تبیان، دستیار زندگی

از علیّ آموز اخلاص‌ عمل‌  شیر حقّ را دان‌ منزّه‌ از دغل‌
در غزا بر پهلوانی‌ دست‌ یافت‌  زود شمشیری‌ بر آورد و شتافت‌
او خدو انداخت‌ بر روی‌ علیّ  افتخار هر نبیّ و هر ولیّ
او خدو انداخت‌ بر روئی‌ که‌ ماه‌ سجده‌ آرد پیش‌ او در سجده‌ گاه‌
در زمان‌ انداخت‌ شمشیر آن‌ علی ‌ کرد او اندر غزایش‌ کاهلی‌
گشت‌ حیران‌ آن‌ مبارز زین‌ عمل ‌ از نمودن‌ عفو و رحم‌ بی‌ محل‌
گفت‌ بر من‌ تیغ‌ تیز افراشتی ‌ از چه‌ افکندی‌ مرا بگذاشتی‌
آن‌ چه‌ دیدی‌ بهتر از پیکار من‌ تا شدی‌ تو سست‌ در اشکار من‌
آن‌چه‌ دیدی‌ که چنین‌ خشمت‌ نشست ‌ تا چنین‌ برقی‌ نمود و باز جست‌
آن‌ چه‌ دیدی‌ که‌ مرا ز آن‌ عکس‌ دید در دل‌ و جان‌ شعله‌ای‌ آمد پدید
آن‌ چه‌ دیدی‌ بهتر از کون‌ و مکان‌ که‌ به‌ از جان‌ بود و بخشیدیم‌ جان‌
در شجاعت‌ شیر ربّانیستی‌ در مروّت‌ خود که‌ داند کیستی‌
در مروّت‌ ابر موسائی‌ به‌ تیه‌ کامد از وی‌ خوان‌ و نان‌ بی‌ شبیه‌
ای‌ علی‌ که‌ جمله‌ عقل‌ و دیده‌ای‌ شمّه‌ای‌ واگو از آن‌ چه‌ دیده‌ای‌
تیغ‌ حلمت‌ جان‌ ما را چاک‌ کرد آب‌ علمت‌ خاک‌ ما را پاک‌ کرد
بازگو دانم‌ که‌ این‌ اسرار هوست ‌ زانکه‌ بی‌شمشیر کشتن‌ کار اوست‌
صانع‌ بی‌ آلت‌ و بی‌ جارحه‌ واهب‌ این‌ هدیه‌ها بی‌ رابحه‌
صد هزاران‌ می‌چشاند روح‌ را که‌ خبر نبود دل‌ مجروح‌ را
صد هزاران‌ روح‌ بخشد هوش‌ را که‌ خبر نبود دو چشم‌ و گوش‌ را
باز گو ای‌ باز عرش‌ خوش‌ شکار تا چه‌ دیدی‌ این‌ زمان‌ از کردگار
چشم‌ تو ادراک‌ غیب‌ آموخته‌ چشمهای‌ حاضران‌ بر دوخته‌
آن‌ یکی‌ ماهی‌ همی‌ بیند عیان ‌ و آن‌ یکی‌ تاریک‌ می‌بیند جهان‌
و آن‌ یکی‌ سه‌ ماه‌ می‌ بیند بهم‌ این‌ سه‌ کس‌ بنشسته‌ یک‌ موضع‌ نَعَم‌
چشم‌ هر سه‌ باز و چشم‌ هر سه‌ تیز در تو آمیزان‌ و از من‌ در گریز
سحر عین‌ است‌ این عجب‌ لطف‌ خفی‌ است‌ بر تو نقش‌ گرگ‌ و بر من‌ یوسفی‌ است‌
عالم‌ ار هجده‌ هزار است‌ و فزون‌ هر نظر را نیست‌ این‌ هجده‌ زبون‌
راز بگشا ای‌ علیّ مرتضی‌ ای‌ پس‌ از سوءُ القَضا حُسْنُ القَضا
یا تو واگو آنچه‌ عقلت‌ یافته‌ است ‌ یا بگویم‌ آنچه‌ بر من‌ تافته‌ است‌
از تو بر من‌ تافت‌ چون‌ داری‌ نهان ‌ می‌فشانی‌ نور چون‌ مه‌ بی‌زبان‌
لیک‌ اگر در گفت‌ آید قرص‌ ماه‌ شبروان‌ را زودتر آرد به‌ راه‌
از غلط‌ ایمن‌ شوند و از ذهول‌ بانگ‌ مه‌ غالب‌ شود بر بانگ‌ غول‌
ماه‌ بی‌گفتن‌ چو باشد رهنما چون‌ بگوید شد ضیا اندر ضیا
چون‌ تو بابی‌ آن‌ مدینه‌ علم‌ را چون‌ شعاعی‌ آفتاب‌ حلم‌ را
باز باش‌ ای‌ باب‌ بر جویای‌ باب ‌ تا رسند از تو قُشور اندر لُباب‌
باز باش‌ ای‌ باب‌ رحمت‌ تا ابد بارگاه‌ ما لَهُ کُفْوًا أحَدْ
--------------------------------
مولانا

