تبیان، دستیار زندگی

به کوشش خودم( این مقاله کپی پیست نیست).

بنا کردن برجی که بشریت بتواند خشم و دیوانگی ، اندوه ، امیدواری  و شادی های کور اش  را از فراز آن فریاد بکشد. . .  کلیسایی نو . . . شاید این عصر بتواند یاری ام کند . . .                     مکس بکمن ، ایمان خلاقانه ،

کلیسای لائون

• 
  
  از آثار معماری گوتیک آغازین ، کلیسای لائون است که در سال ۱۱۶۰ میلادی حدود ‏چهل سال بعد ، یعنی در سال ۱۲۰۰ میلادی تکمیل گردید . هر چند که این کلیسا بسیاری از ‏ویژگیهای رومانسک را دارد . ولی همین عناصر ساختمانی را با المانهای معماری گوتیک مانند ‏تاق جناغی و قرس تیزه دار در هم آمیخت محراب و جایگاه خوانندگان ، مدت زمانی پس از ‏تکمیل کلیسا توسعه یافت و پلان کنونی آن نسبتا دراز و باریک است و انتهای شرقی آن ‏راستگوشه و حال و هوایی آشکارا انگلیسی از جمله ویژگیهای رومانسک قابل تشخیص این نقشه ‏، مربع تقاطع علامت گذاری شده و شبکه بندیهای آن است . که از یک واحد بزرگ در قسمت ‏صحن بالا مربع کوچک در هر راهروی جانبی تشکیل شده‌است
  
  


• 
  
  یكی از ویژگیهای جدید فضای داخلی وجود سه دهانه یابار یكه قوسهای زیر ردیف پنجره و زیر گنبدی است كه فضایی مشابه باریكه بیرونی دیوار پوشیده با سقف شیبدار چوبی بالای بالكانه ها را اشغال می كند سه دهانه مبین اشتیاقی فزاینده به از هم گسیختن و حذف كردن تمام سطوح پیوسته دیواری است نمای چهار بخشی دیوار صحنهای مختص گوتیك آغازین : قوس بندی صحن بالکانه سه دهانه و ردیف پنجره های زیر گنبد. تغییرات مهم در طراحی نمای كلیسا نیز بخشی از تجربه اندوزیهای معماری گوتیك آغازین بودند درگاههای ورودی نیز زیر هشتیهای نگهدارنده قرارگرفته اند و برجها به عنوان اجرای لاینفك حجم كلی ساختمان به شمار رفته‌اند.
  
  

كلیسای نوتردام ( پاریس )

• 
  
  این بنا در سال 1163 میلادی ساخته شد.
  
  


