تبیان، دستیار زندگی

زن و مردی که به اختیار و اراده خویش پیمان زناشویی می بندند، با تشکیل خانواده در جهت تحقق اهداف ازدواج- که به تعبیر قرآن، کسب سکینه و آرامش زوجین است(1)- تلاش می کنند. اما تشکیل خانواده به تنهایی کافی نیست بلکه هر یک از افراد خانواده جدید در جهت هدایت این نهاد و به منظور نیل به آرمان های یاد شده، وظایف و مسئولیت هایی دارند. کسب آرامش و همدلی، تربیت فرزندان صالح و بقای خانواده، نوعی خاص از رفتار زوجین نسبت به یکدیگر را طلب می کند که در اصطلاح به آن «حسن معاشرت» گفته می شود. مسأله معاشرت، مسأله تازه ای نیست، بلکه پیشینه ای به قدمت تاریخ دارد و در طول زندگی انسان دستخوش دگرگونی های بسیار گشته است؛ گاهی زن را کالا می پنداشتند و گاهی هرگونه ارتباط و معاشرتی آزاد بود، گاهی مردان، زنان را مخلوقی شیطان صفت می پنداشتند و دوری از او را به خود لازم می دانستند.


پرسش این پژوهش، این است که: حسن معاشرت زن و مرد در خانواده چگونه است؟ مصادیق آن چیست؟ و در قرآن مجید، روایات معصومان (علیهم السلام)، منابع تفسیری و اخلاقی با چه دقت و ظرافتی به این موضوع پرداخته شده است؟
امروزه با توجه به بالا رفتن آمار طلاق و نزاع های خانوادگی، به نظر می رسد همسران از امر مهم «حسن معاشرت» آگاهی کافی ندارند؛ لذا پرداختن به این موضوع، ضرورت می یابد. در این نوشتار تلاش شده با بهره گیری از قرآن مجید و روایات اهل بیت (علیهم السلام) به پرسش های یاد شده نیز پاسخی کوتاه و در خور داده شود.

حسن معاشرت در روایات

1. مصادیق

محبت و اظهار آن: اصل مهر و محبت علاقه همسران نسبت به هم را، خدای متعال در وجود زوجین قرار داده است.(38) این محبت و علاقه با شروع زندگی مشترک، تولد یافته و با ادامه زندگی استحکام می یابد و تثبیت می شود. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید:
«إنّ الرجل إذا نظر إلی إمرأته و نظرت إلیه ، نظرالله تعالی إلیهما نظر الرّحمه؛ (39) وقتی مرد به همسر خود با محبت می نگرد و زنش با مهر به او می نگرد، خداوند با دیده رحمت بر آن ها می نگرد».
امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید:
«کلُّ من اشتدّ لنا حبّاًَ إشتدَّ للنساءِ حبّاً؛(40) هر کس محبتش به ما اهل بیت زیاد باشد، محبتش نسبت به زنان (مادر، همسر، دختر و ...) زیاد است».
در فرهنگ غنی اسلامی «اظهار محبت» یکی از لوازم دوست داشتن است. به فرموده ائمه (علیهم السلام) مرد باید «محبت درونی» خود به همسرش را اظهار کند؛ با زبان بگوید و با عمل نشان دهد تا دوستی میان زن و شوهر زیاد شود.(41)

عفو و گذشت: بیش ترین سفارش اسلام درباره مسائل خانوادگی، گذشت و چشم پوشی زن و شوهر از لغزش ها، کج خلقی ها و اشتباه های یکدیگر است؛ زیرا زن و شوهر، روحیات و طرز فکری دوگانه دارند و هیچ کدام از خطا و عصبانیت در امان نیستند. گذشت آن دو از یکدیگر، بی گمان کانون خانواده را با حرارت کرده و عشق و محبت را افزایش می دهد. «گذشت»، نشانه حسن نیت و خوش بینی به زندگی است و چه بسا بسیاری از تیرگی ها در پرتو این صفت، جای خود را به صفا و صمیمیت می دهد.(42)

شخصی از محضر امام صادق (علیه السلام) درباره «حق زن بر شوهر» سؤال کرد، ایشان فرمود:
«یشبع بطونها و یکسو جثَّتها و إن جهلت غفر لها؛ (43) خوراک و پوشاک زن را تهیه کند و اگر زن خطا و اشتباهی انجام داد، او را ببخشاید».