تا صورت پیوند جهان بود، على بود
تا نقش زمین بود و زمان بود، على بود
آن قلعه گشایى که در از قلعه خیبر
برکند به یک حمله و بگشود، على بود
آن گرد سر افراز، که اندر ره اسلام
تا کار نشد راست، نیاسود، على بود
آن شیر دلاور، که براى طمع نفس
برخوان جهان پنجه نیالود، على بود
این کفر نباشد، سخن کفر نه این است
تا هست على باشد و، تا بود، على بود
شاهى که ولى بود و وصى بود، على بود
سلطان سخا و کرم و جود، على بود
هم آدم و هم شیث و هم ادریس و هم الیاس
هم صالح پیغمبر و داود ، على بود
هم موسى و هم عیسى و هم خضر و هو ایوب
هم یوسف و هم یونس و هم هود، على بود
مسجود ملایک که شد آدم، ز على شد
آدم چو یکى قبله و مسجود، على بود
آن عارف سجاد، که خاک درش از قدر
بر کنگره عرش بیفزود ، على بود
هم اول و هم آخر و هم ظاهر و باطن
هم عابد و هم معبد و معبود، على بود
«ان لحملک لحمى» بشنو تا که بدانى
آن یار که او نفس نبى بود، على بود
موسى و عصا و ید بیضا و نبوت
در مصر به فرعون که بنمود، على بود
چندان که در آفاق نظر کردم و دیدم
از روى یقین در همه موجود، على بود
خاتم که در انگشت سلیمان نبى بود
آن نور خدایى که بر او بود، على بود
آن شاه سرفراز، که اندر شب معراج
با احمد مختار یکى بود، على بود
آن کاشف قرآن‏که ‏خدا در همه قرآن
کردش صفت عصمت و بستود، على بود
--------------------------------
مولانا

پیشانى عدل و عدالت را شکستند
آن دسته اى که با على پیمان ببستند
معصوم را دیدى که مظلومانه کشتند
در سجده گاهى ناجوانمردانه کشتند
یا رب چه صبحى در پى شب هاى او بود
«فُزتُ وربّ الکعبه» بر لب هاى او بود
تا کى شود بى حرمتى در این لیالى
وقت نماز و کشتن مولى الموالى
اسطوره علم و ولایت را شکستند
دیدید ارکان هدایت را شکستند
دیگر اذان گویى نماند از بهر کوفه
بگرفت رنگ خون تمام شهرکوفه
دیگر که، نان و آب بر ایتام آرد
دیگر که بر دامن، سر آنان گذارد
دیگر ز سرها، هوش و از تن، عقل ها رفت
شب زنده دارى در کنار نخل ها رفت
آخر همان خار به دیده رفته اش کشت
آن استخوان در گلو بگرفته اش کشت
بانگ منادى را چو بشنید ام کلثوم
دیگر یتیمى گشتنش گردید معلوم
آن کس که اقضى الناس بود و اشجع الناس
تاول زده بر دست زهرایش ز دستاس
مهر و ولایش «اشعرى» در حشر کافى است
مظلوم تر از فاطمه غیر از على کیست
--------------------------------
عبدالحسین اشعرى

