تبیان، دستیار زندگی

بنام خدا

سلام

بنظرتون ما چه فعالیت هایی انجام میدیم که روانمان سالم بمونه؟

دین و مذهب چه پیشنهاداتی کردن؟

در مکتب حیات بخش اسلام، هیچ انسانى حق ندارد با انجام کارهاى زیان آور و ترک امور مفید به سلامت جسم و روان خود آسیب وارد کند.

قرآن کریم در این زمینه مى فرماید: «...لاتلقوا بایدیکم الى التّهلکه...؛(1) با دستان خود، خویشتن را به هلاکت نیندازید...».

نظر به این که مسئله سلامتى هم براى فرد و هم براى جامعه از اهمّ موضوعات بوده و از سوى دیگر دغدغه بیمارى هاى فردى و اجتماعى تمام جوامع را تهدید مى کند، لذا همیشه بشر به دنبال کشف علل و عوامل پیدایش بیمارى و دست یابى به سلامت جسم و روان بوده است.

خداوند در قرآن کریم تنها راه رستگارى و سعادت انسان را در تزکیه و پالایش روان آدمى مى داند و مى فرماید: «قد افلح من زکّیها و قد خاب من دسیها؛(2) هر کس نفس خود را از گناه پاک سازد، به یقین رستگار خواهد شد و هر کس آن را به کفر و گناه پلید گرداند، زیان کار خواهد گشت.»

و در تعالیم اسلامى اهمیّت زیادى به سلامت جسم و روان داده شده است.

 امام على (ع) مى فرماید: «من کان فى النّعمة جهل قدر البلیّة؛(3) هر کس در آسایش و نعمت باشد، قدر بلا و گرفتارى را نمى داند.»

 بنابراین پیشوایان معصوم(ع) در سیره رفتارى و عملى خود مسلمانان را به رعایت و حفظ بهداشت جسم و روان سفارش نموده اند و به منظور حفظ سلامتى راهبردهایى را پیشنهاد نموده اند

♥ارتباط و تعامل با دیگران♥

موفقیّت انسان در کانون خانواده، دوست یابى، انتخاب همسر، انجام فعالیّت هاى شغلى و... به چگونگى ارتباط با دیگران بستگى دارد.

تأکید قرآن کریم بر فرآیند ارتباط و تعامل مسلمانان با یکدیگر از یک سو موجب رشد عاطفه و ترغیب آنان به ایثار و رعایت منافع همدیگر مى شود و از سوى دیگر موجب تضعیف حالت هاى انفعالى نفرت، کینه توزى و انگیزه هاى ظلم مى شود.

از دیدگاه تفکّر دینى، نقش ارتباط با دیگران به گونه اى است که ایجاد آن سبب سامان دهى و برقرارى سلامت و عافیت در زندگى مى شود. درباره اهمیّت ارتباط و نقش پیامدهاى آن در سلامت و آرامش روان از منظر آموزه هاى دینى همین بس

 که امام صادق(ع) ارتباط و تعامل با دیگران را تأمین کننده سلامت و عافیت تمام امور انسانى معرفى کرده است.(4)

 بنابراین داشتن روابط عاطفى با دیگران در سلامت روانى افراد نقش بسزایى دارد و خداوند حکمت و رمز روابط محبت آمیز با بندگان را در ابراز تعاطف و مهر ورزیدن ♥ بیان نموده است.

هم چنین اسلام علّت برخى از آسیب هاى روانى را سوءظن، حسد، کینه توزى و ناامیدى بیان نموده است و همه این علت ها با برقرارى روابط متقابل و محبت آمیز از بین رفته و روح و روان آدمى از ملال و اندوه و آسیب ها نجات مى یابد.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «در میان مردم فرد حسود از کم ترین لذّت بهره مند است و همیشه نگران است.»(5)

شکى نیست که توانایى در دوست داشتن مردم و انجام کار نیک و مفید براى جامعه سبب تقویت ارتباط و از بین رفتن تنهایى مى شود و سلامت روانى فرد را تضمین مى کند؛ لذا مى بینیم که در آموزه هاى دینى و سیره پیشوایان معصوم(ع) در مورد ارتباط با خانواده، خویشاوندان، همسایگان، گروه دوستان و سایر افراد تأکید زیادى شده است و بستر مناسبى براى برقرارى تعاملات عاطفى محسوب مى شود.

