تبیان، دستیار زندگی

بر این باوریم كه قرآن كتاب جامعی است و تمامی حقایق هستی به طور كامل در آن تبیین شده است .«... وَ نَزَّلْنا عَلَیْكَ الْكِتابَ تِبْیاناً لِكُلِّ شَیْ‏ءٍ» (ما این كتاب را بر تو نازل كردیم كه بیانگر همه چیز است (نحل/ 89))

 

هدف نهایی نزول قرآن ، انسان سازی و تربیت بشر است بنابراین منظور از «همه چیز» تمام اموری است كه انسان برای پیمودن راه تكامل به آنها نیاز دارد اموری كه تمامی جنبه‌های مادی ، معنوی ، فردی و اجتماعی او را در برمی‌گیرد .

 

كافی است به دریای پرفیض قرآن سری بزنیم تا از گوهرهای ناب معارف آن بهره‌مند شویم .

 

از جمله مطالبی كه در قرآن به طور تفضیل بیان شده ، مسائلی است كه از رووس موضوعات  علم روانشناسی به شمار می‌رود .

 

 

 

• یكی از امور مهم زندگی انسان «چگونه اندیشیدن » است . چرا كه نحوه تفكر هر فرد به طور مستقیم بر احساسات و عملكردهای او تاثیر می‌گذارد و به این ترتیب ، شخصیت انسان را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد .

اندیشه‌ی صحیح ، تفكری است كه ابعاد بالقوه وجود انسان را به فعلیت برساند و او را به سوی رشد و فلاح رهنمون شود.

به میزانی كه اندیشه مثبت داشته باشیم حیات طیبه روزیمان می‌شود از سلامت روح و روان برخوردار می‌شویم و از جنبه‌های مختلف زندگیمان لذت می‌بریم .

از سوی دیگر به میزانی كه تفكرمان منفی باشد ، فقر ، نفرت ، گریز از خلق و دیگر اموری كه در این راستاست دامنگیرمان می‌شود.

بنا به نقش مهمی كه « اندیشه صحیح » در زندگی ما ایفا می‌كند، در محضر قرآن قرار می‌گیریم تا بیاموزیم كه چگونه بیندیشیم .

 

(مطالبی که در این تاپیک ثبت می شود، برگرفته شده از سلسله صحبتهای سرکار خانم بروجردی مدیر موسسه علمیه علی بن موسی الرضا علیه السلام می باشد )

 

 

 

تشکر از همه شما عزیزان. خوشحالم که همراهی می کنید.

 « وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذی رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فیها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فیها خالِدُونَ (البقره/25) »

(به كسانى كه ایمان آورده، و كارهاى شایسته انجام داده‏اند، بشارت ده كه باغهایى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زیر درختانش جاریست. هر زمان كه میوه‏اى از آن، به آنان داده شود، مى‏گویند: «این همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود.(ولى اینها چقدر از آنها بهتر و عالیتر است.)» و میوه‏هایى كه براى آنها آورده مى‏شود، همه(از نظر خوبى و زیبایى) یكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكیزه است، و جاودانه در آن خواهند بود. (البقره/25) )

************************

آیه مباركه به اهل بهشت اشاره دارد كه هر رزقی در اختیارشان قرار می‌گیرد ، می‌گویند قبلا از آن بهره‌مند بوده‌ایم، زندگیمان همیشه پرثمر بوده و همواره از نتیجه كارهایمان برخوردار می‌شدیم.

در اندیشه صحیح، انسان باور دارد كه تمام تلاش‌ها و حركتهای مثبتش ثمر دارد، و هیچگاه زندگیش را فاقد نتیجه نمی‌بیند .

در اندیشه صحیح فرد یقین دارد كه هیچ كاری بدون ثمر نیست و هر توفیقی روزیش می‌شود نتیجه بخش است . گاهی این نتیجه را زود دریافت می‌كند و گاهی ثمردهی‌اش به زمان طولانی نیاز دارد .

ممكن است نسل‌های آینده او از ثمره كارش بهره‌مند شوند و یا حتی در عالم دیگر از نتایجش برخوردار شود .

