پتاسیم وجود خواهد داشت.

پتاسیم یکی از املاح ضروری برای بدن است که در تعادل آب بدن، کنترل اسیدیته خون و بافت‌ها، انتقال سیگنال‌های عصبی و در نتیجه عملکرد صحیح عضلات قلب و انقباض عضلات نقش مهمی دارد. از آنجا که پتاسیم در کنترل سیگنال‌های قلب و تنظیم ضربان قلب نقش دارد، در کمبود شدید پتاسیم امکان بروز آریتمی‌های قلبی وجود دارد، بنابراین بهتر است کسانی که به مدت طولانی کورتون مصرف می‌کنند، از مواد غذایی غنی از پتاسیم بیشتر استفاده کنند. پتاسیم عمدتاً به مقدار زیاد در میوه‌ها و سبزی‌ها خصوصاً موز، کیوی، آلو، گوجه فرنگی، سیب زمینی و بروکلی و نیز در انواع گوشت قرمز، گوشت پرندگان و ماهی و همچنین در برخی انواع مغزها مانند پسته و بادام وجود دارد.

کلسیم کافی دریافت کنید

استئوپروز یکی از عوارض شایع مصرف استروئیدها است که شکستگی‌های ناشی از آن سالیانه سبب مرگ و میر بسیاری از افراد می‌شود. در این بیماری توده استخوانی کاهش می‌یابد و در افراد مبتلا، شکستگی‌های استخوانی بسیار شایع است.

مصرف استروئیدها با مکانیسم‌های متفاوتی سبب بروز استئوپروز می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها کاهش جذب کلسیم از روده، افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و جلوگیری از تولید استئوبلاست‌ها و تشکیل استخوان است. سلول‌های مغز استخوان سلول‌های تحت عنوان استئوبلاست و استئوکلاست تولید می‌کنند که در تشکیل سلول‌های استخوانی نقش دارند. سلول‌های استئوبلاست با جذب کلسیم سبب تشکیل استخوان می‌شوند، در حالی که سلول‌های استئوکلاست کلسیم را از استخوان‌ها برداشت کرده وارد خون می‌کنند تا به مصرف دیگر سلول‌های بدن برسد و یا در واکنش‌های شیمیایی شرکت نماید، بنابراین سلول‌های استخوانی به طور مداوم در حال تغییر هستند و هر 10 سال یک‌بار به طور کامل عوض می‌شوند. با توجه به اینکه کورتیکواستروئیدها باعث کاهش جذب و افزایش دفع کلسیم می‌شوند، کمبود این عنصر در کسانی که از این داروها استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد و در نتیجه این افراد به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مقادیر مناسب کلسیم و ویتامین D می‌تواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری نماید، بنابراین کسانی که از این نوع داروها مصرف می‌کنند، باید از منابع غذایی سرشار از کلسیم نظیر شیر، ماست، پنیر و غذاهای غنی شده با کلسیم به مقدار کافی مصرف نمایند. 

همراه غذا سبزی بخورید

یکی دیگر از عوارض مصرف این داروها افزایش قند خون خصوصاً در بیماران مبتلا به دیابت است. کورتیکواستروئیدها باعث مقاومت به انسولین در سلول‌های بدن می‌گردند. انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح می‌شود و برای سوخت و ساز قند توسط سلول‌ها ضروری است. در صورت کمبود انسولین قدرت برداشت قند خون یا همان گلوکز توسط سلول‌های بدن کم شده و بنابراین میزان گلوکز در خون بالا می‌رود. همچنین کورتیکواستروئیدها باعث می‌شوند که کبد به میزان بیشتری قند وارد جریان خون کند.

در افرادی که پانکراس سالم دارند معمولاً با تولید بیشتر انسولین توسط پانکراس قند خون کنترل می‌شود، اما در افراد دیابتی کنترل قند خون مشکل‌تر خواهد شد. افرادی که مجبور به مصرف کورتیکواستروئیدها هستند، باید به طور منظم قند خون خود را کنترل نمایند. برای کنترل قند خون بهتر است از مصرف انواع قندهای ساده نظیر شکلات و شیرینی، قند و شکر پرهیز شود. میوه‌های خشک، آب‌میوه‌ها و انواع دسر نیز قند بالایی دارند و حتی مصرف زیاد میوه‌های تازه نیز می‌تواند منجر به بالا رفتن قند خون شود، اما مصرف سبزیجات می‌تواند در کاهش قند خون موثر باشد. سبزی‌ها حاوی فیبر هستند. فیبرها کمک می‌کنند تا قند موجود در غذا کمتر و به آهستگی جذب شود، بنابراین مصرف سبزی همراه با غذا برای کنترل قند خون توصیه می‌شود.