حمایت اجتماعى

یکى از عواملى که نقش مهمى در کاهش موانع و مشکلات زندگى ایفا مى کند، «حمایت هاى اجتماعى» است. منظور از حمایت هاى اجتماعى مجموعه کمک هایى است که از طرف سایر انسان ها به فرد ارائه مى شود. حامیان با حمایت هاى اجتماعى خویش مى توانند موجبات رشد و کمال دیگر افراد را فراهم نمایند و هم در کمک به فرد براى مقابله با حوادث و رویدادهاى استرس آور نقش آفرینى کنند.

از منظر آموزه هاى دینى یکى از مؤلّفه هاى برخوردارى از حمایت خویشاوندان رعایت صله رحم است. در اندیشه دینى ما مسلمانان، حفظ توسعه و تعمیق روابط فامیلى از چنان اهمیّتى برخوردار است که پیامبر اسلام(ص) آن را جزو دین دانسته و هدف از رسالت خویش را پس از بندگى خداوند و شکستن بت ها صله رحم معرفى کرده است.(6)

 هم چنین حضرت على(ع) در این زمینه مى فرماید: «به خویشاوندان خود نیکى کن و بردباران ایشان راتعظیم کن، در مقابل بى خردان آنان بردبارى نشان بده و برگرفتاران آنان آسان گیر، زیرا آنان بهترین حامیان تو به هنگام سختى ها، مشکلات و حتّى خوشى ها و آسودگى ها خواهند بود.»(7)

امام سجاد(ع) نیز مى فرماید: «صلوا ارحامکم ولو بالتسلیم؛(8) با خویشاوندان خود ارتباط داشته باشید و لو در حد یک سلام کردن.»

ارتباط با فامیل و خویشاوندان در کاهش استرس و فشار روحى بسیار مفید است، زیرا کسى که از حاجت خانوادگى و اجتماعى برخوردار نباشد، خود را از نظر روانى بدون پشتوانه مى بیند. ولى اگر در مواجهه با حوادث و مشکلات از تکیه گاه فامیلى برخوردار باشد، خود را قدرتمند مى بیند و دچار اضطراب نمى شود و احساس تنهایى نمى کند و فشار اجتماعى نمى تواند به او آسیب برساند.

کار و تلاش

دین اسلام جهت نیل به اهداف مادّى و معنوى انسان را به تلاش مفید و سازنده ترغیب مى کند. قرآن کریم در این زمینه مى فرماید: «و ان لیس للانسان الّا ما سعى؛(9) انسان بدون کار و کوشش از چیزى بهره نمى برد.»

کار و تلاش ضامن سلامت فرد و جامعه است، بنابراین پرداختن به فعالیت هاى اقتصادى از برجسته ترین ویژگى هاى پیشوایان معصوم(ع) بوده است. سیره عملى آن بزرگواران نشان مى دهد که بار زندگى خود را شخصاً به دوش مى کشیدند و هیچ گاه براى تأمین ضروریات زندگى، خود را وابسته به دیگران نمى کردند. این امر بیانگر نوع نگرش آن برگزیدگان به دنیا و رابطه آن با آخرت است و بر اندیشه هاى انحرافى زهد مآبانه که کار و تولید را با کمالات معنوى و مصالح اخروى در تضاد مى دانستند، خط بطلان مى کشد.

«انس بن مالک» مى گوید: هنگامى که رسول خدا(ص) از جنگ تبوک بر مى گشت، «سعد انصارى» یکى از کارگران مدینه به استقبال آن حضرت آمد. وقتى رسول خدا(ص) با او دست داد، احساس کرد که دستان وى زبر و خشن است! نبى مکرّم(ص) سؤال کرد: چرا دستان تو این قدر خشن و زبر است؟ عرضه داشت: یا رسول اللّه! این خشونت و زبرى دستان من به خاطر کار کردن با بیل و طناب است تا مخارج خانواده ام را تأمین کنم. پیامبر(ص) دستان او را بوسید و فرمود: این دستى است که آتش جهنّم آن را لمس نخواهد کرد.(10)

وقتى ابعاد گوناگون شخصیّتى همچون حضرت على(ع) را مورد مطالعه و بررسى قرار مى دهیم، مى بینیم که ایشان در عین حال که زاهدترین فرد زمان خود است، فعّال ترین آن ها نیز هست.