در دیدگاه انسانی با تفكر درست ، حتی گفتن یك ذكر نمی‌تواند بی‌نتیجه باشد و یقینا آثار مادی و معنوی خاص را به دنبال دارد .

« كَیْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاكُمْ ثُمَّ یُمیتُكُمْ ثُمَّ یُحْییكُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (البقره/28)»

(چگونه به خداوند كافر مى‏شوید؟! در حالى كه شما مردگان(و اجسام بى‏روحى) بودید، و او شما را زنده كرد؛ سپس شما را مى‏میراند؛ و بار دیگر شما را زنده مى‏كند؛ سپس به سوى او بازگردانده مى‏شوید. (البقره/28)  )

***************

از خصوصیات دیگر اندیشه صحیح این است كه تغییرات را برای انسان قابل مشاهده می‌كند .

اینطور نیست كه فرد از خودش ناراضی باشد ، عملكرد‌هایش را نپسندد و همه امور اطرافش را منفی ببیند و ناشی از بدشانسی بداند و ... بگوید همیشه اینگونه بودم و هستم .

كسی كه از اندیشه صحیح برخوردار است دائما تغییرات را در خود احساس می‌كند و می‌داند در مسیر رو به كمال ، در حال تحول است .

تفكر مثبت ، بستری است برای مشاهده تغییرات كمالی و الطاف الهی

گاهی نسبت به اموری خاص ما ذهنیتی منفی داریم و نمی توانیم کل آن فکر را از ذهنمان خارج کنیم .در چنین شرایطی باید بتوانیم آن اندیشه منفی را در جهتی مثبت و سازنده سوق دهیم .

ما در عصری زندگی می کنیم که زباله ها بازیافت شده و به شکل مواد قابل استفاده در می آید ، حتی با کمک زباله ها برق تولید می شود .

افکار منفی در حکم زباله های وجود ما هستند ،باید بدانیم چگونه با افکار ناصحیحمان برخورد کنیم تا برایمان آثار مثبتی به همراه داشته باشند و زمینه ی لازم را برای رشدمان فراهم آورند .

در حقیقت باید قادر باشیم از ذهنمان به عنوان پالایشگاه افکار منفی استفاده کنیم . به عنوان مثال ، باید بپذیریم نمی توانیم در هر زمینه ای که مایلیم موفق شویم ، پس لازم است که در ذهنمان شکست را پیش بینی کنیم ، احتمال شکست ،ظاهرا اندیشه ای منفی است که ما را آزار می دهد ولی اگر با آن برخورد مناسبی داشته باشیم ،می تواند برایمان رشد آفرین باشد .

در نگاه اول ، شکست امری نازیباست . ولی اگراز آن به عنوان تجربه ،درس عبرت و پلکان رشد استفاده کنیم می تواند راهی برای ارتقاء به سطح کمالی بالاتر باشد 

سوره مبارکه بقره آیه 38 

« قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً فَإِمَّا یَأْتِیَنَّكُمْ مِنِّی هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون‏»

« گفتیم: «همگى از آن، فرود آیید! هر گاه هدایتى از طرف من براى شما آمد، كسانى كه از آن پیروى كنند، نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین شوند.»»

آیه خطاب به آدم ، حوا و ابلیس است که به آن ها امر می کند از بهشت بیرون روند . بعد از این فرمان ، آدم و حوا به زمین هبوط می کنند اما نه با طیفی از ملائک بلکه همراه با شیطانی که عامل سقوط آن ها بوده است .

اجتماع با دشمن ، آزاردهنده است ، اما خداوند در این آیه کریمه به آدم علیه السلام می آموزد که چگونه در این امر با اندیشه ای صحیح همراه باشد .

آدم علیه السلام در فضایی کاملا منفی قرار می گیرد که معیت با شیطان رجیم است اما به این تصور که ما هم برای همیشه رانده شده ایم و دیگر بازگشتی به عالم بالا نداریم . نا امید نمی‌شود.

او از قسمت اهبطوا گذر کرده و هم ّ اش را به قسمت تبع هدای معطوف می کند .

