تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

- جوانمرد مظهر عزت خداست و این عزت رو تنها در خدا و خدایی بودن میبینه، این عزت رو با هیچی عوض نمیکنه و این عزت رو برای همه میخواد

- عزت، آبرو، شرافت و شخصیت انسان از طرف خدا محترم شمرده شده و حرمت گذاشته شده و همه باید این حریم و احترام رو حفظ کنند گرچه چیزی رو که خدا عزیز و محترم داشته هیچکس نمیتونه خدشه‌ای بهش وارد کنه و افرادی که این حرمت رو نگه ندارند فقط حقارت خودشون رو نشون میدن

- جوانمرد بزرگوار و با حقارتها و پستی‌های درونی و بیرونی میونه‌ای نداره و از هر گونه افکار، گفتار و رفتار پست دوری میکنه و هیچ صفت پستی هم بهش نمیچسبه و خدا خودش بزرگی و بزرگواری چنین شخصیتی رو حفظ میکنه

- جوانمرد رو راست و اگه قولی بده سر قولش میمونه و از روی اعتقاد و اطمینان حرف میزنه و میشه روی حرفش حساب کرد

- مردانگی اجازه ظلم رو نمیده و این صفت همیشه در مقابل تعدی قرار داره مردی که این صفت در وجودش باشه هم خودش ظلم نمیکنه و هم به هیچکس اجازه ظلم و تعدی نمیده

- به مردانگی نزدیکتر اینه که وقتی مرد با ضعیفتر از خودش رو به رو میشه حس  حمایتگری داشته باشه نه حس زورگویی و تحقیر

- جوانمرد اهانت به خودش رو ممکن تحمل کنه اما اهانت به ناموس و ارزشهاش رو تحمل نمیکنه

- جوانمردی یعنی تکیه‌گاه یعنی ایثار یعنی کمک کردن و بی‌نیاز بودن و بی‌نیاز ماندن یعنی قوت قلب یعنی قدرت احقاق حق یعنی مقابله با پستیها در عین بزرگوار بودن یعنی مقابله با آلودگیها و پاک موندن یعنی مثل خاک متواضع بودن در مقابل حق و مثل کوه استوار بودن در مقابل پستی و باطل و همه اینها تنها در بندگی کردن برای خدا و فقط برای خدا بندگی کردن نهفتست

 

علی علیه السلام: «ما تزین الانسان بزینة اجمل من الفتوة»

انسان به هیچ زینتی، زیباتر از جوانمردی آراسته نشده است

(غرر الحکم، ج 6، ص 96)

علی علیه السلام: «بعد المرء عن الدنیة فتوة»

جوانمردی، دور بودن انسان از پستی و فرومایگی است

(غرر الحکم، ج 3، ص 260)

علی علیه السلام: «ثلاثة من المروءة: جود مع قلة و احتمال من غیر ذلة و تعفف عن المسالة»

سه چیز از مروت و جوانمردی است: بذل و بخشش، در عین تنگدستی، تحمل و بردباری بدون ذلت و خواری، عفاف ورزیدن از سؤال و طلب

(میزان الحکمه، ج 9، ص 113)

علی علیه السلام: «غایة المروة ان یستحیی الانسان من نفسه»

نهایت مردانگی آن است که انسان از خودش شرم کند

(شرح ابن ابی الحدید، ج 20، ص 338)

علی علیه السلام: «و من حسنت علانیته فنحن لسریرته ارجی... من علم من اخیه مروة جمیلة فلایسمعن فیه الاقاویل»

کسی که از دوستش مروت و مردانگی خوب سراغ دارد نباید درباره او سخنان یاوه گوش کند... و هر که ظاهرش نیکو شود به باطن او امیدوارتریم

(دستور معالم الحکم / 29 و 30)

علی علیه السلام: «افضل المروة مواساة الاخوان بالاموال و مواساتهم فی الاحوال»

برترین مردانگی یاری رساندن به دوستان با اموال و مساوات با آنها در تمام حالات زندگی است

(غرر الحکم، ص 207)

علی علیه السلام: «اول المروة طلاقه الوجه و آخرها التودد الی الناس»

