تبیان، دستیار زندگی

این استان از شمال به استان های تهران و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استانهای لرستان و اصفهان واز شرق به استانهای تهران، قم و اصفهان محدود است.
این استان با مساحتی معادل ۲۹۵۳۰ كیلومتر مربع حدود ۸۲/۱ درصد از مساحت كل كشور را به خود اختصاص داده است

● دریاچه سد خاکی هندودر
این سد خاکی در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر شازند و در ۲ ‌کیلومتری شمال "هندودر"، مجاور روستای قاییدان از توابع سربند واقع شده است. ظرفیت سد دو میلیون وپانصد متر مکعب آب است. در حال حاضر یکی از تفرجگاه های شهرستان شازند و استان مرکزی محسوب می شود و سرسبزی اطراف آن منظره زیبایی به وجود آورده است.

● تپه علیشار
این تپه در وسط روستای علیشار در بخش رازقان ساوه قرار گرفته است و قدمت زیادی دارد و از جانب سازمان میراث فرهنگی به عنوان مکان باستانی، شناسایی و ثبت گریده است.

● تپه باستانی آوه
تپه باستانی آوه که درکنار روستای آوه در ۱۰ کیلومتری ساوه قرار دارد از مکان‌هایی است که تاکنون سفالینه‌های بسیاری از آن به دست آمده که عمدتا به دوره‌های پیش از اسلام و همچنین بعد از اسلام تعلق دارند.

● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام مركزی به دلیل در مركزیت قرار گرفتن در میان استان های ایران به این استان داده شده است. با استناد به منابع تاریخی، استان مركزی در هزاره اول قبل از میلاد جزو ایالات ماد بزرگ بود كه تمام قسمت مركزی و باختری ایران را در بر می گرفته و از كانون قدیم استقرار در فلات ایران به شمار می رفته است.
در زمان سلوكیان این منطقه مخصوصا قسمت شمالی آن (دهستان خورهه) مورد توجه حكام یونانی قرار گرفت. وجود آثار باستانی به جای مانده از این دوران در خورهه تایید کننده این نظر است. در زمان خسرو پرویز – پادشاه ساسانی- ایران به چهار بخش باختر(شمال)، خور آبان یا خور آسان (مشرق)، نیم روز (جنوب) و خوربران(مغرب) تقسیم شد که استان مرکزی در بخش خوربران (مغرب) به معنی محل غروب خورشید، قرار داشت.
در قرن اول اسلامی این منطقه به «ایالت جبال» یا «قهستان» تغییر نام داد، به طوری كه جغرافیا نویسان اسلامی این قرن، از آن به عنوان بخشی از بلاد پهلویان و به نام «كوهستان» یا «قهستان»(جبال) نام برده اند. در قرن دوم هجری این منطقه همراه با همدان، ری و اصفهان به نام «عراق عجم» نامیده شد.
در قرن چهارم هـ . ق همدان، رود آور، خورمه (خورهه)، سهرود، ابهر، سمنان، قم، كاشان، روده، پوسته، كره، بره، گربایگان (گلپایگان) شهرهای ایالت جبال بودند. در این دوره ساوه، تفرش، وره، ساروق و گلپایگان مراكز كانون های درجه اول شهری و محلات، خمین، كمیجان، میلاجرد، خنداب، الیثار، سامان، خورهه، نیمور، نراق، دلیجان، جاسب، مامونیه، الویر شهرهای مبادلاتی درجه دوم محسوب می شدند. در چند دهه اخیر، با توسعه راه آهن و احداث كارخانجات مختلف، به مرور چهره منطقه عوض شد و بعد از تقسیمات جدید كشوری و ایجاد استان تهران و مركزی، این استان به مركزیت اراك به وجود آمد.

● شهرهای استان:
دلیجان - شازند - آشتیان - اراک - خمین - زرندیه - ساوه - تفرش - محلات .