از افزودن نمک به غذا بپرهیزید

یکی از عوارض مصرف کورتیکواستروئیدها افزایش فشار خون به علت احتباس آب و سدیم بر اثر مصرف این دسته از داروها است. به منظور جلوگیری و کنترل این مشکل بهتر است بیماران دریافت روزانه سدیم را محدود کرده و از افزودن نمک به غذا اجتناب نمایند.

غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس و کالباس و برخی غذاهای آماده نظیر سوپ‌های آماده و سس‌ها معمولاً سدیم بالایی دارند و کسانی که از کورتون استفاده می‌کنند، در صورتی که مبتلا به فشار خون بالا هستند، باید از مصرف آن‌ها اجتناب نمایند.

از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید

افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی- عروقی از دیگر عوارض مصرف این داروها است. کورتیکواستروئیدها باعث بروز اختلال در انواع لیپیدهای خون می‌شوند، به این ترتیب که میزان LDL و VLDL موجود در خون را افزایش می‌دهند که همین امر به مرور زمان می‌تواند سبب تشکیل پلاک‌های خونی شود.

در عین حال همان‌طور که ذکر شد، این داروها میزان فشار خون را افزایش می‌دهند و در کنترل قند خون نیز اختلال ایجاد می‌کنند، بنابراین به مرور زمان خطر بروز بیماری‌های قلبی با مصرف دوزهای بالا و طولانی مدت این داروها افزایش می‌یابد. به منظور جلوگیری از این مشکل بیماران باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند و با مصرف میزان کافی از سبزیجات، پرهیز از مصرف مواد قندی و کنترل قند خون و نیز کنترل فشار خون از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری نمایند.

آنتی بیوتیک را با شیر نخورید

---

قاعدتا زمانی که غذا و دارو با هم مصرف می شوند، واکنش هایی در بدن انجام می گردد که در اغلب موارد، این واکنش ها باعث کاهش اثر داروها می گردند.

داروسازان معتقدند غذایی که می خوریم، ترکیب بسیار پیچیده ای از انواع مواد مغذی است. زمانی که دارویی را مصرف می کنیم، علاوه بر مواد اصلی دارو، ترکیبات دیگری هم که در فرمولاسیون دارو وجود دارد، وارد بدن ما می شود. بنابراین به عنوان یک قانون کلی، داروها نباید همراه با غذا مصرف شوند، مگر این که پزشک توصیه کرده باشد.

---

دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم غذایی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه و دانشگاه شهید بهشتی در این باره توضیحاتی را ارائه می دهند:

آقای دکتر! زمانی که فردی به عفونتی مبتلا می شود و پزشک برای او  آنتی بیوتیک تجویز می کند آیا باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد؟

واقعیت امر این است که رژیم غذایی خاصی برای آنتی بیوتیک درمانی نداریم. البته برنامه غذایی و مراقبت های تغذیه ای خاصی هم برای پیشگیری از عفونت، هم در زمان شدت پیداکردن آن و هم در زمان درمان، برای بیمار فراهم می کنیم که این کار طبیعتا وظیفه متخصص تغذیه است.

وقتی فردی آنتی بیوتیک میخورد چه مواد غذایی را باید مصرف کند که بتواند دوره عفونت و بیماری را راحت تر طی کند؟

بستگی به ماهیت آنتی بیوتیک دارد. همان طور که می دانید معنی لغوی آنتی بیوتیک، ضد حیات است. بنابراین با توجه به نوع آنتی بیوتیک، دوز استفاده، زمان مصرف، این که چه فردی آن را مصرف کند و واکنش او نسبت به دارو و عوارض داروها، باید مواد غذایی خاصی مصرف کرد. بعضی از این عوارض ممکن است مشترک باشند که مهمترین آن ها عوارض گوارشی است. عوارض گوارشی ناشی از داروها عبارتند از: دل به هم خوردگی، اسهال، تهوع، ضعف، گیجی، سنگینی و...

حال این سوال پیش می آید که آیا امکان دارد با استفاده از مواد غذایی خاصی از این حالتها پیشگیری کنیم یا به طور کلی آن ها را درمان کنیم؟

پاسخ این است که خیلی از مواقع با مصرف مواد غذایی، مشکل به طور کلی درمان نمی شود اما گاهی می تواند به ما کمک کند. افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند یعنی عفونت حادی دارند و طبیعتا اشتهای شان تحت تاثیر قرار می گیرد. ولی به رغم این بی اشتهایی توصیه می شود خوردن میوه و سبزی را فراموش نکنند.

بعضی از محققان در میان میوه ها روی سیب به دلیل پکتینی که داخل آن وجود دارد تاکید می کنند زیرا گفته می شود پکتین سیب می تواند تا حدودی اثر مثبت بر حالت تهوع ناشی از خوردن آنتی بیوتیک ها داشته باشد. سبزی هایی مانند اسفناج، کلم بروکلی، فلفل، هویج و... نیز به بیمار کمک می کند تا به حالت ضعفش غلبه کند.