آغاز مردانگی، گشاده رویی است و فرجام آن محبت کردن به مردم است

(غرر الحکم، ج1، ص 205)

علی علیه السلام: «الکریم اذا قدر صفح و اذا ملک سمح و اذا سئل انجح»

جوانمرد کسی است که وقتی قدرت یابد ببخشاید و چون توانمند شد عطا کند و چون چیزی از او خواسته شد نیاز را برآورد

(غرر الحکم، ج 7، ص 346)

علی علیه السلام: «المبادرة الی العفو من اخلاق الکرام، المبادرة الی الانتقام من اخلاق اللئام»

سرعت در عفو از اخلاق مردان بزرگ و شتاب در انتقام گرفتن از اخلاق فرومایگان است

(میزان الحکمة، ج 8، ص 367)

علی علیه السلام: «الکریم من جازی الاسائة بالاحسان»

جوانمرد کسی است که بدی را با نیکی پاسخ دهد

(میزان الحکمة ج 8، ص 365)

علی علیه السلام: «لیس من شیم الکرام تعجیل الانتقام»

سرعت در انتقام گرفتن از اخلاق انسانهای بزرگوار نیست

(غرر الحکم، ج 5، ص81)

علی علیه السلام: «نظام الفتوة احتمال عثرات الاخوان و حسن تعهد الجیران»

نظام مردانگی، تحمل لغزشهای برادران و رسیدگی شایسته به همسایگان است

(غرر الحکم، ج 6، ص 185)

علی علیه السلام: «یستدل علی مروة الرجل ببث المعروف و بذل الاحسان و ترک الامتنان»

برای مردانگی مرد به نشر نیکی وبذل احسان و منت نگذاشتن (بر نیکی ها) استدلال می شود

(غرر الحکم، ج 2، ص 377)

علی علیه السلام: «المروة: العدل فی الامرة والعفو مع القدرة والمواساة مع العسرة»

مردانگی: عدالت در فرمانروایی و گذشت با قدرت و یاری کردن در تنگدستی است

(غرر الحکم، ج 1، ص 114)

منبع

سه چيز نشانه جوانمردى آدمى است: خوش خلقى، فرو خوردن خشم، و چشم فرو بستن (يعنى: باحيا بودن)

تحف العقول-ترجمه جعفرى 301 از فرمايشات امام صادق عليه السلام - كه برخى از شيعيان آن را«نثر الدرر» ناميده‏اند ص : 298))

اى هشام؛ آن كس كه مردانگى ندارد دين ندارد، و آن كس كه عارى از مردانگى است عقل ندارد

تحف العقول-ترجمه جعفرى 367 سفارشات امام كاظم عليه السلام به هشام، و تعريف او از«عقل» ..... ص : 361))

از صفت مردانگى و جوانمردى سؤال شد، فرمود: عملى در نهان مكن كه در آشكار از آن شرم كني

(تحف العقول-ترجمه جعفرى 205 سخنانى كوتاه از امير مؤمنان عليه السلام در زمينه‏هاى: پند، حكمت، زهد، و امثال آن ص : 182)

آبرودارى رأس مردانگى است

(تحف العقول-ترجمه جعفرى 196سخنانى كوتاه از امير مؤمنان عليه السلام ص : 182)

روش برخورد با جوانمردان‏

(اخلاقى ، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: از لغزش جوانمردان درگذريد، زيرا جوانمردى نمى‏لغزد جز آن كه دست خدا او را بلند مرتبه مى‏سازد

(نهج البلاغة-ترجمه دشتى حكمت 20 ..... ص:627 حكمت 20)

عاقل هيچ كس را خفيف نميكند. شايسته‏ترين اشخاص به خوار و خفيف نكردن سه نفرند علماء، سلطان، برادران، زيرا كسى كه دانشمندان را سبك شمارد دين خود را از بين برده و هر كه سلطان را سبك شمارد دنياى خود را نابود كرده و هر كه برادران را سبك شمارد جوانمردى را از دست داده

(مواعظ امامان عليهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار 208 بخش بيست و سوم مواعظ حضرت صادق جعفر بن محمد عليهما السلام)

امير مؤمنان عليه السلام فرمود: ارزش انسان بستگى دارد به همت او و راستگوئى او بسته به مردانگى او و شجاعت او بسته به عظمت و شخصيت او و پاكدامنى او بسته به غيرت و ناموس خواهى او است

(نهج البلاغه حكمت 47)

از آن حضرت عليه السّلام پرسيدند: جوانمردى و مردانگى چيست؟ فرمود: اين است كه خدا تو را نه در جايى كه نهى فرموده ببيند، و نه آنجا كه سفارش كرده گم كند.

