بررسی مفهوم توسل در قرآن
«یَأَیُّهَا
الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ
وَ جَهِدُوا فى سبِیلِهِ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ » (1) ؛ اى
کسانى که ایمان آورده اید پرهیزگارى پیشه کنید و وسیله اى براى تقرب به
خدا انتخاب نمائید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید.
حقیقت توسل
موضوع مهمى که در این آیه باید مورد بحث قرار گیرد دستورى است که درباره انتخاب وسیله در این آیه به افراد با ایمان داده شده است.
وسیله در اصل به معنى تقرب جستن و یا چیزى که باعث تقرب به دیگرى از روى علاقه و رغبت میشود مى باشد.
بنابراین
وسیله در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث
نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار میشود شامل میگردد که مهمترین آنها
ایمان به خدا و پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) و جهاد و عبادات
همچون نماز و زکات و روزه و زیارت خانه خدا و همچنین صله رحم و انفاق در
راه خدا اعم از انفاق هاى پنهانى و آشکار و همچنین هر کار نیک و خیر می
باشد. همانطور که على (علیه السلام) در نهج البلاغه فرموده است:
«بهترین
چیزى که به وسیله آن میتوان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او و
جهاد در راه خدا است که قله کوهسار اسلام است، و همچنین جمله اخلاص (لا اله
الا الله) که همان فطرت توحید است، و بر پا داشتن نماز که آئین اسلام است،
و زکوة که فریضه واجبه است، و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و
کیفرهاى الهى، و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور میکند و گناهان را
میشوید، و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى کند، انفاقهاى
پنهانى که جبران گناهان می نماید و انفاق آشکار که مرگ هاى ناگوار و بد را
دور میسازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى دهد.» (2)
و
نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق صریح قرآن باعث
تقرب به پروردگار میگردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است، و همچنین پیروى از
پیامبر و امام و گام نهادن در جاى گام آنها زیرا همه اینها موجب نزدیکى به
ساحت قدس پروردگار میباشد حتى سوگند دادن خدا به مقام پیامبران و امامان و
صالحان که نشانه علاقه به آنها و اهمیت دادن به مقام و مکتب آنان میباشد
جزء این مفهوم وسیع است.
و آنها که آیه فوق را به بعضى از این مفاهیم اختصاص داده اند در حقیقت هیچگونه دلیلى بر این تخصیص ندارند، زیرا وسیله در مفهوم لغویش به معنى هر چیزى است که باعث تقرب میگردد.
لازم
به تذکر است که هرگز منظور این نیست چیزى را از شخص پیامبر یا امام مستقلا
تقاضا کنند، بلکه منظور این است با اعمال صالح یا پیروى از پیامبر و امام،
یا شفاعت آنان و یا سوگند دادن خداوند به مقام و مکتب آنها (که خود یکنوع
احترام و اهتمام به موقعیت آنها و یک نوع عبادت است) از خداوند چیزى را
بخواهند این معنى نه بوى شرک مى دهد و نه بر خلاف آیات دیگر قرآن است و نه
از عموم آیه فوق بیرون مى باشد. (دقت کنید)