• 
  
  این بنا متعلق به گوتیك آغازین است ولی نیم نگاهی به گوتیك پیشرفته دارد كه درآن فقط كلاهك باریك و ظریف روی مربعی تقاطع خط دراز واقعی سقف را كه از پشت برجهای حسیم نمای آن روبه رو غرب كشیده شده است قطع می كند در نقشه این كلیسا ساختمانی با مقیاس بلند پروازانه و پنج راهرویی می بینیم كه درآن شیوه بلوك بندی رومانسك با شیوه طاق زنی شش بخشی صحن در دوره گوتیك آغازین تركیب شده است بازویی اصلی كوتاه بود و از حد راهروهای جانبی بیرونی فراتر نمی رفت صحن اصلی به شیوه گوتیك آغازین بود و یك سه دهانه به شكل یك رشته نقشهای گل سرخی داشت این ساختمان پیش از آنكه تكمیل شود دستخوش تغییرات وسیع شد نمازخانه ها را درفضاهای بین دیوارهای پشت بند ساختند در سال 1250 برطول بالهای بازویی افزودند دراین زمان ساختمان صحن كلیسای شارتر تكمیل شده و بالكانه ها و نمای چهاربخشی دیوارهای مختص معماری دوره گوتیك آغازین را به عناصری منسوخ تبدیل كرده بود.  ردیف پنجره‌های زیر گنبدی با پایین آوردن نقشهای گل سرخی سه دهانه تا حد بالای بالكانه پایین آورده شدند این كار به نوبه خود مستلزم پایین تر آوردن سقف بالكانه و از نو طراحی كردن آن بود نمای كلیسا نیز همچون فضای داخلیش به نظر می‌رسد كه درنقطه‌ای بین كهنه و نونوسان دارد نمای مزبور كه پس از تكمیل نمای لائون آغاز شد به نظر می رسد كه محافظ كارانه تر و از لحاظ حفظ حضور دیوارش به نمای رومانسك نزدیكتر است تا به نماهای گوتیك پیشرفته. نمای كلیسای نوتردام كه كم روزنه‌تر و منظم‌تر از نمای كلیسای لائون است چنان احساسی از قدرت و پایداری به بیننده القا می‌كند كه بیشتر طرحهای آن روز یا طرحهای بعدی قادر به القایش نبودند و نیستند ایجاد تعادل سنجیده میان عناصر عمودی دربرابر عناصر افقی  به حالت ثبات آرامش بخشی رسیده است كه این نما را به یكی از متقاعد كننده ترین و به یادماندنی ترین نماهای معماری گوتیك مبدل می‌كند.
  
  

گوتیک پیشرفته

• 
  
  گوتیك پیشرفته
  
  


• 
  
  معماری گوتیك در مرحله مترقی باپشت سر گذاشتن تجربه‌های بسیار بطور بسیار چشمگیری از معماری شیوه رومانسك و حتی گوتیك  آغزین متمایز گردید درمیانه سده سیزدهم معماری گوتیك  به اوج اعتلای خود رسید كلیساها مشخص به بلندی و سبكی كم سابقه و باریكی جزرها و نازكی و نوارها كشیدگی برجها و مناره‌ها و تیزی سر مناره‌ها تكرار و تاكید قائمهای ساختمانی بودند بدان میزان كه حالت خیزی رو به آسمان یا فضایی محصور آمیخته برپیكر كلیسا بخشید و هم علاوه براین سطح دیوارها یشان سراسر شیشه بندی منقوش پوشیده شده بود تا نور بیشتری به فضای گسترده شبستان بتاباند و نقش برجسته كاری از ردیف هیاكل كوچك اندام قدیسان برقوسهای مكرر در درگاههای ورودی و مشبك كاری برسنگ و تزئینات سطحی افزایش یافت و این همان تحولی بود كه گوتیك  شعاع سان نام گرفت. شكل (13)
  
  


• 
  
  از نمونه های بارز این معماری كلیساهای جامع آمین و سنت شاپل در پاریس است كه دو عنصر مهم معماری گوتیك به شیوه‌ای بارز در آنها به كار گرفته شده. نخست : عنصر ساختمانی كه عبارت است از جزرهای پشت بند توام با پشت بندهای معلق (شمعهای شمشیری) برپا شده در هر دو جانب بیرونی پیكر اصلی كلیسا برای پایداری دربرابر رانش سقف بسیار بلند و استحكام بخشیدن به بدنه نازك و سبك دیوارها دومین حالت : عنصر تزئینی كه عبارت است از گستردگی شیشه بند منقوش درونخانه است
  
  

کلیسای آمین

این کلیسا هم در فرانسه قرار دارد و بنای آن در سال 1220 آغاز و طی سالهای 1236 و1240 تا سال 1270 تکمیل شده .در کلیسای آمین هدف اصلی هم از نظر فنی و هم به خاطر زیبایی ایجاد ارتفاعی سرگیجه آور بوده . استخوان بندی بنا به حداقل رسیده قاب بندیهای کشیده و نازک و ردیف پنجره های عمودی همگی به ارتفاع ساختمان تاکید میکند.کلیسا از بناهای دوره گوتیک مترقی است