(تحف العقول-ترجمه جعفرى 338 سخنانى كوتاه از امام صادق عليه السلام ص : 336)

رسول خدا (ص) فرمود: هر كس در معامله با مردم ستم بر آنان روا ندارد و در گفتارش با آنان دروغ نگويد و در وعده كه بدهد مخالفت نكند از جوانمردان ‏كامل است و عدالتش ظاهر و برادرى با او بر ديگران واجب و بدگوئى در باره وى حرام است

(خصال-ترجمه فهرى ج‏1 228 (هر كس در معامله با مردم از سه خصلت دورى جويد بر مردم است كه چهار خصلت براى او قائل شوند) ص : 228)

على (ع) فرمود: پنج چيز ويژه ما است گفتار شيوا صورت زيبا جوانمردى و دليرى و بهره‏مندى از زنان

(خصال-ترجمه فهرى ج‏1 317 ص : 317)

پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: اى قريشيان! حسب مرد، دين اوست و جوانمردى او اخلاق اوست و ريشه‏اش خرد اوست

(بهشت كافى-ترجمه روضه كافى 228)‏

لا دين الّا بمروّة

دين به جوانمردى وابسته است (ناجوانمرد دين ندارد)

(گلهاى جاويدان(هزار كلمه قصار) 301 منابع و مآخذ ..... ص : 286)

جوانمردى مهرآورتر از خويشاوندى است

نهج البلاغة-ترجمه شهيدى متن 401 247 ..... ص : 401))

امام صادق عليه السّلام فرمود: همانا خداى تبارك و تعالى پيغمبر خود را باخلاق ستوده مخصوص فرمود: شما خود را بيازمائيد اگر آن اخلاق در شما بود خداى عز و جل را بستائيد و از خداوند بخواهيد كه آن اخلاق در شما فزون‏تر گردد سپس آنها را ده شمرد يقين و قناعت و بردبارى و سپاس‏گزارى و رضا و خوش رفتارى و دست بخشنده و غيرت و شجاعت و جوانمردى

(خصال-ترجمه فهرى ج‏2 ص : 501)

وفادارى جوانمردى است

(ارشاد القلوب-ترجمه رضايى ج‏1 462 باب پنجاه و سوم چگونگى خرد ..... ص : 45)

راستى ستون دين و سبب نجات مسلمان است و هر كسى راستگو باشد، كمال جوانمردى را داراست و مقام او نزديك بمقام پيامبران عليه السّلام و در بهشت با آنان دوست و همنشين خواهد بود

(ارشاد القلوب-ترجمه سلگى، ج‏1، ص: 352)

از جوانمردى و مروت سؤال شد فرمود حريص بودن شخص بدين خود و اصلاح مال و پرداخت حقوق

(مواعظ امامان عليهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار 102 بخش نوزدهم مواعظ حسن بن على عليهما السلام)

الإمام علي «ع»: لا مروءة مع شحّ

امام على «ع»: جوانمردى با تنگ نظرى نمى‏سازد

(الحياة با ترجمه احمد آرام ج‏6 96 ز - افت جوانمردى ص : 96)

الكرم التّقوى و الشّرف التّواضع و اليقين الغنى‏

جوانمردى به پرهيزگارى است و بزرگوارى به فروتنى و بى‏نيازى به يقين

(گلهاى جاويدان(هزار كلمه قصار) 267 منابع و ماخذ ..... ص : 256)