کار و اشتغال زمینه انحرافات اخلاقى و تربیتى را مى گیرد و بیکارى زمینه ایجاد انحرافات اخلاقى را به وجود مى آورد و بر خلاف اشتغال، بستر گناه را آماده مى سازد.

بیکارى نه تنها ضربه اقتصادى به فرد و جامعه مى زند، بلکه ضرر و خطر بزرگ تر آن متوجه آسیب هاى روحى و روانى فرد مى شود؛ زیرا انسان را از لحاظ حیثیّت و شخصیّت واقعى تنزّل مى دهد و او را از خوشبختى و سعادت محروم مى سازد.

انسانى که صاحب حرفه است و از دست رنج خود مخارج خانواده اش را تأمین مى کند، نزد خداوند جایگاه والایى دارد: «انّ اللّه یحبّ المحترف الامین»(11) و بر عکس، آن کس که توان کار کردن دارد و مخارج خود را بر دیگرى تحمیل مى کند، ملعون خوانده مى شود.

امام محمد باقر(ع) در نکوهش بیکارى و تنبلى مى فرماید: «ایّاک و الکسل و الضجر فانّهما مفتاح کلّ شرٍّ من کسل لم یؤدّ حقّاً و من ضجر لم یصبر على حقّ؛(12) بپرهیز از کاهلى و افسردگى، زیرا این دو کلید تمام بدى هاست، آدم تنبل حقّش را نمى تواند به دست آورد و آدم افسرده حال نمى تواند در کار حق بردبارى ورزد.»

با مطالعه در رفتارهاى اقتصادى پیشوایان معصوم(ع) مى توان به اصول کلى در زمینه تولید دست یافت. آنان نه تنها خود علاقه زیادى به کارهاى تولیدى و اقتصادى داشتند، بلکه با استفاده از فرصت هاى مناسب براى شکوفایى نیروهاى درونى و استعدادهاى نهفته افراد، زمینه سازى مى کردند و از این طریق در آنان انگیزه تولید و کسب درآمد را تقویت مى کردند.

امام کاظم(ع) در زمینه آثار تربیتى و روان شناختى کار مى فرماید: «انسان مؤمنى که از مردم قطع امید کند و از ثروتشان چشم بپوشد و به کار و شخص خود قانع باشد، روح جوانمردى و عزّت دینى را در خود تقویت نموده است. چنین انسانى در نظر مردم بزرگ و بین خویشاوندان خود محترم و در محیط خانوادگى داراى هیبت و عظمت خواهد بود.»(13)

تفریحات سالم

از دیگر آموزه هاى مهم و اساسى در بهداشت و سلامت روحى و روانى، تفریحات سالم است. اصولاً یکى از علل فرسودگى زودرس جسمانى و روانى افراد استفاده نکردن از تفریحات سالم است، زیرا پیامد فعالیّت و کار مداوم، وارد آمدن فشار جسمى و روحى بر فرد است و باید در کنار کار و تلاش روزمره تقویت کننده هایى باشد که به فرد روحیه دهد و به او آرامش بخشد. این امور که آن ها را تفریحات سالم مى نامیم،

دامنه گسترده اى دارد که شامل مزاح و شوخى، ورزش، مسافرت و... مى باشد. پیشوایان معصوم(ع) با مردم شوخى و مزاح داشتند، زیرا اسلام دین عاطفه است و همواره مسلمانان را به صمیمیت و صفا دعوت مى کند.

حضرت على(ع) در مورد شادى و صفا مى فرماید: «المؤمن بشره فى وجهه و حزنه فى قلبه؛(14) شادى مؤمن در چهره اوست و غم و اندوهش در دل.» بدین معنا که خود مؤمن همواره غم خویش را براى خود نگه مى دارد. ولى در برخوردهاى اجتماعى با گشاده رویى دیگران را در شادى خود سهیم مى نماید.

 این نه تنها گفتار اهل بیت(ع) است، بلکه در رفتار آن بزرگواران نیز به گونه روشن و عینى به چشم مى خورد. بر خلاف آن چه در برخى اذهان جا افتاده است، پیشوایان معصوم(ع) نه تنها اهل شاد کردن و مزاح با دیگران بودند، بلکه به دیگران آن را توصیه مى نمودند و شاد نمودن دل مؤمن و پاک کردن غبارغم از چهره او را سجیه اى اخلاقى مى دانستند.

