تبیان، دستیار زندگی

شیخ عباس قمی  معروف به محدث قمی از محدثان شیعی پرکار قرن چهاردهم هجری است . وی در سال ۱۲۹۴ ه‍.ق (۱۲۵۴ ه‍.ش) در قم متولد شد. در سن بیست و دو سالگی به نجف رفت و شش سال آنجا ماند. پس از آن دوباره به ایران برگشت و تا آخر عمر، یعنی تا شصت و پنج سالگی در قم درس خواند و درس داد. پدرش محمدرضا، کاسبی متدین و آگاه به احکام دین مبین اسلام بود چنانکه مردم برای آگاهی از فروع فقهی و وظایف مذهبی خویش به ایشان رجوع می کردند

شیخ عباس قمی در نگاه آیت‏اللّه‏ مرعشی نجفی
مرحوم آیت‏اللّه‏ مرعشی نجفی، در مورد شخصیت حاج شیخ عباس قمی و كتاب مفاتیح الجنان می‏نویسد: علامه نقّاد، نویسنده كتاب‏های فراوان، عالم بلند مرتبه، راهنمای دانا در دانش حدیث، مرحوم مَبرور، حاج شیخ عباس قمی، فرزند محمدرضا قمی، از بزرگانِ اساتید ما، در فن روایت می‏باشد. مفاتیح او را بهترین كتابی یافتم كه در باب ادعیه و زیارات و آداب و سنن و مناجات نوشته شده است

حضرت آیةالله العظمى مرعشى نجفى در رابطه با مفاتیح مى‏فرماید:
“مفاتیح بهترین كتابى است كه در باب دعاها و زیارتها و آداب و سنن و مناجات نوشته شده است… مؤلفش آن را از مدارك معتبر و اسناد مورد اعتماد گرد آورده است، به جانم سوگند كه همانا آن اثر جاویدى است كه در معابد و مشاهد مشرفه مورد استفاده همگان قرار مى‏گیرد چه مجموعه گرانبها و شریفى؟! چه كتاب ارزشمند و منظم و آراسته‏اى! عاشقان خدا به آن توجه دارند و كمنتر جائى است از خانه‏ها و مساجد و مشاهد شیعیان كه در آن نسخه‏اى از مفاتیح یافت نشود.

محدث قمى از مشایخ و اساتید بسیارى از علام و مراجع مى‏باشد به طورى كه در 50 سال اخیر اكثر فقهاى شیعه از آن مرحوم اجازه روایت دریافت كرده‏اند كه از جمله انها مى‏توان از حضرت امام خمینى (قدس سره) آیةالله میلانى، آیةالله العظمى سید شهاب الدین مرعشى نجفى و آیت‏الله سید مرتضى مرعشى نجفى یاد نمود. محدث قمى در اجازه روایتى كه در سال 1350 ق به آیت الله العظمى مرعشى داده است وى را با القاب و عناوین زیبائى مورد خطاب قرار داده است .

در اینجا سندی را بازخوانی می کنیم که مرحوم آقای دوانی در لابه لای کتاب های خطی محدث قمی یافته است. در این سند کمیته مجازاتِ حزب دموکرات مشهد ایشان را به جرم بدگویی از امریکایی ها تهدید به ترور کرده است. اما به علتی که خودِ محدث قمی در ذیل سند آورده کمیته مجازات موفق به ترور ایشان نمی شود. یادداشت کمیته مجازات: آقای آقا شیخ عباس قمی! پدر سوخته! شنیدم که در منبر از آمریکائی ها حرف بد می زنید. اگر شنیده شد که دو مرتبه ازین گونه مزخرفات بگوئید و تکذیب نکنید همین دوشنبه به ضرب گلوله شکمت را مثل شکم سگ پاره و پردود خواهیم کرد. کمیته مجازات جزب دموکرات مشهد.

یادداشت محدث قمی در ذیل:
در چند سال قبل در ماه رمضان احقر منبر می رفتم. در اواخر ماه این کاغذ را برای من فرستادند، و آن روزِ دوشنبه که موعد بود، روز یک شنبه آن، من به دیدن حاجی ها رفتم تومان دفعةً برای من رسید از حاجی ها، همان وقت من هم به حج مشرّف شدم و دموکرات هم از بین رفت.

آثار شیخ عباس قمی :

از محدث قمی کتابهای بسیاری – که در مجموع به ۶۳ جلد می‌رسد – در رشته‌های رجال، اخلاق، فقه، کلام، لغت، ادعیه و تاریخ و به ویژه حدیث باقی مانده است که برخی از آنها عبارتند از:

1.منتهی الآمال، درباره تاریخ چهارده معصوم نگاشته شده است.
2.نفس المهموم، درباره وقایع کربلا
3.الانوار البهیه، درباره تاریخ چهارده معصوم نگاشته شده است.
4.تتمهة المنتهی، در تاریخ خلفای راشدین، اموی و برخی از خلفای عباس
5.تحفةالاحباب، در علم رجال.
6.شرح الوجیزه، درعلم حدیث.
7.الکنی و الاقاب، که زندگینامه بسیاری از علمای شیعه و سنی و برخی شاعران، ادیبان، عارفان و امیران است.
8.مفاتیح الجنان، مجموعه‌ای از ادعیهٔ منتخب چهارده معصوم.(مشهورترین کتاب وی نیز می‌باشد)
9.ترجمه مصباح المتهجد، مجموعه‌ای از ادعیهٔ منتخب چهارده معصوم.
10.سبیل الرشاد، در عقاید شیعه به ویژه مبدأ و معاد.
11.ذخیرة الابرار، که تلخیص کتاب انیس التجار، تألیف مولی مهدی نراقی و در موضوع فقه است.

شیخ عباس قمی غروب روز 22 ذی الحجه سال 1359 ه. ق، حالش منقلب گردید و پی در پی نام ائمه اطهار علیه‏السلام را بر زبان جاری می‏ساخت. آن شب به علت كسالت فراوان نمازهایش را نشسته خواند و نیمه شب دعوت حق را لبیك گفت و در سن شصت و پنج سالگی به لقاءاللّه‏ پیوست. مرحوم آیت‏اللّه‏ سیدابوالحسن اصفهانی بر جنازه مطهرش نماز خواند و بعد از تشییعی باشكوه، توسط بزرگان و مراجع و عموم مردم، در صحن مطهر حضرت امیرالمؤمنین علیه‏السلام ، كنار مرقد استادش محدث نوری، به خاك سپرده شد .