شجاعت سرشته شده با سه خصلت كه هر كدام داراى ارزشى است كه براى ديگرى آن ارزش نيست جان بخشيدن، نپذيرفتن خوارى و ذلت، جوياى نام و شهرت، اگر هر سه در شجاع جمع شود جوانمردى است كه كمتر كسى چون او هست و در زمان خود شهرت مردانگى دارد، اگر بعضى از اين ويژگيها بيشتر از آنهاى ديگر بود نسبت بهمان قسمت كه زيادتر است شجاعت بيشترى دارد و اقدامش زيادتر است

(مواعظ امامان عليهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار 210 بخش بيست و سوم مواعظ حضرت صادق جعفر بن محمد عليهما السلام)

مردانگى مرد به حدّ كمال نرسد تا [دانش دين را] دريابد و بفهمد، و در مخارج زندگى ميانه‏روى پيشه سازد، و بر حوادث پايدارى نمايد، و تلخى و تندى برادرانش را گوارا بشمارد

(تحف العقول-ترجمه جعفرى 205 سخنانى كوتاه از امير مؤمنان عليه السلام در زمينه‏هاى: - پند، حكمت، زهد، و امثال آن - ..... ص : 182)

من المروّة ان ينصت الأخ لأخيه اذا حدّثه‏

از جوانمردى است كه برادر بگفتار برادر نوعى خود چون با او سخن ميگويد گوش دهد

گلهاى جاويدان(هزار كلمه قصار) 383 منابع و مآخذ ..... ص : 376))

.

پوشيده داشتن سختيها از جوانمردى است

نثر اللآلى-سخنان درربار امام على عليه السلام ترجمه‏فارسى 53 2 ..... ص : 53))

و از حضرت امير المؤمنين روايت شده كه جوانمردى در چهار چيز است تواضع داشتن با ثروت و گذشت با قدرت و نصيحت با دشمنى و عداوت و بخشش بدون منت ‏

ارشاد القلوب-ترجمارشاد القلوب-ترجمه رضايى ج‏1 452 باب پنجاه و دوم - احاديث برگزيده ..... ص : 437))

ابو عبد اللَّه صادق (ع) گفت: كسى كه داد و ستد مى‏كند، و ستم نمى‏كند. خبر مى‏دهد و دروغ نمى‏گويد. وعده مى‏دهد و تخلف نمى‏كند. در شمار كسانى است كه غيبت و بدگوئى آنان حرام، جوانمردى آنان به كمال، عدالت آنان آشكار و دوستى و برادرى آنان واجب است

گزيده كافى ج‏1 223 (2) نشانه‏هاى مؤمن ..... ص : 222))

روزى آن حضرت عليه السّلام از اطرافيانش پرسيد: مروّت (جوانمردى) چيست؟

در جواب حرفهائى زدند و سخنها گفتند، پس خود امام عليه السّلام فرمود: مروّت يعنى طمع مبندى كه خوار شوى، و اظهار نادارى نكنى كه تهيدست شوى، و بخل مورزى كه ناسزايت گويند، و نادانى نكنى كه بدخواه و دشمنت گردند، از آن حضرت عليه السّلام پرسيدند: چه كسى قادر بر انجام اين مهمّ است؟ فرمود: آن كس كه ميل دارد همچون باصره ديده عزيز، و بسان مشك؛ سرآمد عطرها، و در پايه و مرتبه خليفه روزگار شما باشد

تحف العقول-ترجمه جعفرى 273 سخنانى كوتاه از امام باقر عليه السلام ص : 273))

فرمود جوانمردى شخص كامل نميشود مگر اينكه تفقه در دين خود بيابد و اقتصاد در زندگى و صبر در ناراحتى كه باو روى آورد داشته باشد و رنجيده شود از گرفتارى برادران خود.