کلیسای سنت شاپل

• 
  
  این کلیسا که در شهر پاریس واقع شده یکی ازنمونه های زیبا و کامل سبک مشعشع نوین است.
  سبک مشعشع نوین نیمه ی اول سده ی سیزدهم در دل معماری گوتیک پیشرفته شکل گرفت.
  از ویژگیهای آن باید به ظرافتکاریهای باشکوه اشاره کرد.
  در این بنا بدنه ستونها و دیوارها بقدری کم حجم شده اند که بیش از سه چهارم کل بنا را شیشه های منقوش تشکیل میدهند.پنجره های بزرگ کلیسا به ابعاد 4.5 در 14.5 متر بزرگترین پنجره های طراحی شده تا آن زمان بودند.در این کلیسا سعی شده بر نازکی و ظرا فت عناصر معماری تاکید شود.
  
  

کلیسای شارتر

• 
  
  : این کلیسا که از دو بازوی عرضی و طولی تشکیل یافته‌است . به نظر می‌رسد ‏که بخش انتهای شرقی با صحن اصلی کلیسا برابر باشد و مهمترین چیزی که در این کلیسا به ‏چشم می‌خورد ، نوع سازماندهی فضاهاست . آخرین طراحی مربعی ، که در کلیساهای گوتیک ‏آغازین به کار بسته می‌شدند ، جایشان را به یک شبکه بلوک بندی چهار گوش دادند ، که در ‏آینده به اصل معماری گوتیک پیشرفته مبدل خواهد شد . در مقابل هر بخش چهار گوش صحن ‏‏( هر واحد) فقط یک مربع تنها دیده می‌شود . این روش بلوک بندی جدید را تغییری در ‏طراحی تاق همراه است . تاق بندی گوتیک پیشرفته در مقایسه با اسلاف خود ، محوطه نسبتا ‏کوچکتری اشغال می‌کرد . حائل بندیش آسانتر بود . یعنی چهار بخشی است . حتی از نظر ‏بصری هم تاثیر قابل توجهی داشت چون دیگر تصور نمی‌رفت که هر یک از واحد‌های اصلی و ‏کنار هم حجم‌های جداگانه‌ای باشند و همچنین دیگر اثری از روش ستون بندی در این بناها ‏دیده نمی‌شد. هر چند صحن اصلی دارای مفصل بندی قابل توجهی بود ، و لیکن به صورت ‏وسیع و پیوسته جلوه گر است .  كلیسای جامع شارتر در منطقه‌ای به همین نام در پنجاه مایلی شهر پاریس واقع شده است و نخستین عمارت به سبك معماری «گوتیك عالی» در كشور فرانسه محسوب می‌شود. این شاهكار معماری باارزش، از سال 1979 در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت شده است.
  
  


• 
  
  ساخت این كلیسای جامع از 1145 روی پایه‌ها و فونداسیون عمارتی نیمه‌كاره به سبك رومانسك، آغاز شد. اما آتش‌سوزی بزرگی كه در سال 1194 در این منطقه روی داد، كل شهر شارتر و بخش اعظم كلیسا را، به جز جبهه غربی آن، سوزاند. به همین دلیل امروز نیز معماری جبهه غربی كلیسا با بقیه آن متفاوت و به سبك «گوتیك اولیه» است. بخش‌های دیگر كلیسا بین سال‌های 1194 و 1220 بازسازی شد كه زمان نسبتاً كوتاهی برای ساخت یك كلیسا در ابعاد كلیسای جامع شارتر در قرون وسطی است.
  
