با پی بردن به این مسئله كه بعضی داروهای شیمی درمانی ظاهراً، سرعت رشد و گسترش تومور را در موش افزایش دادند، رویكردهای جدیدی نسبت به توزیع این داروها در نظر گرفته شده است. هدف این است كه داروهایی كه در حال حاضر، فقط پیشروی سرطان را به تأخیر می اندازند، بتوانند سرطان را كاملاً از بین ببرند. بسیاری از داروهای سرطانی، عمر بیمار را برای چندین ماه افزایش می دهند اما آنها را درمان نمی كنند. اكثر محققان تصور می كنند این مسئله به این دلیل است كه سلول های سرطانی زیرك قبل از این كه داروها تمام تومور را از بین ببرند، راهی برای خنثی كردنشان پیدا می كنند.
در حال حاضر، مطالعات مختلف بر روی حیوانات نشانگر این است كه امكان دارد میزان معینی از این داروها یا تركیبشان، رشد سرطان را سرعت بخشد یا سلول های سرطانی را تحریك می كند تا به عمق بیشتری در بافت اطراف حمله كنند و یا آنها را وادار می كند بخش اصلی تومور را آزاد كرده و در تمام بدن پخش شوند.
در نظر گرفتن این نتیجه ناامید كننده، بدین معنا نیست كه مبتلایان مصرف دارو را قطع كنند چرا كه این داروها جلوی رشد مرگبار تومور را در مدت كوتاه می گیرند و عمر را افزایش می دهند. در حقیقت، نتیجه چنین یافته هایی این است كه محققان راه های جدیدی را برای توزیع این داروها تجربه كنند تا مشكلات موجود را برطرف كنند. "جو گری"، محقق سرطان در آزمایشگاه بین المللی لارنس در كالیفرنیا، می گوید: "فكر می كنم این مسئله تأثیر نسبتاً عمده ای روی تفكر ما به شیمی درمانی دارند."
داروهای شیمی درمانی مورد بحث، داروهای ضد رگ سازی هستند- البته هنوز بسیاری از این داروها آزمایشی هستند- و بدین منظور طراحی شده اند كه رشد رگ های جدید تومور را قطع كرده و اكسیژن و مواد مغذی ای را كه لازمه رشدشان است، به آنها نرسانند.
"اندرو رینالدز" از موسسه تحقیق درباره سرطان در لندن (ICR) و همكارش، در مطالعه ای داروهایی را مورد بررسی قرار دادند. این داروها، جلوی مولكول های سالمی را كه به رشد رگ های جدید كمك می كنند، می گیرند و وعده درمان نوعی تومور مغزی به نام گیلیوما با این داروها داده شده، همچنان كه اكنون در مراحل پایانی آزمایش های پزشكی مربوطه هستند. اما نتایج به دست آمده در مورد سرطان های دیگر، ناامید كننده بود.
رینالدز می گوید: "امكان دارد این گروه، بتوانند علت را بیابند." آنها دریافتند كه اگرچه دوز بالای بازدارنده های سالم، رشد تومور را در موش هایی كه سرطان های مختلف انسانی در آنها قرار دارند، كاهش می دهد، اما به نظر می رسد كه دوزهای پایین باعث افزایش رشد و گسترش رگ سازی می شوند؛ درست برخلاف همان روندی كه برای توقف این رگ سازی درنظر گرفته شده بود. "كایربان هادی والا- دیلك" نیز كه در مركز تحقیق سرطان در حال بررسی مطالعه ای در مورد این كه "این داروها بخش تاریكی دارند" هستند، می گویند: "این نتیجه كاملاً غیر منتظره بوده است".
بازدارنده های سالم سه روز یك بار در دوز بالا داده می شوند كه باعث می شود تومورها یك انفجار اولیه را تجربه كنند و سپس این مقدار، كم می شود. در نتیجه، این سطوح كم، اكثر اثرات مفیدی را كه داروها در ابتدا به آن می رسیدند، خنثی می كنند و شاید توضیح این مسئله ضروری است كه چرا بازدارنده ها همیشه درست عمل نمی كنند.
گروه مذكور اكنون در حال بررسی این هستند كه چرا دوز پایین باعث تحریك رگ سازی شده و به دنبال تصحیح میزان دوز هستند تا هم از سمی شدن و هم از پیدایش رگ های جدید جلوگیری كنند. در همین زمان، دو گروه مستقل نیز، یافته های شگفت آور مشابهی را گزارش داده اند كه از مطالعات انواع مختلف داروهای ضد رگ سازی به نام بازدارنده های *VEGF به دست آمده اند. یكی از این گروه ها به آزمایش در مورد سرطان سلولی كلیه و بافت بنیادی معده پرداخته و در حال تحقیق در مورد سرطان روده، ریه و سینه هستند.
این گروه ها كه توسط "روبرت كربل" در دانشگاه تورنتو كانادا و "اوریل كازانواس" در موسسه كاتالان در بیمارستان لیوبرگات اسپانیا رهبری می شوند، پی بردند كه در حالی كه بازدارنده های VEGF در ابتدا رشد تومور را در موش ها متوقف می كنند، حمله های تومور به بافت اطراف و گسترش تومور به قسمت های دیگر بدن را افزایش می دهند.
كازانواس گمان می كند در واكنش به فقدان اكسیژنی كه توسط كمبود در تغذیه رگ ها ایجاد می شود، سلول های سرطانی تلاش مضاعفی می كنند تا به مناطقی كه هنوز دارای این منابع تغذیه خون هستند، بروند. وی می گوید:"چنین به نظر می رسد كه آنها برای فرار تلاش می كنند."
یافته های گروه كربل نشانگر این است كه درمان موش ها توسط بازدارنده های VEGF قبل از این كه سلول های سرطانی به‌آنها تزریق شوند، باعث گسترش بیماری شده و نشان می دهد كه داروها همچنین بر روی سلول های غیرسرطانی به نحوی تأثیر می گذارند كه شرایطشان برای گسترش تومور مساعدتر می شود.
گروه های كازانواس و كربل در حال بررسی هستند كه آیا می شود تغییرات مولكولی را كه منجر به "فرار تومور" می شوند، با داروهای دیگر (نظیر داروهای موجود كه جلوی گسترش بیماری را می گیرند) متوقف كنند. هدف آنها تركیب هر دو راه درمان است.
در عین حال محققان تأكید می كنند كه بیماران باید مصرف داروهای بازدارنده VEGF را ادامه دهند تا زمانی كه تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد. "جان ابوس"، عضو گروه دانشگاه تورنتو می گوید: "هیچ دلیلی برای نفی این داروها وجود ندارد، زیرا كارسازند. فكر می كنیم سوال اصلی این است كه چرا این داروها مؤثرتر نیستند و چه كار می توانیم انجام دهیم كه نتیجه بخش تر شوند."
پی‌نوشت‌ها:
* Vascular endothelial growth factor
منابع:
NewScientist, 28 March 2009
منبع:نشریه دانشمند شماره 549