پیامبر (ص) در حدیثى مى فرماید: «انّى امزح ولا اقول الّا حقّاً؛(15) من مزاح و شوخى مى کنم ولى جز حق چیزى نمى گویم.»

یکى از اصحاب امام صادق(ع) نقل مى کند که روزى آن حضرت به من فرمودند: مزاح و شوخى کردن شما با یکدیگر چگونه است؟

من در جواب عرض کردم: کم است. فرمودند: چرا با یکدیگر مزاح نمى کنید؟ مزاح کردن از حسن خلق است و به واسطه آن برادر مسلمانت را خوشحال مى سازى. سپس امام صادق(ع) فرمودند: سیره پیامبر اکرم(ص) این گونه بود که مزاح مى کردند و با این کارشان مى خواستند دیگران را خوشحال کنند.(16)

یکى دیگر از مصادیق تفریحات سالم ورزش است. ورزش مصرف اکسیژن را طى یک دوره طولانى افزایش مى دهد و به کاهش فشار خون کمک مى کند، بر کنترل وزن تأثیر فوق العاده اى دارد و سیستم قلبى و عروقى را تقویت مى کند. ورزش روح و جسم را پرورش مى دهد و زمینه اى براى رشد و شکوفایى انسان است.

رسول خدا(ص) فرمود: «به فرزندانتان شنا و تیراندازى بیاموزید.»(17) و نیز فرمود: «پیاده روى بهترین دارو براى صفرا و سوداست.»(18) بنابراین استفاده متعادل و معقول از لذّت ها و تفریحات مایه نشاط جسمى و روانى فرد مى شود و بدین وسیله شخص براى انجام وظایف فردى و اجتماعى و برخورد مناسب با فشارها توانا مى گردد.

صبر

یکى از راهکارهاى مقابله با آسیب هاى روحى و روانى در سختى ها و مصایب، بهره مندى از روحیه صبر و بردبارى است، صبر انسان را نیرومند، قابل اعتماد و متّکى بر خویشتن مى سازد حضرت على(ع) صبر و استقامت را از جمله عوامل سلامت نفس مى داند و مى فرماید: «...و علیکم بالصبر فانّ الصّبر من الایمان کالرأس من الجسد و لاخیر فى جسدٍ لارأس معه و لا فى ایمانٍ لاصبرمعه؛(19) صبر براى ایمان همانند سر است براى انسان. بدنى که سر ندارد، فایده اى ندارد، همان گونه که در ایمان بدون صبر چیزى نیست.»

صبر علاوه بر این که آثار ارزشمندى در زندگى دنیا براى انسان دارد، پاداش بى حساب الهى را نیز به دنبال دارد. قرآن کریم در این زمینه مى فرماید: «انّما یوفّى الصّابرون اجرهم بغیر حساب؛(20) فقط انسان هاى بردبار بدون حساب پاداش داده مى شوند.»

صبر از آموزه هاى مهم سیره پیشوایان معصوم(ع) و اولیاى الهى بوده است. پیامبر اسلام(ص) با تحمّل بیش ترین سختى ها و مصیبت ها در برابر بى مهرى ها، کینه توزى ها، دشمنى ها و جهالت افراد از این آموزه مهم الهى در سیره عملى خویش استفاده مى کرد.

حضرت على(ع) درباره مشکلات رسالت پیامبر(ص) مى فرماید: «...پیامبر(ص) در راه رضایت حق در کام هرگونه سختى فرو رفت و جام مشکلات و ناگوارى ها را جرعه جرعه نوشید. روزگارى خویشاوندان او به دورویى و دشمنى پرداختند و بیگانگان در کینه توزى و دشمنى علیه او متحد شدند.»(21)

لذا در آیات متعددى از قرآن کریم مى بینیم که به آن حضرت امر شده است که در برابر امور گوناگون صبر و بردبارى داشته باشند: «فاصبر کما صبر اولواالعزم من الرّسل و لاتستعجل لهم؛(22) اى پیامبر! تو هم مانند پیامبران اولوالعزم صبور باش و براى عذاب امّت تعجیل مکن» بنابراین رسول خدا(ص) در اداره امور وهدایت مردم بیشترین بردبارى و شکیبایى را داشت، آن حضرت خود مى فرمود: «من برانگیخته شدم تا کانون بردبارى، معدن دانش و مسکن شکیبایى باشم.»(23)

مهم ترین اثر صبر و بردبارى تأمین سلامت جسم و روح انسان است، زیرا صبر، انسان را از اقدام عجولانه و نا معقول باز مى دارد و او را به تعقّل و تأمّل مى کشاند و همین سبب مى شود تا از بسیارى اقدامات که ضررهاى جسمى و روحى جبران ناپذیرى دارند، پیشگیرى نماید.