در اندیشه مثبت ،نباید روی بخش مشکل دار زندگی توجه کرد ،همراهی با شیطان نفس ، امر سختی است اما باید باور داشته باشیم خدایی که معیت این شیطان را برایمان رقم زده است هدایتی خاص را هم در اختیارمان می گذارد تا با تبعیت از آن بتوانیم با شیطان مقابله کنیم ، از وسوسه هایش در امان بمانیم و بر او غالب شویم .

در تفکر صحیح  ،باور داریم در آن زمان که خدای سبحان ما را در فضای مشکلات قرار می دهد ، راهکار خروج از آن را هم در اختیارمان می گذارد .

فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون: انسان در پرتو اندیشه صحیح نه نگران آینده است و نه محزون و غصه دار گذشته، نه با رویاهایش زندگی می کند و نه با خاطراتش .

انسان الهی عمل گرا است ، در حال زندگی می کند و به دنبال این است که مسئولیت و وظیفه ای که به عهده دارد ،به بهترین وجه انجام دهد .

در آیه مبارکه تبع هدای از هدایتم تبعیت کند ذکر شده است ، و خداوند نفرموده  سمع هدای راهنمایی ام را بشنود ، صحبت از گام برداشتن در مسیر هدایت و طی طریق سعادت است ، نه صرف دانستن و دریافتن.

انسان دارای اندیشه صحیح ، پس از علم به دنبال عمل می رود و با راهیابی به طریق کمال ، راه هدایت را می پیماید . یَأْتِیَنَّكُمْ مِنِّی هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ.

سوره مبارکه بقره آیه 45

« وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعین‏» « از صبر و نماز یارى جویید؛ (و با استقامت و مهار هوسهاى درونى و توجه به پروردگار، نیرو بگیرید؛) و این كار، جز براى خاشعان، گران است. »

**********

صاحبان اندیشه مثبت خود را مستغنی از کمک نمی دانند و برای استعانت ،احساس  نیاز می کنند که به منبعی بی کران بپیوندند.

به اذن خدای سبحان ، این کمک رسانی به فرد – صبر- است یعنی مقاومت درونی اش.

در تفکر صحیح انسان باور دارد که مقاوم است . می داند صبر چیزی نیست که از طریق شرایط بیرونی کسب شود ، نیرویی است که باید در درون خود کشفش کند .

انسان الهی این مقاومت را درون خود شناسایی می کند و برای رشد و تعالی اش از آن بهره می گیرد .

این که خداوند ما را امر کرده که از محرمات اجتناب کنیم ، به این معناست که همه ی ما قدرت کف نفس و مقاومت در برابر گناه را دارا هستیم

با این دیدگاه ، دیگر به خود اجازه نمی دهیم که در برابر مشکلات احساس ضعف و عجز کنیم .بگوییم نمی توانیم ، نمی کشیم ... و بی تابی کنیم !

در وجود همه ی ما قوت وقدرتی است که با بهره گیری از آن ، در سختی ها احساس توانمندی خواهیم کرد .

عامل دیگری که به انسان یاری می رساند صلوة است به عنوان نمادی از وصل به حق

- در اندیشه‌ی صحیح، فرد تنها به استعدادهای درونی و توانائی‌های فردی خود اكتفا نمی‌كند. انسان الهی می‌داند كه باید به مبدئی نامتناهی بپیوندد و از قدرت بی‌انتهای او یاری گیرد.

- فردی خدمت مرحوم نخودكی رفت و به ایشان گفت: توصیه‌ای بفرمائید تا با عمل به آن در امور دنیوی و اخروی‌ام موفق باشم .مرحوم نخودكی در جواب گفتند: نماز اول وقت بخوان.

- اولین مرحله‌ برای نائل شدن به هر موفقیتی، وصل به حق است اگر در ارتباط با خالق كم بگذاریم و سستی كنیم در عرصه‌ی عمل كم می‌آوریم.

- صاحب اندیشه‌ی صحیح، وصل به خدا و اولیاء الله را كلید موفقیت زندگی‌اش می‌داند. و صاحب تفكر نادرست تنها روی قابلیت‌ها و توانائی‌های خودش حساب باز می‌كند.

