تبیان، دستیار زندگی

بعضی از مفسرین آمده‏اند مسئله ناسخ و منسوخ را در اینجا طرح كرده‏اند
یعنی گفته‏اند كه در بسیاری از آیات قرآن همانطور كه شما میگوئید جنگیدن‏
با كافران را مشروط كرده است ولی در بعضی از آیات دیگر آمده همه آن‏
دستورات را یكجا نسخ كرده بنابر این در اینجا صحبت از ناسخ و منسوخ‏
است آیات اول برائت كه فرمان جهاد را بطور كلی میدهد و تبری میجوید از
مشركین و یك مهلت برای مشركین مقرر میكند و بعد از آن مهلت میگوید
دیگر اینها حق ندارند باقی بمانند ، بكشید اینها را ، در حصارشان قرار
بدهید ، و در كمینشان بنشینید این آیات كه سال نهم هجری هم آمده است‏
تمام دستورهای گذشته را یكجا نسخ كرده است . آیا این حرف درستی است ؟
این حرف حرف نادرستی است . به چه دلیل ؟ به دو دلیل ، یك دلیل این‏
است كه ما در یكجائی می‏توانیم یك آیه‏ای را ناسخ آیه‏ای دیگر بدانیم كه‏
درست بر ضد او باشد مثلا اگر فرض كنید كه یك آیه بیاید بگوید كه اصلا با
مشركین نجنگید ، آنگاه یك آیه دیگری بیاید اجازه بدهد كه بعد از این‏
بجنگید خوب این معنایش این است كه آن دستوریكه ما قبلا داده‏ایم آن‏
دستور را لغو كردیم و یك دستور ثانوی بجای آن آوردیم . معنی ناسخ و
منسوخ این است كه دستور اول لغو بشود و یك دستور ثانوی بجای آن بیاید پس دستور
دوم باید جوری باشد كه صد درصد بر ضد دستور اول باشد كه بشود این دومی را
لغو آن تلقی كرد اما اگر دومی و اولی مجموعشان با یك دیگر قابل جمع‏
باشند یعنی یكیشان توضیح دهنده دیگری باشد اینجا كه ناسخ و منسوخ ندارد
كه بگوئیم یكی برای لغو دیگری آمده است .
آیات سوره برائت جوری نیست كه بگوئیم لغو آیاتیست كه قبلا آمده و
جهاد را مشروط كرده است ، چرا ؟ چون همین سوره برائت هم وقتیكه ما تمام‏
آن آیات را با یكدیگر میخوانیم می‏بینیم كه در مجموع میگوید ، باین دلیل‏
با این مشركان بجنگید كه اینها بهیچ اصل انسانی ، به وفای به عهد ، كه‏
یك امری فطری و وجدانی است و حتی اگر یك قومی قانون هم نداشته باشند
بحكم فطرتشان درك میكنند كه به پیمان باید وفادار بود ، پایبند نیستند
با آنها اگر پیمان هم ببندید و فرصت ببینند نقض میكنند اینها هر لحظه‏
فرصت پیدا كنند كه شما را محو و نابود كنند محو و نابود میكنند . حالا
اینجا عقل چه میگوید ؟ میگوید اگر شما درباره قومی قرائنی بدست آوردید
كه اینها درصدد هستند كه در اولین فرصت شما را از بین ببرند آیا میگوید
صبر كن كه او اول تو را از بین ببرد بعد تو او را از بین ببر ! اگر ما
صبر كنیم او ما را از بین میبرد . امروز هم در دنیا حمله‏ای را كه مبتنی‏
بر قرائن قطعی میباشد كه حمله كننده تشخیص داشته باشد كه آن طرف تصمیم‏
دارد حمله بكند اگر این پیشدستی بكند و باو حمله بكند همه میگویند جایز
است ، كار صحیحی كرده نمیگویند درست است كه تو میدانستی و خبرهای قطعی‏
بتو رسیده بود كه مثلا در فلان روز دشمن حمله میكند ولی تو حق نداشتی امروز
حمله بكنی تو باید صبر میكردی و دستها را روی همدیگر میگذاشتی تا حمله‏اش را بكند بعد تو حمله بكن !
قرآن در همین آیات سوره برائت كه شدیدترین آیات قرآن است در موضوع‏
جهاد میگوید : « كیف و ان یظهروا علیكم لا یرقبوا فیكم الا و لا ذمه‏
یرضونكم بافواههم و تابی قلوبهم »( توبه - 8 ) .
میگوید اینها اگر فرصت پیدا كنند ، بهیچ پیمانی و بهیچ تعهدی وفادار
نیستند هر چه كه میگویند بزبان میگویند و دلشان برخلاف است بنابر این ،
این آیات چنان هم مطلق نیست كه شما گمان كردید در واقع میگوید در این‏
زمینه كه شما احساس خطر از ناحیه دشمن میكنید دیگر در اینجا دست روی‏
دست گذاشتن و تأخیر انداختن كار غلط است پس بنابر این این آیات بر ضد
آن آیات نیست تا ما این را ناسخ بدانیم . این یك مطلب و یك دلیل بر
اینكه این آیات ناسخ نیست .