پرسيدند مروت چيست؟ فرمود: اينكه انجام ندهى پنهانى كارى را كه در آشكار از انجام آن خجالت ميكشى

(مواعظ امامان عليهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار 58 بخش شانزدهم مجموعه جوامع كلم امير المؤمنين(ع))

بعد المرء عن الدّنيّة فتوّة

دورى آدمى از صفات و اخلاق پست مرتبه جوانمردى است

(شرح آقا جمال الدين خوانسارى بر غرر الحكم ج‏3 260 4425 ..... ص : 260)

نمونه های تاریخی

تاریخ اسلام و شرح حال بزرگان، اندوخته های فراوانی از مروتهای فراموش نشدنی به خاطر دارد که هر کدام درسی از «فتوت» است و تابلویی است که چشم دل را به سوی خود جذب می کند. در این بخش به چند نمونه اشاره می شود:

1ـ پیامبر(ص) و «پیمان جوانمردان»

از فرازهای برجسته دوران جوانی رسول خدا(ص) پیش از بعثت، شرکت و عضویت او در پیمانی بود که عده ای از جوانمردان قریش برای دفاع از حقوق افتادگان و مظلومان بستند و به «حلف الفضول» معروف شد. این گروه، خود را ملزم و متعهد می دانستند که به استغاثه و استمدادهای بی پناهانی که به حقشان تجاوز می شود پاسخ دهند. پیامبر خدا(ص) از این پیمان به عظمت و نیکی و با افتخار یاد می کرد و هرگز حاضر نبود به هیچ قیمت آن را بشکند.(2)

2ـ رسول خدا(ص) و «عفو عمومی»

نمونه دیگر بزرگواری و مروت و مدارای پیامبر(ص)، حتی نسبت به دشمنان سرسخت خویش، اعلان «عفو عمومی» بود که نسبت به مردم مکه داشت. در سال «فتح مکه» که مسلمانان پیروزمندانه وارد مکه شدند، با آنکه مکیان، آن حضرت و مسلمانان را بسیار آزرده بودند و چندین بار برای نابودی اسلام، لشکرکشی کرده بودند و خود مشرکان نیز، خویش را مستحقّ هر گونه انتقامجویی می دیدند، اما انتظار کرم و بزرگواری هم داشتند. رسول خدا(ص) همه را بخشود.(3) و با جمله «اِذهَبوا فانتُمُ الطُّلَقاء» ـ بروید، آزادید ـ همه را عفو کرد و آب عفو و گذشت بر آتش کینه ها ریخت. این گونه برخورد با دشمن نیز، نشان روحیه والای او بود.

ادامه در پاسخ بعدی

6ـ عاشورا، جلوه گاه مروت

حماسه عاشورا، سراسر درس کرامت و بزرگواری و جلوه ای از برخوردهای کریمانه اهل بیت(ع) با دیگران بود. وقتی سپاه تشنه حرّ آمدند و راه را بر امام(ع) بستند، حسین بن علی(ع) دستور داد همه آن گروه هزار نفری و حتی اسبهایشان را هم سیراب کنند.(7)

روز عاشورا، همین حرّ بن یزید، وقتی تصمیم گرفت از سپاه باطل جدا شود و به حسین بن علی(ع) بپیوندد، امام او را پذیرفت و خطای گذشته اش را نادیده گرفت. حرّ به آغوش جوانمردی امام حسین(ع) پناه آورد و توبه کرد، توبه اش هم قبول شد.(8)

حسین بن علی(ع) به سپاه کوفه فرمود: «اگر دین ندارید، لااقل آزادمرد باشید.» خود او که روح بلند و خصلت جوانمردی داشت، دشمن را هم به داشتن مردانگی و پرهیز از هجوم به زنان و کودکان بی دفاع، فرا می خواند.

علمدار رشید و وفادارش حضرت ابوالفضل(ع) نمونه اعلای فتوت و جوانمردی بود، بویژه آنجا که لب تشنه بر فرات وارد شد و مشک را از آب پر کرد و خواست از آب زلال آن بنوشد که یاد تشنگی امام حسین(ع) و کودکان خیام، مانع از آن شد و به خود خطاب کرد: ای نَفْس! پس از حسین زنده نباشی! او و یارانش در آستانه مرگ و شهادتند و تو می خواهی آب سرد بنوشی؟ ... آب را بر روی آب ریخت و لب تشنه از فرات بیرون آمد و به شهادت رسید.(9)

حضرت ابوالفضل، پهلوانی در میدان فتوت و نام آوری از دودمان غیرت و رادمردی بود.