شهر نراق



شهر کوچک و زیبای نراق از نظر تقسیمات کشوری بخشی از شهرستان دلیجان و در محدوده استان مرکزی است. این شهر، حد فاصل شهرستانهای قم، کاشان و دلیجان قرار دارد و از مناطق کوهستانی و سردسیر می‏باشد.
برخی می‏گویند: نراق به معنای «نر» یا «نره» که به معنای برآمدگی و بلندی زمین است. شاید به لحاظ اینکه سلطان‏آباد (اراک) را به نام عراق می‏شناختند و شهر نراق در بلندترین نقطه عراق (اراک) قرار داشت آن را «نر عراق» یا نره عراق» نام نهادند و به مرور زمان، «نر عراق» به «نراق» تغییر نام یافت.
این شهر کوچک در گذشته از موقعیتی خاص برخوردار بود، زیرا در مسیر جاده ابریشم قرار داشت و دارای موقعیت استراتژیک اقتصادی و تجاری بود و از دیرباز مورد توجه مردم شهرهای اطراف قرار گرفته بود.
نراق از شهرهای قدیمی و تاریخی کشور اسلامی ایران به شمار می‏رود. ابن بطوطه قدمت این شهر را به ۷۰۰ سال گفته است. صاحب «بستان السیاحه» یکصد و ده سال پیش درباره این شهر گفت: نراق بر وزن عراق قریه‏ای است قصبه مانند و محلی است خاطرپسند از توابع کاشان، آبش کم و باغاتش فراوان. آن قریه در دامن کوه اتفاق افتاد و سه طرفش فی الجمله گرفته و سمت مغربش به غایت گشتاده است. قرب هزار باب خانه در اوست و چند مزرعه مضافات اوست و مردمش شیعی مذهب و... مولانا مهدی صاحب تصانیف مفیده از آنجا بوده است. (۱)
● بناهای تاریخی
نراق بناهای تاریخی بسیاری دارد از جمله آن بنای مسجد جامع، بنای ساختمان و بقعه امامزاده یحیی و امامزاده سلیمان که از فرزندان امیر المؤمنین علیه السلام به شمار می‏روند و ساختمان و بقعه امامزاده زبیده خاتون که دختر امام جواد علیه‏السلام می‏باشد و همچنین بنای ساختمان و بقعه امامزاده سلطان علی که فرزند امام محمدباقر علیه‏السلام می‏باشد در آن منطقه قرار دارد که در این مجال جای پرداختن به آنها نیست.
● مردم این دیار
مردم این سامان از ابتدای گرایش ایرانیان به اسلام، دین حنیف را پذیرفته‏اند و مذهب تشیع را انتخاب کردند و بر آن استوار ماندند. مردم این شهر دارای ویژگیهای بسیار خوبی‏اند، از آن جمله: انفاق و کمک به همنوعان می‏باشد. آنان در سطح وسیعی به افراد کم درآمد کمک می‏کنند و آن را نیز پوشیده نگه می‏دارند. همچنین مهربانی، خونگرمی، صمیمیت و مهمان‏نوازی آنان است به طوری که هیچ تازه واردی احساس غریبی ندارد، بلکه خود را در محیطی کاملا دوستانه، صمیمی و باصفا می‏بیند.
مردم این دیار به مسائل اخلاقی و ارزشهای اسلامی بسیار اهمیت می‏دهند. شاید آن هم به برکت انفاس قدسیه عالمان دین آن منطقه و آثار معاشرت مردم با آنان باشد هرجا عالم دین، در بین مردم حضور داشت مردم آن محل با اسلام آشناتر و به مسائل ارزشی و احکام اسلام حساستر و پایبندتر بودند که مردم آن منطقه از این نعمت و توفیق همواره برخوردار بودند .
● مردم و انقلاب اسلامی
مردم این منطقه همانند سایر ملت مسلمان ایران در پیدایش و حرکت انقلاب اسلامی نقش درخور ستایشی داشتند و در صحنه‏های انقلاب اسلامی حضوری چشمگیر داشتند.
آنان در دوران دفاع مقدس بسیار فعال بودند جوانان سلحشور این دیار همانند سایر جوانان غیور اسلامی ایران در قالب کاروانهایی به مناطق عملیاتی اعزام می‏شدند و در جنگ حضوری فعال داشته و حماسه‏هایی از خود به یادگار گذاشتند و در این راستا تعدادی شهید، جانباز و آزاده به اسلام عزیز تقدیم کردند. کمکهای نقدی و جنسی آنان در هشت سال دفاع مقدس و شرافتمندانه ملت مسلمان ایران به جبهه‏ها، چشمگیر و درخور تقدیر بود.
● نراق، مهد عالمان بزرگ
بزرگان مذهبی بسیاری، از این منطقه برخاسته‏اند که شهرتشان مرزهای ایران را هم درنوردیده و در جهان اسلام نیز زبانزد عامه و خاصه است و از آثار به جای مانده از آنان بهره می‏برند . در این رهگذر ملا محمد مهدی و ملا احمد با عنوانهای محقق و فاضل از مفاخر حوزه‏های علمیه و نوابغ دهر و جامع علوم عقلی و نقلی بودند و کتابهای ارزنده‏ای به یادگار گذاشته‏اند . همچنین ملا محمد باقر و ملا ابو الحسن و میرزا ابو القاسم و ملا مهدی فرزندان ملا محمد مهدی نراقی و ملا محمد معروف به عبد الصاحب فرزند ملا احمد و میرزا ابو القاسم ملقب به نجم الدین و میرزا فخر الدین که این دو فرزندان ملا محمد و نوه ملا احمد نراقی بودند و بسیاری از عالمان، فضلا، نخبگان و پژوهشگران را می‏توان نام برد که از آن نام‏آوران، آثار بسیار گرانسنگی به یادگار مانده است.