توکّل

یکى از عوامل اضطراب و نگرانى انسان انجام کارهاى مهم و سرنوشت ساز است. هنگامى که شخصى مى خواهد به کار مهمّى اقدام نماید، چون انجامش ثمرات مثبت در زندگى دارد و انجام ندادنش ضرر قابل توجه اى دارد، در انجام آن دچار شک، تردید و دلهره مى شود و فشار زیادى بر روح و روان او عارض مى گردد. در این موقع به دنبال یک تکیه گاه مورد اعتماد است تا او را در انجام آن کار یار و پشتیبان باشد.

این اهرم و تکیه گاه (توکّل بر خدا) است که تأثیر بسزایى بر سلامت روان انسان دارد. توکّل به انسان جرأت اقدام به عمل به کار مى دهد. قرآن کریم در این زمینه مى فرماید:

«...فاذا عزمت فتوکّل على اللّه انّ اللّه یحبّ المتوکّلین؛(24) پس هنگامى که تصمیم بگیرى که کارى را انجام دهى، بر خدا توکّل کن، زیرا خداوند اعتماد کنندگان را دوست دارد.»

حقیقت توکّل همان اعتماد قلبى به خداوند در تمام کارهاست، و همانگونه که انسان در کارهاى دنیوى براى خود وکیل مى گیرد و بسیارى از کارهاى خود را به او واگذار مى کند تا آثار و نتایج سودمندترى در پى داشته باشد، شایسته است که در همه امور بر خدا توکّل کند و او را وکیل خود قرار دهد تا خواسته هایش بدون هیچ اضطراب و تشویش خاطر تأمین گردد.

یکى از علایم ایمان به خدا این است که انسان بر او توکّل کند.

اگر انسان به ربوبیّت پروردگارش اذعان دارد و معتقد است که مجموعه جهان هستى زیر سیطره حکومت او قرار دارد و تنها معبود شایسته پرستش، خداوند است، هرگز به خود

اجازه نمى دهد که به دنبال معبود دیگرى برود و از آن استمداد بجوید، بلکه همواره به خداوند اعتماد کرده و فقط از او درخواست کمک مى کند.

از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که خداوند به عزّت و جلال خود سوگند یاد کرده است که آرزو و اعتماد کسى را که به غیر خدا اعتماد و امید بسته باشد، تبدیل به یأس و ناامیدى مى کند.»(25)

 در قرآن کریم و روایات امامان معصوم(ع) درباره این موضوع مطالب ارزشمندى وارد شده است، مبنى بر این که دل بستن و تکیه کردن به غیر خدا موجب یأس و ناامیدى خواهد شد.

امیدوارى

یکى از فرایندهاى مهم و کارآمد در تربیت صحیح انسان امیدوارى است. امید در سلامت روانى انسان نقش مهمى بر عهده دارد و به زندگى معنا و مفهوم مى بخشد و هنگام هجوم مشکلات، ناملایمات و اندوه ها از فروپاشى روانى انسان جلوگیرى مى کند و مانع چیره شدن یأس و دلسردى بر انسان مى گردد.

امید باور سبزى است که همچون چراغ در تاریکى شب هاى زندگى، فردایى بهتر را نوید مى دهد. شاید بتوان گفت که هر موجود زنده اى به امید رسیدن به مقصد و مقصود خود حرکت و تلاش مى کند. تحقیقات اثبات نموده است که اگر تلاش حیوان براى رسیدن به مقصود خود بى ثمر باشد، دست از تلاش و فعالیت بر مى دارد و به یأس و درماندگى مبتلا مى شود.(26)

مى گویند حرکت لذّت زندگى است و سکون و ایستایى مایه خمودى و رنجورى است. نیروى این حرکت امید است که چرخ زندگى را مى چرخاند و اگر روزى امید از زندگى بشر حذف شود، چرخ زندگى از حرکت باز ایستاده و دوران خمودى و رنجورى بشر فرا مى رسد.