غذاها چقدر می توانند با آنتی بیوتیک ها تداخل ایجاد کنند؟

تداخل غذا و آنتی بیوتیک با توجه به نوع آنتی بیوتیک می تواند متفاوت باشد. ما این را میدانیم که بعضی از آنتی بیوتیک ها به ویژه خانواده پنی سیلین ، آموکسی سیلین و آمپی سیلین سبب اختلال در جذب کلسیم می شوند.

بعضی از افراد به رغم این که مجبورند به دلیل عفونتی که دارند آنتی بیوتیک بخورند، رژیم غذایی خاصی هم دارند. این افراد چه نکاتی را باید رعایت کنند؟

افرادی که رژیم غذایی خاصی دارند بیشتر کسانی هستند که رژیم های کاهش وزن دارند یا دیابتی هستند و در جهت کنترل قندخون رژیم می گیرند. نکته ای که باید متذکر شوم این است که بیش از این که آنتی بیوتیک در این رژیم ها مساله ساز باشد، توجهات نه چندان منطقی و علمی اطرافیان بیمار می تواند مشکل ساز باشد.

به عنوان نمونه با یک عفونت گلوی ساده، برونشیت یا عفونت مجاری ادرار که آنتی بیوتیک تجویز می شود، تفکر این که مصرف آنتی بیوتیک موجب ضعف بدن می شود پس باید بیمار را تقویت کرد در افراد قوت می گیرد.

بنابراین هر کس با توجه به فرهنگ و غذاهایی که می شناسد انواع غذاها را از پاچه گوسفند، آب گوشت و بلدرچین گرفته تا میوه، سبزی و شیرینی به فرد پیشنهاد می کند و به طور کل برنامه غذایی بیمار را به هم می ریزد.

نکته ای که به نظر من باید خیلی به آن توجه کرد این است که اگر برنامه غذایی فردی را متخصص تغذیه تنظیمکرده باشد، این برنامه، برنامه ای نیست که موجب ضعف ایمنی و اختلال در وضعیت سوخت و ساز بدن شود. بنابراین نباید نگران عوارض جانبی برنامه غذایی یا رژیم غذایی تاییدشده توسط متخصص تغذیه بود.

به هر حال هر فردی ممکن است در طول زندگی اش به عفونت های متفاوتی به ویژه عفونت تنفسی آن هم از نوع ویروسی مبتلا شود. بنابراین مداخلات تغذیه ای غیرعلمی و غیرتخصصی توسط اطرافیان جز این که مشکل بیمار را دو چندان کند، کاربرد دیگری ندارد.

بعضی از افراد را می بینیم که هنگام ضعف ناشی از بیماری از مکمل استفاده می کنند. آیا امکان تداخل این دسته مواد با آنتی بیوتیک ها وجود دارد؟

جز کلسیم که ذکر شد سایر مکمل ها تا جایی که می دانم تاثیر سویی در جذب آنتی بیوتیک ها و تاثیرگذاری آن ها ندارند. البته بد نیست در این جا به این نکته اشاره کنم که بعضی از مواد غذایی مانند گریپ فروت و آب آن معمولا بیشترین تداخلات را با داروها دارند.

اگر کسی بخواهد همین آب گریپ فروتی که گفتید یا مواد لبنی را که سرشار از کلسیم هستند مصرف کند با چه فاصله زمانی از خوردن آنتی بیوتیک ها باید این کار را انجام دهد؟

فاصله ای که باید بین خوردن غذا و آنتی بیوتیک وجود داشته باشد معمولا 2 تا 3 ساعت است. بعضی ها فاصله خوردن آنتی بیوتیک را 1 تا 2 ساعت قبل از غذا یا 2 تا 3 ساعت بعد از غذا در نظر می گیرند که فاصله خوبی است و دقیقا با فیزیولوژی بدن تطابق دارد.

خیلی کم پیش می آید که پزشکان به بیماران شان توصیه کنند که داروهای تجویزشده را با مواد غذایی خاصی بخورند یا نخورند. چه توصیه ای به پزشکان و بیماران شان دارید؟

همان طور که می دانید روزبه روز آنتی بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود و این نشان دهنده مقاومت میکروب ها نسبت به آنتی بیوتیک های قبلی است. گاهی این مقاومت به دلیل مصرف نابه جا و ناکافی آنتی بیوتیک یا مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشک ایجاد شده است.

وقتی آنتی بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود بحث تداخل شان با غذا نیز جدید است و چه بسا اطلاعات مربوط به آن موجود یا در دسترس نباشد. به همین دلیل از بیماران می خواهم که اطلاعات لازم را از پزشک شان بپرسند.