  

• 
  
  شارتر كلیسایی است كه الهام‌بخش زیباترین و عالی‌ترین صفت‌ها برای توصیف خویش است و كمتر مورخ تاریخ معماری توانسته از توسل به كلمات و عبارات تغزلی برای توصیف شكوه برج‌ها و ظرافت كنده‌كاری‌های این كلیسا خودداری كند. كلیسای شارتر بی‌شك لایق چنین ستایش‌هایی است، چرا كه یكی از زیباترین و عظیم‌ترین كلیساهای گوتیك در كل كشور فرانسه است. این كلیسا از فاصله دور بر فراز مزارع گندم شناور به نظر می‌رسد و تنها هنگامی كه به آن نزدیك شویم شهر شارتر را كه حول تپه كلیسا حلقه زده است، می‌بینیم. دو برج بلند كلیسا، یكی به ارتفاع 105 متر و به شكل مخروط ساده كه قدمت آن به سال‌های دهد 1140 بازمی‌گردد، و دیگری برج نوك تیز با معماری گوتیك به ارتفاع 113 متر كه در قرن شانزدهم و بر فراز برجی قدیمی‌تر ساخته شده است، از سقف سبزرنگ این كلیسا سر به فلك كشیده‌اند.
  
  


• 
  
  بر اساس افسانه‌ها، از سال 876 میلادی در این كلیسا ردایی موسوم به سانكتا كامیسیا نگهداری می‌شود كه به حضرت مریم تعلق داشته است. این گنجینه مقدس از طرف شارلمانی كه خود آن را در جریان جنگ‌های صلیبی در اورشلیم هدیه گرفته بود، به كلیسای جامع شارتر اهدا شده است. بر اساس تحقیقات كارشناسان، مشخص شده است كه پارچه این ردا در سوریه امروزی و در حدود قرن اول میلادی بافته شده است. كلیسای جامع شارتر به خاطر جای دادن این گنجینه مذهبی ارزشمند قرن‌های متمادی مقصد زائران مسیحی بوده است و هنوز هم مومنان مسیحی زیادی هر ساله از سرار جهان برای بازدید از آن به شارتر سفر می‌كنند.
  
  

پس از آتش سوزی سال 1194، مردم شهر علاوه بر این كه بخش اعظم شهرشان در آتش سوخته بود، بیش از همه به این خاطر تأسف می‌خوردند كه گنجینه مذهبی مقدس‌شان، یعنی ردای مریم مقدس نیز در آتش سوخته است. اما پس از گذشت سه روز از آتش‌سوزی، این گنجینه مقدس بی این كه هیچ آسیبی دیده باشد به همراه چند كشیش كه آن را با خود به صندوق‌خانه كلیسا برده بودند و درهای آهنی را روی خود قفل كرده بودند، پیدا شد. كاردینال شارتر نیز به مردم گفت كه سالم ماندن این ردا پیامی از جانب مریم مقدس است و اهالی شهر شارتر باید كلیسایی بزرگتر و باشكوه‌تر از كلیسای قبلی در شارتر بسازند. پس از پایان ساخت عمارت جدید كلیسای جامع شارتر (كه به دست معماری ناشناس طراحی شده بود)، این كلیسا در 24 اكتبر 1260 ودر حضور لوئی نهم و خانواده سلطنتی فرانسه، وقف مریم مقدس شد.

• 
  
  در حدود قرن دوازده میلادی، هم‌زمان با روزهای جشن مریم مقدس، نمایشگاه‌ها و بازارهای مكاره‌ای در اطراف كلیسا برگزار می‌شده و بسیاری از زائرانی را كه برای دیدن ردای مریم مقدس به شارتر می‌آمدند را جذب خود می‌كرده است. به این ترتیب كلیسای جامع شارتر نه تنها مهم‌ترین عمارت شهر و قلب مذهبی و فرهنگی آن، بلكه كانون اقتصادی آن و در كل مركز هرگونه فعالیت مدنی در این شهر بوده است.
  