مادر نماد عاطفه و مهربانى است، امّا آن چه یک مادر را به مهربانى وا مى دارد و باران عطوفت وى را سرازیر مى کند، امید است. اگر روزى امید را از وى بگیرند، حتّى حاضر نخواهد شد که نوزاد خود را شیر دهد.(27) اگر امید در دل انسان وجود داشته باشد، منشأ اثر خواهد شد. نشانه بارز امید به خداوند انجام عمل شایسته است. قرآن کریم مى فرماید: «...فمن کان یرجوا لقاء ربّه فلیعمل عملاً صالحاً...؛(28) و هر کس به دیدار پروردگارش امید دارد، باید کار نیک انجام دهد...».

فردى که در پى تلاش هاى متعدّد، شکست هاى زیادى را تجربه کند و تلاش او موفقیّتى به همراه نداشته باشد، مبتلا به درماندگى و ناامیدى مى شود. قرآن کریم درباره نهى از ناامیدى مى فرماید: «قل یا عبادى الّذین اسرفوا على انفسهم لاتقنطوا من رحمة اللّه؛(29) اى بندگان من که برخود اسراف و ستم کرده اید، از رحمت خدا نومید نشوید.»

در آیه دیگر یأس از رحمت خداوند را به شدّت مورد نکوهش قرار داده و این کار را مساوى با گمراهى معرفى مى کند: «و من یقنط من رحمة ربّه الّا الضّالّون؛(30) و جز گمراهان چه کسى از رحمت پروردگارش مأیوس مى شود؟!»

انسان امیدوار هرگز خود را در بن بست نمى یابد و همواره در عمق تاریکى هاى زندگى به سوى روشنایى حرکت مى کند و هر کس امید به بهبودى امور و اصلاح کارها را از دست بدهد، نسبت به آینده و سرانجام کار دچار ترس و اضطراب مى شود.

دعا ونیایش

هیچ انسانى نیست که در زندگى گرفتارى و مشکلات نداشته باشد. بلاهاى روحى همه انسان ها را تهدید مى کند، بنابراین بهترین و کامل ترین مصداق ارتباط معنوى با خداوند، دعا و نیایش است. دعا وسیله تقرّب انسان به خداست. خداوند در قرآن کریم مى فرماید: «...ادعونى استجب لکم...؛(31) مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»

امام صادق(ع) مى فرماید: «دعا کن؛ زیرا شفاى همه دردهاست.»(32)

 نیایش احساس مذهبى افراد را تقویت نموده و رابطه بین انسان با خداى خویش را مستحکم مى سازد. انسان وقتى از دارنده تمام کمالات چیزى را طلب مى کند و با او ارتباط برقرار مى نماید، احساس لذّت و سرور مى کند و به عکس وقتى از غیر خدا چیزى را درخواست مى کند، احساس ذلّت و خوارى مى کند. این احساس عزّت و لذّت بر سلامت روان تأثیر مى گذارد. راز و نیاز از جمله راه هاى معنوى عاطفى یارى جستن از قدرت بى نهایت خداوند است، زیرا در انسان این گرایش وجود دارد که در سختى و فشار به قدرت و تکیه گاهى روى آورد و چه قدرت و تکیه گاهى اصیل تر و قابل اعتمادتر از قدرت لایزال الهى که پناه گاه انسان واقع شود؟

بشر در طول تاریخ به این حقیقت اذعان نموده است که با درخواست از خداوند، ناهموارى ها هموار و مشکلات و نابسامانى ها مرتفع مى شوند. در تعالیم اسلامى آمده است که عدّه اى وقتى در سختى ها از همه اسباب مادى قطع امید مى کنند، متوجه وجودى ماوراى طبیعت مى شوند، ولى وقتى سختى ها فروکش نمود، به همان حالت غفلت از خدا بر مى گردند. امّا عدّه اى همواره خداوند را طالب هستند.

 قرآن کریم مى فرماید: «واذا مسّ الانسان الضرّ دعانا لجنبه او قاعداً او قائماً؛(33) هنگامى که به انسان آسیبى برسد، ما را در حالت هاى نشسته و ایستاده مى خواند.»