مدارا کردن: مدارای زن و مرد در زندگی، رفق و هماهنگی آنان در همه امور مربوط به آن و پرهیز از سرسختی های بی مورد است.
ممکن است در طول زندگی مشترک به دلیل برخی مسائل، از میزان مهر و محبت زن و شوهر به هم کاسته شود و یا کدورت و سردی بین آن ها ایجاد گردد، ولی اهمیت حفظ «نظام خانواده» از یک سو و وجود حق «طلاق» به دست مردان از سوی دیگر، می طلبد که مرد در برخوردهای خود با زن، تدبیری خردمندانه داشته باشد که نتیجه آن، «مدارا و هماهنگی» در امور زندگی است. به همین جهت، در روایات به مردان سفارش شده که در زندگی مدارا داشته باشند. حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) در این رابطه می فرماید:
«فدارها علی کلَّ حال و أحسن الصحبه لها فیصفو عیشک؛(44) در تمام حالات با همسرت سازگاری کن و با او به نیکی معاشرت نما تا زندگی ات با صفا شود».

2. سیره معصومین (علیهم السلام)

پی نوشت ها :

1- روم/ 21.
2- حسن معاشرت از دیدگاه قانونی مدنی و جامعه، زهرا داور، ص 31.
3- تفسیر مبین، علی غیوری، ج3، ص 56.
4- زن در آیینه جلال و جمال، عبدالله جوادی آملی، ص 394.
5- حسن معاشرت از دیدگاه قانون مدنی و جامعه، ص 31.
6- خانواده در قرآن، احمد بهشتی، ص 167.
7- قرآن و مقام زن، سید علی کمالی، ص 130.
8- بقره/ 228.
9- نساء /19.
10- خانواده در قرآن، ص 167.
11- همان.
12- الرحمن/ 60.
13- مکارم الاخلاق، حسن بن فضل طبرسی، مترجم: ابراهیم میر باقری، ص 217.
14- جامع الأخبار ، ص 102، ح 26.
15- تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج3،ص 320.
16- تفسیر تسنیم، عبدالله جوادی آملی، ج18، ص 143.
17- مجمع البیان، ابوعلی طبرسی، مترجم: علی کرمی، ج2، ص 148.
18- تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی، ج2، ص 330.
19- تفسیر مبین، ج3، ص 56؛ سید محمد حسین طباطبایی، مترجم: سید محمد خامنه، ج8، ص 78.
20- تفسیر هدایت، سید محمد تقی مدرسی، مترجم: عبدالمحمد آیتی، ج2، ص 43.
21- روم/ 21.
22- فصلنامه بانوان شیعه، ناصر قربان نیا و حافظی، ش 20، تابستان 1388.
23- تفسیر تسنیم، ج18، ص 143.
24- فصلنامه بانوان شیعه، ش20.
25- تفسیر نور، محسن قرائتی، ج2، ص 303.
26- مجمع البیان، ج2، ص 148.
27- تفسیر نمونه، ج3، ص 320.
28- همان.
29- تفسیر نور، ج2، ص 303.
30- ص / 44.
31- سیمای زنان در قرآن، علی اکبر بابا زاده، ص 103.
32- همان.
33- زن و خانواده، زهرا آیت اللهی، ج1، ص 20.
34- بحار الانوار، محمد باقر مجلسی ، ج78، ص 236.
35- همان.
36- روابط سالم در خانواده، سید داود حسینی، ص 38.
37- وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج5، ص 61.
38- روم/ 21.
39- نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، ح 621.
40- بحار الانوار، ج 69، ص 287.
41- بهشت خانواده، جواد مصطفوی، ج1، ص 169.
42- روابط سالم در خانواده، ص 38.
43- وسائل الشیعه، ج20، ص 169.
44- همان، ص 171.
45- مکارم الاخلاق، ص 218.
46- بحارالانوار، ج43، ص 134.

سلام
ممنون از مطلب خوب و مفیدتون استفاده بردیم.

بنام خدا
سلام

 چه قدرخوب خداوند در قرآن معاشرت نیکو با همسر بیان نموده وحتی تو از طریق سیره عملی امامان معصوم علیهاالسلام راه درست وخوب زندگی کردن رو به ما یاد داده است امید با یاد گرفتن این درس وعمل کردن به این دستورات زندگی خوبی رو داشته باشیموسعادت دنیا وآخرتمونو رقم بزنیم.