سوره مباركه بقره آیه 47 

 « یا بَنی‏ إِسْرائیلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتی‏ أَنْعَمْتُ عَلَیْكُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمینَ »« اى بنى اسرائیل! نعمتهایى را كه به شما ارزانى داشتم به خاطر بیاورید؛ و(نیز به یاد آورید كه) من، شما را بر جهانیان، برترى بخشیدم. »

********

نماد دیگر اندیشه‌ی صحیح این است كه نعمات خاص خداوند را یادآور شویم.

- كسی كه دارای تفكر مثبت است همه‌ی لطف‌های خدا را عمومی نمی‌بیند باور دارد از امتیازات زیادی برخوردار است كه طیف وسیعی از آن بی بهره‌اند. و این اعتقاد به الطاف خاص الهی، انسان را به سوی عملكردهای خاص سوق می‌دهد و بستری مناسب را برای رشدش فراهم می‌كند

- چنین فردی اینگونه نگاه نمی‌كند كه: خدا به همه روزی می‌دهد، به من هم روزی داده؛ همه را حفظ می‌كند، مراهم حفظ كرده!و...

- صاحب اندیشه‌ی صحیح باور دارد كه در خیلی زمینه‌ها تافته‌ی جدا بافته بوده، او توجه‌اش را به نعمت‌هایی معطوف می‌كند  كه بسیاری از افراد از آن‌ها بی‌بهره‌اند.

- به عنوان مثال به این نكته توجه دارد كه در بین امت اسلام خیلی‌ها سنی‌اند و خدا به او منّت گذاشته، و شیعه بودن را روزیش كرده است. از بین فامیل و اقوامی كه همه با مشغله‌های دنیا سرگر‌م‌اند به او این امتیاز را داده كه با دوستانی ارزش‌گرا، هدفمند و آخرت طلب همراه باشد...

- در اندیشه‌ی صحیح علیرغم اینكه انسان خود را در زمینه‌های متعددی ممتاز می‌بیند این الطاف و مواهب خاص موجب عجب و غرورش نمی‌شود چرا كه آن موارد را رهاورد شایستگی‌ها، توان‌ها و تلاش‌های خود نمی‌داند بلكه همه را به عنوان نعمات خاص خداوند می‌بیند كه به سبب فضل‌اش به او ارزانی داشته نه به جهت عدل‌اش.

به نام خدا
سلام
خسته نباشید
خدایا به ما توفیق نماز بموقع وصبر در سختیها عنایت فرما

بر این باوریم كه نحوه تفكر هر فرد تاثیراتی ‍ژرف و عمیق را بر جنبه های متعدد زندگی او بر جا می گذارد و ابعاد مختلف شخصیتش را تحت تاثیر قرار می دهد.

بنا بر نقش مهمی كه چگونه اندیشیدن در زندگی ما ایفا می كند،در محضر كلام الله قرار می گیریم تا از طریق آیات قرآن درست اندیشیدن را بیاموزیم،افكار منفی را از خود دور می كنیم و در سایه ی اندیشه های صحیح ، بالندگی را در پیش گیریم .

*********

سوره مباركه بقره

«وَ إِذْ نَجَّیْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ یُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِساءَكُمْ وَ فی‏ ذلِكُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظیمٌ (49)»

« و(نیز به یاد آورید) آن زمان كه شما را از چنگال فرعونیان رهایى بخشیدیم؛ كه همواره شما را به بدترین صورت آزار مى‏دادند: پسران شما را سر مى‏بریدند؛ و زنان شما را(براى كنیزى) زنده نگه مى‏داشتند. و در اینها، آزمایش بزرگى از طرف پروردگارتان براى شما بود. »

صاحبان اندیشه صحیح به یاد می آورند كه چه بسیار در معرض ابتلائات و امتحانات خاص  قرار گرفته اند و به لطف خدای سبحان،به سلامت آن مهلكه ها را پشت سر گذاشته اند.

این افراد باور دارند در مراحل مختلف زندگی ،علی الدوام خطرات اعتقادی و عملی در كمینشان بوده. اما در كنار این امور خطیر، لطف خداوند را در جای جای زندگیشان می یابند كه موجب نجات آن ها ،و عبورشان از این مراحل شده است.

