تبیان، دستیار زندگی

تربیت و نقش الگویی مربّی

نقش الگویی مربّی، در تربیت دانش آموزان، بر هیچ کس پوشیده نیست. تماس نزدیک مربّی با دانش آموزان و نفوذی که بر آنان دارد، نقش مهمی در سلامت فکری و روانی ایشان ایفا می کند. این تأثیر و نفوذ ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم صورت پذیرد و به شیوه های گوناگون مثل تقلید، الگوسازی و گاهی اوقات، همانند سازی بروز کند.

پس مربّی باید تلاش نماید علاوه بر کارهای تربیتی و پرورشی که در مدارس انجام می دهد، الگو دهی را به عنوان یک ابزار تربیتی مورد استفاده قرار دهد.

مربیان در گام اول، در مسیر پرپیچ و خم تعلیم و تربیت، ابتدا معلم و مربی خود هستند و می کوشند خود را به زیباترین صفات انسانی زینت بخشند.

رفتار اخلاقی و شخصیّت تربیتی مربّی

اگر کودکان خاطره خوبی از رفتار و شخصیت اولیاء و مربیان در ذهنشان وجود داشته باشد. یعنی حس کنند که آنان راستگو هستند، به وعده هایشان عمل می کنند، عادل و درستکارند. درستکاری، پاکی، صداقت مربیان، در ذهن دانش آموزان، تأثیر بسیار برجای گذاشته و آنان را تسلیم واقعیت ها می کند.

شناخت متربّی

یکی از شروط موفقیّت در تربیت، شناخت متربّی است. دست اندر کاران تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، اعم از والدین و مربّیان، به هر میزان که با نیازها، سلیقه ها، استعدادها، رغبت ها و آرزوهای متربّیان خود بیشتر آشنا باشند، روش تربیتی مناسب تر و مؤثرتری اتّخاذ خواهند نمود. بنابراین، پدر، مادر و مربیانی که علاقه به تربیت فرزندان دارند و به نوعی خود را مسؤول می دانند، پیش از آنکه به تربیت اقدام کنند، بهتر است بکوشند تا روحیّات فرزندان را بشناسند و سپس مناسب با روحیات آن ها، تربیت مورد نظر را با صبر و حوصله به مرحله اجرا در آورند.

اسلام و تربیت

انسان مانند نهالی است که شکل گیری شخصیّت او در دوران بزرگسالی، منوط به دوران کودکی اوست.

اسلام دین استواری است که برای تعلیم و تربیت و پرورش روح و روان انسان ها و رشد و تکوین امّت ها، برنامه هایی کامل و دقیق دارد و هدفش پیراستن جان و دل انسان ها از جهل و گمراهی و نفاق و هدایت افکار به نورِ توحید و سعادت است. از این رو، بر پدران و مادران و مربیان تربیتی است که با استمداد از احکام حیات بخش اسلام، شیوه های تربیتی خویش را برگزینند.

تربیت، وظیفه اساسی و حساس والدین

اسلام یکی از وظایف اساسی و حساس پدران و مادران را تربیت فرزند می داند. پدران و مادرانی که در اثر سهل انگاری و یا عوامل دیگر، از تربیت فرزندان خود سرباز می زنند، از نظر دین و اجتماع خطاکار می باشند. چراکه فرزند نالایق هم برای پدر و مادر و هم برای اجتماع، زیان آور و سربار خواهد بود. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «کودکان خود را بزرگ و گرامی داشته و خوب تربیت نمایید.»

پرورش روح بندگی

تربیت، سوق دادن آدمی به سوی ارزش های والای انسانی است؛ آنچنان که ارزش ها را بپذیرد، دوست بدارد و بکار بندد. پس باید چشم کودکان و نوجوانان را بر قدرت بیکران خداوند و اسرار آفرینش گشود و آنان را به گونه ای تربیت نمود که خدا را همواره مراقب و ناظر اعمال خود بدانند و خود را به خداوند نزدیک ببینند.

تربیت، راه خودشناسی و خداشناسی

به طور کلّی، تربیت تمام ابعاد شخصیت را شامل می شود که به رشد اجتماعی، عاطفی، ذهنی و اخلاقی کمک می کند. تربیت دینی جنبه خاصی از تربیت است که فرد را به وظایف دینی و آداب شرعی آشنا می سازد و او را به خودشناسی و خداشناسی می رساند. چنین تربیتی، مبادی اعتقادی انسان را مستحکم کرده، فطرت الهی و انسانی او را بارور می سازد.

نکته هایی در تربیت دینی

طبیعت، مدرسه ای است برای آموختن دین و کشف آیات الهی؛ به شرط آنکه راه درست دیدن و درست حس کردن را بیاموزیم.

تربیت دینی باید در دل ریشه کند.

هنر مربّی این است که واقعیات جهان بیرون را برای کودک و یا نوجوان به گونه ای جلوه دهد که او جهان واقعی را در درون خویش ببیند.

مانند صدف باید گوهر دین را در درون خویش پیدا کنیم و بسازیم.

تربیت کردن و تربیت شدن با هم فرق می کنند؛ در اوّلی تربیت کسب می شود و در دوّمی تربیت کشف می شود. در اولی مصنوعی است و در دومی طبیعی است.

خواندن نیکوی قرآن، شنیدن صوت قرآن، دیدن قاریان و حافظان قرآن و معاشرت با اهل قرآن، در پرورش حس مذهبی کودک مؤثر است.

تربیت اجتماعی:

یکی از ابعاد وجودی انسان، اجتماعی بودن اوست که شایسته است در تربیت مورد توجّه قرار گیرد.

کودکان همانند نهرهای باریک، همیشه نمی توانند مستقل و جدا باقی بمانند و به ناچار، روزی به دریای اجتماع وارد می شوند؛ چراکه استعدادها و توانایی های آنان در عرصه حیات اجتماعی شکوفا می شود. از این رو، تربیت اجتماعی فرزندان در خانواده، آنان را برای حضوری موفق در جامعه تربیت می کند.

رشد اجتماعی

تربیت از آغاز زندگی بشر، وجود داشته است. تربیت نه تنها در رشد اخلاقی، عقلانی، رفتاری و حتّی جسمانی فرد مؤثّر است، بلکه وسیله ای در جهت رفع نیازهای حقیقی و مصالح اجتماعی به شمار می آید. از این رو، می توان با اطمینان گفت که تنها با داشتن موقعیت جغرافیایی خوب و منابع مالی، یک جامعه سالم و رشد یافته به دست نمی آید. بلکه نظام تعلیم و تربیت زنده، سازنده و مترقّی است که انسان های آزاده، مستقل، خلّاق و تلاشگر بار می آورد تا جامعه را از عقب ماندگی نجات دهند.