برکوفه و خاک علی ، اى باد صبح ، ار بگذرى
آنجا به حق دوستى کز دوستان یادآورى
خوش تحفه اى ز آن آب و گل، بوسیده، بردارى به دل
تازان هواى معتدل پیش هواداران برى
با او بگویی: کای، ولی، وى سراحسان و یلى
زان کیمیاى مقبلى درده، که جان می پرورى
اى قبله روح و جسد، وى بیشه دین را اسد
ذات تو خالى ازحسد، نفس تو از تهمت برى
کافى کف کوفى وطن، صافى دل صوفى بدن
هم بوالوفا ، هم بوالحسن ، هم مرتضی ، هم حیدرى
هستى نبى را ابن عم، از روى معنى لحم ودم
زان گونه بودى لاجرم، زین گونه دارى سرورى
از جام علمت با طرب، جوشیده مغزان عرب
دربسته صد معدى کرب ، پیشت میان چاکرى
کفر از کفت شد کاسته، دین ازتو شد آراسته
از زیر دستت خاسته، صد چون جنید و چون سرى
بوذر وکیل خرج تو، سلمان رسیل دَرج  تو
گردون چه داند ارج تو ؟ تو آفتاب خاورى
بر پایه علم تو کس، زین ها ندارد دسترس
مهدى تو خواهى بود و بس، گرمهد این پیغمبرى
هم کوه حلمش را کمر، هم چرخ خلقش را قمر
هم شاخ شرعش را ثمر،هم شهر علمش را درى
علم از تو گشت اندوخته، شرع از تو گشت افروخته
از ذوالفقارت سوخته ، آیین کفر و کافرى
یاسین زنامت آیتی، طاها زعلمت رایتى
کشف تو از مه غایتی، برداشت مهر دخترى
شمعى و ماهت هم نفس، پیشى نگیرد بر تو کس
هرچند شمع از پیش و پس، فارغ بود، چون بنگرى
رمحت شهاب و مه سپر، خوانت بهشت و کاسه خور
پاى ترا کرده به سر، گردون گردان، منبرى
هم میرنحل  وهم نِحَل ، اى خسرو گردون محل
کاخ تو ایوان زحل، هم تخت کاخ مشترى
هم تیغ داری ، هم عَلـَم ، هم علم داری، هم حکم
هم زهد دارى هم کرم، دیگرچه باشد مهتری؟
از مهر درهر منزلی، مهرى نهادى بر دلى
همچون سلیمان ولی، دیوت نبرد انگشترى
خط ترا نقاش چین، مالیده بر چشم و جبین
کلک تو از روى زمین، گم کرده نقش آزرى
راى تو دشمن مال را، رویت مبارک فال را
نهج تو اهل حال را، کرد از بلاغت یاورى
--------------------------------
اوحدى مراغه ای

علی آن شیر خدا شاه عرب
الفتی داشته با این دل شب
شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب محرم سرّ الله است
شب علی دید و به نزدیکی دید
گر چه او نیز به تاریکی دید
شب شنیده ست مناجات علی
جوشش چشمه ی عشق ازلی
شاه را دیده به نوشینی خواب
روی بر سینه ی دیوار خراب
قلعه بانی که به قصر افلاک
سر دهد ناله ی زندانی خاک
اشکباری که چو شمع بیزار
می فشاند زر و می گرید زار
دردمندی که چو لب بگشاید
در و دیوار به زنهار آید
کلماتی چو در آویزه ی گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش
فجر تا سینه ی آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت
روزه داری که به مهر اسحار
بشکند نان جوین در افطار
ناشناسی که به تاریکی شب
می برد شام یتیمان عرب
پادشاهی که به شب برقع پوش
می کشد بار گدایان بر دوش
تا نشد پردگی آن سرّ، جلی
نشد افشا که علی بود علی
شاهبازی که به بال و پرواز
می کند در ابدیت پرواز
شهسواری که به برق شمشیر
در دل شب بشکافد دل شیر
عشقبازی که هم آغوش خطر
خفت در خوابگه پیغمبر
آن دم صبح قیامت تأثیر
حلقه ی در شد از او دامن گیر
دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما بگذر
شال شه وا شد و دامن به گرو
زینبش دست به دامن که مرو
شال می بست و ندایی مبهم
که کمربند شهادت محکم
پیشوایی که ز شوق دیدار
می کند قاتل خود را بیدار
ماه محراب عبودیت حق
سر به محراب عبادت منشق
می زند پس لب او کاسه ی شیر
می کند چشم اشارت به اسیر
چه اسیری که همان قاتل اوست
تو خدای مگر ای دشمن دوست
در جهانی همه شور و همه شر
«ها علی بشر کیف بشر»
کفن از گریه غسال خجل
پیرهن از رخ وصال خجل
شبروان، مست ولای تو علی
جان عالم به فدای تو علی
------------------------
استاد محمد حسین شهریار

دل  شکسته  من انس با  علــــی  دارد
امید از همه بگسسته تا علـــی  دارد
در آن محیط که از دست و پا نیاید     کار  
دل شکسته بی دست و پا علی دارد
بروز    حشر    برای    شفاعت        امت
علی  حسین و رسول خدا علی  دارد
خدا  مدال عـلـــی دوستــی به  ما  داده
بغیر کشور  شیعه  کجا  علـــی   دارد
خدا یکی و علی هم یکی است در عالم
علی چنانکه خدا را  خدا  علـــی  دارد