به دریا پا نهاد و خشک لب بیرون شد از دریا

مروّت بین، جوانمردی نگر، غیرت تماشا کن

7ـ امام حسن(ع) و مرد شامی

مردی شامی که در اثر تبلیغات معاویه، دشمن اهل بیت(ع) بود، در مدینه امام مجتبی(ع) را دید و شروع کرد به ناسزاگویی و لعنت و ... آن حضرت نیز هیچ نمی گفت. سخنانش که تمام شد حضرت رو به او کرد، سلام داد و لبخند زد و فرمود: گویا غریب هستی! اگر از ما چیزی بخواهی می دهیم، اگر راهنمایی بخواهی، رهنمون می شویم، اگر بخواهی بارت را به مقصد می رسانیم. اگر گرسنه ای، سیرت می کنیم، اگر برهنه ای، تو را می پوشانیم، اگر نیازمندی بی نیازت می کنیم، اگر رانده شده و بی پناهی، پناهت می دهیم، اگر حاجتی داری بر می آوریم، اگر به منزل ما بیایی، تا وقتی که بخواهی بروی، مهمانت می کنیم و ...

مرد شامی که این سخنان را شنید و این برخورد را دید، گریست، و گفت: شهادت می دهم که تو جانشین خدا در زمینی. خدا داناتر است که رسالت خود را کجا قرار دهد. تو و پدرت در نظر من منفورترین اشخاص بودید، اما اینک تو محبوب ترین فرد در نظر منی. آنگاه به خانه امام(ع) رفت و تا بود، مهمان او بود و از دوستداران اهل بیت(ع) گردید.(10) این معجزه رفتار کریمانه است که حتی دشمن را به دوست تبدیل می سازد.

3ـ علی(ع) در میدان نبرد خندق

رادمردی علی(ع) در تاریخ، نمونه است و نمونه هایش نیز فراوان. در جنگ خندق، وقتی با رقیب شجاعی همچون «عمرو بن عبدودّ» در افتاد و او را به هلاکت رساند، چون خواهر «عمرو» کنار کشته برادرش آمد و دید که زره قیمتی او بر تنش باقی است، پرسید: قاتل او کیست؟ گفتند: علی بن ابی طالب. آنگاه گفت: او را هماوردی بزرگوار و جوانمرد کشته است. سپس در سوگ برادرش اشعاری خواند، به این مضمون: اگر کشنده عمرو، کسی جز «علی» بود، همواره بر برادرم می گریستم؛ ولی چه کنم که قاتل او کسی است که از قتل او، عیب و عاری بر «عمرو» نیست.(4)

4ـ مروت علی(ع) با قاتل خود

امیرالمؤمنین(ع) با آنکه می دانست قاتلش «ابن ملجم» است، اما متعرض او نشد و قصاص قبل از جنایت نکرد. مردانگی را به حدی رساند که به فرزندش امام مجتبی(ع) فرمود: او که اکنون در اختیار شماست، با او مدارا کنید و اگر من از دنیا رفتم، تنها یک ضربت به او بزنید. و دستور داد از شیر و غذای خودش به او هم بدهند.(5) این گونه حتی دشمنان و اسیران را مورد محبت و مروت قرار می داد. به قول شهریار:

بجز از علی که گوید به پسر که: قاتل من

چو اسیر توست اکنون، به اسیر کن مدارا

همین فتوتهای علی(ع) بود که او را ملقب و مفتخر به «لا فتی الاّ علی ...» ساخت.

5ـ با سپاه معاویه

در جنگ صفین، وقتی سپاه معاویه بر نهر فرات دست یافتند، یاران علی(ع) را از برداشتن آب جلوگیری کردند. خطر بی آبی سپاه حضرت را تهدید می کرد. با سخنان پرشور آن حضرت، سربازان اسلام بر دشمن تاختند و فرات را تصرف کردند. آنان می توانستند مقابله به مثل کنند و سپاه معاویه را با تشنگی به هلاکت برسانند. اما علی(ع) فرمود تا جایی را باز بگذارند تا لشکریان معاویه هم بتوانند از آب فرات بردارند.(6) این نیز نمونه ای از جوانمردی مولی، حتی در برخورد با لشکریان متجاوز شام و دشمنی همچون معاویه بود.