یکى از روان شناسان مى گوید: امروزه یکى از علوم، یعنى روان پزشکى همان چیزهایى را تعلیم مى دهد که پیامبران تعلیم مى دادند، زیرا روان پزشکان دریافته اند که دعا، نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین نگرانى، تشویش و ترس را که موجب بیش تر ناراحتى هاى ماست، برطرف مى کند.»(34)

انسان براى ایجاد آرامش در زندگى باید دعا کند و به خداوند متعال پناه برد، زیرا اگر دعا مستجاب شود یا نشود در روح و روان بشر ایجاد آرامش مى کند. نیایش و خواندن خدا دو اثر مهم در آرامش روان انسان دارد: یکى این که خود دعا ذاتاً موجب آرامش است و کوه هاى غم و نگرانى را ذوب مى کند، چون دعا یکى از مصادیق یاد خداست و یاد خدا قطعاً موجب آرامش است دیگر این که انسان اگر با تمام شرایط دعا کند و در نهایت خداوند کریم هم مصلحت بداند، دعاى او را در رفع غم و اندوه مستجاب خواهد کرد، چنان که خداوند سبحان درباره حضرت ایّوب(ع) مى فرماید:

«و ایّوب اذ نادى ربّه انّى مسّنى الضّرّ و انت ارحم الراحمین فاستجبنا له فکشفنا ما به من ضرّ...؛(35) و ایّوب(ع) وقتى که پروردگار خود را خواند که مرا رنجى سخت رسیده است و تو بخشنده ترین بخشندگان هستى، او را اجابت کردیم و هرچه رنج و اندوه به او رسیده بود، از وى زایل ساختیم...»

راز و نیاز علاوه بر این که غم و اندوه را زایل مى کند، باعث اطمینان قلب و قدرت روحى مى شود و از نظر روان شناختى آثار متعددى در روان آدمى دارد که اهم آن عبارت است از: رهایى از تنهایى و بیگانگى، روشن دلى، کاهش ناراحتى، نشاط، پرورش تمرکز ذهن، برخوردارى از لذّات معنوى و خروج از غفلت.

پى نوشت ها: 1. سوره بقره، آیه 195. 2. سوره شمس، آیات 9 - 10. 3. بحارالانوار، مجلسى، ج 78، ص 115. 4. همان، ج 74، ص 277. 5. همان، ج 70، ص 250. 6. همان، ج 38، باب 65، حدیث 49. 7. غررالحکم و دررالکلم، ترجمه حسین شیخ الاسلامى، ج 2، حدیث 2458. 8. اصول کافى، کلینى، ج 2، ص 158. 9. سوره نجم، آیه 39. 10. اسدالغابه، ابن اثیر، ج 2، ص 169. 11. وسایل الشیعه، حر عاملى، ج 12، ص 13. 12. تحف العقول، ابن شعبه حرّانى، ص 295. 13. بحارالانوار، ج 72، ص 108. 14. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتى، کلمات قصار، شماره 333، ص 708. 15. شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید معتزلى، ج 6، ص 330. 16. مکارم الاخلاق، رضى الدین طبرسى، ص 21. 17. اصول کافى، ج 6، ص 47. 18. بحارالانوار، ج 59، ص 127. 19. نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 82، ص 640. 20. سوره زمر، آیه 10. 21. مأخذ قبل، خطبه 194، ص 407. 22. سوره احقاف، آیه 35. 23. بحارالانوار، ج 71، ص 423. 24. سوره آل عمران، آیه 159. 25. راهیان کوى دوست، محمد تقى مصباح، ص 19. 26. مقدمه اى بر نظریه هاى یادگیرى، على اکبر سیف،ج 2، ص 221. 27. بحارالانوار، ج 77، ص 173. 28. سوره کهف، آیه 110. 29. سوره زمر، آیه 53. 30. سوره حجر، آیه 56. 31. سوره غافر، آیه 60. 32. میزان الحکمه، محمدى رى شهرى، ج 3، ص 284. 33. سوره یونس، آیه 12. 34. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازى و دیگران، ج 1، ص 642. 35. سوره انبیاء، آیات 83 - 84.

پدیدآورنده: اسماعیل نسّاجى زواره

سلام
باتشکر از شما که وقت گذاشتید و مطالعه کردید
انشاالله مورد استفاده باشد
و موارد دیگر را نیز شما اضافه کنید