تبیان، دستیار زندگی

امام صادق علیه السلام فرمود:
صلوة اللیل تذهب بذنوب النهار
نماز شب گناهان روز را پاك مى كند
بحار الانوار: ج 84، ص 143 و 154.
مستدرك : 6/330.
كیفیّت نماز شب به صورت مفصّل

چون از خواب برخاست سجده كند براى خداوند تعالى و نیكو است در این حال یا در حال برداشتن سر از سجده بگوید:
((اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى اَحْیانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اِلَیْهِ النُّشُورُ اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى رَدَّ عَلَىَّ رُوحى لاَِحْمَدَهُ وَ اَعْبُدَهُ)).
و چون برخاست و ایستاد بگوید:
((اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَلَّعِ وَ وَسِّعُ عَلَىَّ الْمَضْجَعَ وَارْزُقْنى خَیْرَ ما بَعْدَ الْمُوتِ)).

و چون صداى خروس شنید بگوید:
((سُبُّوْحٌ قُدُّوْسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَالرُّوْحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عَمِلْتُ سُوَّْءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى اِنَّهُ لا یَغْفِرُالذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ فَتُبْ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ)).
و چون نگاه كند به اطراف آسمان بخواند:
((اَللّهُمَّ اِنَّهُ لا یُوارى مِنْكَ لَیْلٌ ساجٍ وَ لا سَماَّءٌ ذاتُ اَبْراجٍ وَ لا اَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ وَلا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَلا بَحْرٌ لُجِّىُّ تُدْلِجُ بَیْنَ یَدَىِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلى مَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِكَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الاْ عْیُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُوْرُ غارَتِ النُّجُوْمُ وَ نامَتِ الْعُیُونُ وَ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لاتَاْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ اِلهِ الْمُرْسَلینَ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ))

پس بخواند پنج آیه آل عمران :
((اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لاََّیاتٍ لاُِولِى الاَْلْبابِ الَّذینَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیاماً وَقُعُوداً وَعَلى جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَكَّرُونَ فى خَلِقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَنّا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النّارِ رَبَّنا اِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیْتُهُ وَما لِلظّالِمینَ مِنْ اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادى لِلاْیمانِ اَنْ امِنُوْا بِرَبِّكُمْ فَامَنّا رَبَنّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَكَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَتَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَاتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَلاتُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ اِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْمیعادَ)).
مسواك كند،(12) و بعد از آن وضو بسازد وضوء كامل و خود را خوشبو سازد، پس برخیزد به نماز شب .

ابتدا شروع مى كند به هشت ركعت نماز شب و بعد از هر دو ركعت ، سلام مى دهد، و خوبست كه در دو ركعت اوّل بعد از حمد سى مرتبه توحید بخواند، (كه در دو ركعت مجموعا شصت مرتبه توحید خوانده شود) از اثرات ثواب آن این استكه : تا منصرف شود از نماز نبوده باشد میان او و خداى عزّوجلّ هیچ گناهى .
و یا آنكه در ركعت اوّل آن توحید و در ركعت دوّم قُلْ یا اَیُّهَا الْكافِرُونَ بخواند.
در شش ركعت دیگر حمد و هر سوره كه خواهد بخواند و كافى است حمد و قُلْ هُوَ اللّه اَحَدْ در هر ركعتى .
و چنانكه سنّت است قنوت در نمازهاى واجبى ، در هر ركعت دوّمى از نافله ها نیز سنّت است .
و كافى است در قنوت سه بار سُبْحانَ اللّهِ گفتن .

و یا آنكه گفته شود:
اَللّهُمَّ اغْفِرْلَنا وَ ارْحَمْنا وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَى ءٍ قَدیرٌ.
و یا آنكه بگوید:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّكَ اَنْتَ الاَْعَزُّ الاَْجَلُّ الاَْكْرَمْ.
و روایت شده كه حضرت امام موسى علیه السلام چون شب در محراب عبادت مى ایستاد مى خواند: ((اَللّهُمَّ اِنَّكَ خَلَفْتَنى سَوِیّاً...)) و این دعاء پنجاهم صحیفه كامله است .

و چون فارغ شود از هشت ركعت نماز شب پس بجا بیاورد دو ركعت نماز شفع و یك ركعت نماز وتر.
و مى خواند در این سه ركعت بعد از حمد قُلْ هُوَ اللّه اَحَدْ تا بمنزله آن باشد كه یك ختم قرآن كرده باشد، زیرا كه سوره توحید ثلث قرآن است ، و یا آنكه بخواند در نماز شفع در ركعت اوّل حمد و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و در ركعت دوّم حمد و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ.
و چون از نماز شفع فارغ شد مستحب است آنكه بخواند:

لهى تَعَرَّضَ لَكَ فى هذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرِّضُوْنَ...)) و این دعائى است كه در اعمال شب نیمه شعبان در مفاتیح الجنان مذكور شد.
و چون از دو ركعت شفع فارغ شد بر مى خیزد به جهت یك ركعت وتر و مى خواند در آن حمد و سوره توحید و یا آنكه مى خواند بعد از حمد قُلْ هُو اللّهُ اَحَدٌ سه مرتبه ، و معوذّتین یعنى قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ و قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ، پس دست بر مى دارد براى قنوت و دعا مى خواند آنچه بخواهد.
شیخ طوسى رحمه الله علیه فرموده : دعاهائى كه در قنوت نماز وتر خوانده مى شود از زیادى به شمارش نمى آید.
مستحب است كه انسان در قنوت نماز وتر گریه كند از خوف خدا و ترس از عقاب خدا، یا خود را به حال گریه در آورد و دعا كند براى برادران مؤمن ، و مستحب است كه ذكر شود چهل نفر، پس بدرستیكه كسیكه دعا كند براى چهل مؤمن دعایش مستجاب مى شود انشاءاللّه تعالى . و دعا كند به آنچه خواسته باشد.
شیخ صدوق رحمه الله علیه فرموده كه : حضرت رسول صلى الله علیه و آله در قنوت وتر مى خواند:

(اَللّهُمَّ اهْدِنى فیمَنْ هَدَیْتَ وَ عافِنى فیمَنْ عافَیْتَ و تَوَلَّنى فیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بارِكْ لى فیما اَعْطَیْتَ وَقِنى شَرَّ ما قَضَیْتَ فَاِنَّكَ تَقْضى وَ لایُقْضى عَلَیْكَ، سُبْحانَكَ رَبَّ الْبَیْتِ، اَسْتَغْفِرُكَ وَ اَتُوبُ اِلَیْكَ وَ اُوْمِنُ بِكَ وَ اَتَوَكَّلُ عَلَیْكَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِكَ یا رَحیمُ)).
سزاوار است آنكه هفتاد مرتبه بگوید:
((اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ)).

سزاوار است كه دست چپ را به دعا بلند كرده باشد و استغفار را به دست راست بشمارد
روایت شده كه حضرت رسول صلى الله علیه و آله استغفار مى كرد در نماز وتر هفتاد مرتبه و هفت مرتبه مى گفت : ((هذا مَقامُ الْعاَّئِذِ بِكَ مِنَ النّارِ)).
روایت شده كه حضرت امام زین العابدین علیه السلام در سحر، در نماز وتر سیصد مرتبه مى گفت : ((اَلْعَفْوَ الْعَفْوَ))(13). و بگوید بعد از این : ((رَبِّ اغْفِرْلى وَارْحَمْنى وَ تُبْ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ)).