مه  رمضان   شب   تسعه عشر  شد
شب     قتل   امیر    حیدر       شد
بذکر   حق   کلام   دادگر   شد
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
در آنشب   حالتی   محزون  و  مغموم
با   افگاری      شده   مهمان    کلثوم
شهید   تیغ   ملجم    بود
نمک      با نان   همی   بنمایم    افطار
بخانم      من       کلام     حی    دادار
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
بگفتا    ای پدر    این    چه    حالست
ترا    در  قلب   اندوه   و   ملال  است
بگفتا   نی   محل   این   سوال    است
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
جوابش     دادکی     آرام     جانم
من   امشب   بر   شماها    میهمانم
در  این   دهر   فنا   دیگر    نمانم
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
در آن  شب  حالتی  بر شه عیان  شد
کلام     حق    ورد    زبان     بود
دو   چشمانش  به سوی  آسمان  بود
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
کمر   بند   از   میان   بندش   فتاده
بذکر   حق همی   لب   را    گشاده
به   درب  خانه  بیرون   پا   نهاده
سلام     هی    حتی مطلع    الفجر
چو  بسته  شد  کمر  بند  و  میان  را
به   فرمان     خداوند   جهان    آرا
به   ناله   او   دید   مرغابیان    را
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
پشت    بام    از  بهر  اذان   شد
پس  وارد  به   مسجد  با   فغان   شد
ندایش   بر   تمام    خانمان    شد
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
ستاده   فرض  حق   درگاه   غفار
صف اندر  صف شد  مشغول   اذکار
که   بن  ملجم   سک   مردود
سلام     هی    حتی    مطلع    الفجر
به   دستش  تیغ بر  فرقش  گران  کرد
سبک   از   خویشتن   آندم   عنا   کرد
بزد   جبرئیل    در   آه  و فغان   کرد

نیمه   شب  زمزمه ای هست   بلند
که   می گسلد   مرا    بند از بند
هست    جانسوز  تر   از   ناله  نی
کرده صد زمزمه  به یک  ناله  طی
چه    روان  بخش    صدایی   دارد
شور عشق  است  و  نوایی  دارد
نغمه هایی   که  ز   سازش   خیزد
شور در  چنگ   دو   عالم    ریزد 
بس که با شور و نوا  دمساز است
به   سماوات    طنین انداز   است
آسمان ها   همه    با   آن   عظمت
رفته   زین  حال   فرو  در  حیرت
چرخ    سر گشته   و   آواره   او
چشم    انجم     پی   نظاره   او
خیره   گردید   از  این   جلوه  سپهر
پرتو  زهره و  نور  و مه  و مهر
دشت و صحرا همه در بهت و سکوت
که      بلند  است     نوای  ملکوت
این  نوای  ابدیت  از چه  کسی  است
شاید   آهنگ   مناجات  علی  است
بنهادم     قدم      آهسته       براه
تا  مگر  گردم  از  این    را ز  آگاه
دیدم  آنسوی  که   نخلستانی  است
اثر   از  ظلمت  شب    پیدا   نیست
همه  از  جلوه   حق   مستو ر است
جلوات   است    و    سراسر  نور
دیدیم  آن    سر    خلقت    الافلاک
روی   اخلاص  نهادست  به  خاک
نیمه  شب   خلوت   رازی   دارد
با   خدا    راز  و   نیازی    دارد
کی   خدا   باز    شب  تار    آمد
شب     تاریک       پدیدار      آمد
همه  در   بستر   راحت    خفتندُ
روی   در   پرده    شب   بنهفتند
ُهمه   در    بستر   بخواب نازند
لیک  درهای  تو  به  هر  سو بازند
ای  خدایی   که   نوازنده   تویی
بگشا    در   که    نوازنده   تویی
تا   تویی    پادشه    بنده  نواز
نبرم     هیچ   کجا    روی   نیاز
نیست  غیر  از تو  مرا  ملجایی
جز   سر   کوی   تو      ماوایی
غلامحسین  جواهری  (  وجدی )

گذردارد زمان از جاده سوگوار امشب
مه از غم کرده روی خویش پنهان در غبار امشب
نسیم مویه در گوش نخلستان ها چه می گوید
دوتا شد پشت چرخ از سوگ آن یکتا سوارامشب
چه افتادست یا رب  درحریم گردون
که میریزند اشک حسرت در کنارامشب
بنال ای همنوا با من سرشک از  دیده جاری کن
که خون می گریداز این غصه چاه دراز امشب
علی در چاه غم فریاد می زد تنهایی خود را
شنو پژواک آن را  از سرای شام امشب

گذردارد زمان از جاده سوگوار امشب
مه از غم کرده روی خویش پنهان در غبار امشب
نسیم مویه در گوش نخلستان ها چه می گوید
دوتا شد پشت چرخ از سوگ آن یکتا سوارامشب
چه افتادست یا رب  درحریم گردون
که میریزند اشک حسرت در کنارامشب
بنال ای همنوا با من سرشک از  دیده جاری کن
که خون می گریداز این غصه چاه دراز امشب
علی در چاه غم فریاد می زد تنهایی خود را
شنو پژواک آن را  از سرای شام امشب