  


• 
  
  در قرون وسطی، كلیسای جامع شارتر به محلی برای برگزاری بازارهای روزانه و هفتگی تبدیل می‌شود و مواد غذایی و دیگر مایحتاج مردم، در آن برای فروش عرضه می‌شده است. كارگران مشاغل مختلف چون بنایان و كارگران در جستجوی كار، در این كلیسا جمع می‌شدند و یك بار كه مسمومیت اپیدمیكی در شهر شایع شد، از زیرزمین كلیسا به عنوان درمانگاه برای معالجه بیماران استفاده شد.
  
  


• 
  
  در طی این دوره و در پی دستور شارلمانی برای ایجاد یك نظام آموزشی واحد برای كل مردم فرانسه، این كلیسا همچنین نقش مهمی به عنوان یك مدرسه مذهبی داشته است. از آن جایی كه ساخت مدارس و ساختمان‌های جدید برای مدارس دشوار و هزینه‌بر بوده است، به دستور شارلمانی از زیرساخت‌ها و ساختمان‌های موجود برای ایجاد این مدارس استفاده شد و در این میان كلیساها و صومعه‌ها نقش بسیار مهمی در آموزش مردم بر عهده گرفتند. بسیاری از این كلیساها به آموزش یك رشته خاص شهرت داشتند و در این دوره كلیسای جامع شارتر نیز به خاطر كیفیت بالای دروس منطق در آن، شهرت بسیاری یافت . به گفته مورخان، در این زمان شارتر حتی از پاریس هم در آوزش منطق جلوتر بوده است. از جمله افرادی كه در این دوران كلیسای جامع شارتر آموزش دیدند، می‌توان به جان سالسبوری، نویسنده و فیلسوف انگلیسی اشاره كرد. كلیسای حامع شارتر از رویدادها و فجایع تاریخی چون انقلاب فرانسه و جنگ‌های جهانی جان سالم به در برده است و در جریان این رویدادها هیچ گاه مورد غارت و یا هدف بمب و موشك قرار نگرفته است و امروز همچنان شكوه و زیبایی اولیه خود را حفظ كرده است.
  
  

گوتیک پسین

• 
  
  ج ) معماری گوتیک پسین :
  
  


• 
  
   دوره سوم یا آخر گوتیک را باید دوران اعتلا و همچنین پایان این ‏شکوه و عظمت و ظرافت دانست . در این زمان معمار گوتیک تلاش و سیعی در جهت ایجاد ‏قوسهای متقاطع داشت که فشار تاق را بدون واسطه سر ستونها مستقیما به پایه‌های بنا منتقل ‏کند . پنجره‌های وسیعتری جای پنجره‌های وسیع پیشین را گرفتند و شبکه‌های داخلی آن به ‏صورت شعله‌های آتش در می‌آمد و نوارهای متقاطع به شکل ابرو در آن تعبیه شدند .‏ یکی از نمونه‌های بارز کلیساهای این دوره کلیسای سن مالکو در شهر روان پایتخت نرماندی ‏است.
  
  

کلیسای سن مالکو

کلیسای سن مالکو در روان پایتخت نورماندینمایی بسیار متفاوت با نماهای کلیساهای سده ی سیزدهم دارد .کلیسای سن مالکو با درازیی نزدیک به 54 متر و ارتفاعی نزدیک به 22.5 متر در مقایسه با کلیساهای بزرگ تقریبا کوچک است . پنج سر در که دوتایشان مسدود هستند با یک قوس به سمت بیرون انحنا پیدا می کنند.وبر بالای هر کدامشان یک سر پناه سه گوش سوراخ سوراخ ساخته شده است که درونش با نقش و نگار های  پر پیچ و خم و سیگونه ی شعله اسا پر شده است . بالکانه های سوراخ سوراخ قوس بندی های تار عنکبوتی با شیب ارامی به واحد یا بلوک مرکزی می رسند واز پشت سر پناه های سه گوش پشت نما ادامه می یابند . روی هم افتادن تمام عناصر و سوراخ سوراخ بودنشان باعث اشفتگی خطوط اسمانی می شود و مناظر پیچیده ی گیج کننده ایی پدید می اورد.