اگر به گذشته خود نظر بیفكنیم و سال های عمرمان را باز نگری كنیم،درمی یابیم بسیاری از ضد ارزش ها بر سر راه زندگیمان قرار گرفته،بستر معصیت های فراوانی بر ایمان فراهم شده و لغزشگاههای بسیاری را تجربه كرده ایم،اما گویی دستی غیبی به یاریمان آمده و مانع لغزشمان در این مسیر شده است.«نجیناكم»

در تفكر منفی ،انسان صرفا مهلكه ها را به یاد می آورد و با مرور خطرات زندگی ، نگرانیش برای ادامه راه بیشتر می شود.

اما كسی كه از اندیشه صحیح برخوردار است، توجهش را به عنایت ها و حمایت های خدای سبحان معطوف می‌كند، و به یاد می آورد كه در سختی های زندگی همواره مشمول الطاف خداوند بوده ، وپس از هر مهلكه ای ،برایش فضا سازی خاصی صورت گرفته كه او را از خطرات حفظ كرده است.

سوره مباركه بقره وَ « ظَلَّلْنا عَلَیْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَیْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‏ كُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (57)»

« و ابر را بر شما سایبان قرار دادیم؛ و«من» [ شیره مخصوص و لذیذ درختان‏] و«سلوى» [ مرغان مخصوص شبیه كبوتر] را بر شما فرستادیم؛ (و گفتیم:) «از نعمتهاى پاكیزه‏اى كه به شما روزى داده‏ایم بخورید!» (ولى شما كفران كردید!) آنها به ما ستم نكردند؛ بلكه به خود ستم مى‏نمودند. »

**********

در اندیشه منفی افراد یا به نعمات خاص الهی توجهی ندارند یا از آن ها استفاده نمی كنند، كه در هر صورت به خود ظلم روا می دارند.

اما در اندیشه صحیح،انسان الطاف ویژه خداوند را مورد توجه قرار می دهد و از آن ها بهترین بهره را میبرد.

 «سایه» در آیه مباركه، نماد آسایش است . زندگی آرام و دور از اضطراب ،نعمت بزرگی است كه باید به بهترین وجه از آن استفاده كنیم، و در وادی بندگی حق بهتر و سریع تر از دیگران به پیش رویم.

 «سایبان قرار دادن در بالای سر» نشان از آرامش فكری است.زمانی كه خداوند منان ما را از بسیاری دغدغه های ذهنی دور نگه داشته و در امور دنیوی برایمان راحت رقم زده است،باید ایفای مسئولیت هایمان با دیگران متفاوت باشد.

«نزول مائده های آسمانی» تعبیر لطیفی است برای رزق های علمی و معرفتی ،كه خداوند از عالم بالا برایمان نازل می كند . در صورتی از اندیشه و دیدگاهی صحیح برخورداریم كه از نعمت های وسیع و روزی های طیب استفاده كنیم و قدر خوشی ها و آسایش های زندگیمان را بدانیم تا بتوانیم بیش از پیش در آسمان موفقیت به پرواز در آییم.

در اندیشه ناصحیح، فرد به لطف ها و نعمت های خاص زندگی اش توجهی ندارد و به همین دلیل بهره خاصی هم نمی برد. صاحب چنین تفكری ، تصور می كند برای استفاده از شرایط مساعد زندگی فرصت های زیادی دارد. بنابراین قدر آرامش، آسایش و زندگی بی دغدغه اش را نمی‌داند و از فضاهای مناسب استفاده لازم را نمی برد.

در تفكر نا صحیح علاوه بر این كه فرد از نعمات خاصش استفاده نمی كند،جابجا كاری هم دارد.

به عنوان مثال شخصی از شرایط خانوادگی سالم، پر مهر و رشد آفرین برخوردار است. اما وقتی اطرافیانش در وضعیت سخت و مشكلی قرار می گیرند ، آن قدر غصه تلخ كامی های آن ها  را می‌خورد كه شیرینی زندگی خودش از دست می رود. و این نشانی از اندیشه منفی است.

دیدگاه درست این است كه وقتی زندگی فردی مورد عنایت خاص خداوند قرار گرفته است،حق این لطف را ادا كرده و فكری و عملی قدردان شرایط لذت بخش زندگی اش باشد، و در عین حال برای رفع مشكل اطرافیانش از هیچ كمك و خدمتی دریغ نكند.