ادامه در پاسخ بعدي

8ـ امام سجاد(ع) و جوانمردی

هشام بن اسماعیل، یکی از دولتمردان اموی و حاکم مدینه بود که در دوران حکومتش ستمهای بسیار بخصوص بر علویان و بزرگ آنان امام سجاد(ع) کرده بود. وقتی عزل شد، به فرمان حاکم جدید او را جلوی خانه «مروان حکم» نگه داشته بودند که هر کس از او ستم دیده یا ناروا شنیده است، بیاید و تلافی کند.

شهید مطهری می نویسد: «خود هشام، بیش از همه نگران علی بن الحسین و علویّون بود. با خود فکر می کرد انتقام علی بن الحسین در مقابل آن همه ستمها و سبّ و لعنها نسبت به پدران بزرگوارش کمتر از کشتن نخواهد بود. ولی از آن طرف، امام به علویون فرمود: خوی ما بر این نیست که به افتاده، لگد بزنیم و از دشمن پس از آنکه ضعیف شد انتقام بگیریم. بلکه برعکس، اخلاق ما این است که به افتادگان کمک و مساعدت کنیم.

هنگامی که امام با جمعیت انبوه علوّیین به طرف هشام بن اسماعیل می آمد، رنگ در چهره وی باقی نماند. هر لحظه انتظار مرگ را می کشید. ولی برخلاف انتظار وی، امام طبق معمول که مسلمانی به مسلمانی می رسد، با صدای بلند فرمود: «السلام علیکم» و با او مصافحه کرد و بر حال او ترحم کرده، به او فرمود: اگر کمکی از من ساخته است، حاضرم. بعد از این جریان، مردم مدینه هم شماتت به او را موقوف کردند.»(11)

سخن از جوانمردی و رفتار کریمانه با دوست و دشمن، بویژه در سیره پیشوایان مکتبی و اصحاب آنان دامنه ای وسیع دارد.

این بحث را با فرازی از دعای امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه به پایان می بریم که نشانگر روح بلند آن حضرت است و تجلی شخصیت کریمانه که در نیایش او مشهود است:

«خدایا! ... بر پیامبر و دودمانش درود فرست و توفیق ده و یاری کن در برابر کسی که با من ناراستی می کند، خیرخواهانه رفتار کنم، کسی را که از من دوری می گزیند، به نیکی پاداش دهم، و هر که مرا محروم می سازد، به او عطا و بخشش کنم، و هر که با من قطع رابطه می کند، صله رحم کنم، هر که مرا غیبت می کند، نیکیهایش را یاد کنم، نعمت را سپاس گویم و از بدیها در گذرم ...»(12)

امید است که گوشه ای از این گونه رفتار کریمانه و اخلاق و منش بزرگوارانه و فتوت و جوانمردی در زندگیهای ما نیز جلوه یابد و چهره جامعه و معاشرتهای مردم را زیبا سازد.

---

2ـ فروغ ابدیت، ج1، ص151.

3ـ مغازی واقدی، ج2، ص835.

4ـ زندگانی حضرت محمد، رسولی محلاتی، ص453.

5ـ بحارالانوار، ج42، ص289.

6ـ شرح ابن ابی الحدید، ج3، ص331.

7ـ حیاة الامام الحسین، ج3، ص74.

8ـ اعیان الشیعه، ج1، ص603.

9ـ مقتل الحسین، مقرّم، ص336.

10ـ مناقب، ابن شهر آشوب، ج4، ص19.

11ـ داستان راستان، ج1، ص74 (داستان: لگد به افتاده).

12ـ صحیفه سجادیه، دعای20 (مکارم الاخلاق) ... سدّدنی لان اعارض ...

منبع

پارسایی از جوانمردی پارسا بودن در ظاهر و باطن است. پارسایی دو نوع است: پارسایی در ظاهر و پارسایی در باطن. پارسایی ظاهر این است که جز برای خدا حرکت نکنی؛ و پارسایی باطن این است که جز خدای بزرگ چیزی به دلت در نیاید. از جوانمردی دوری جستن از شیطان به گرسنگی است، کسی که دانسته گرسنه باشد، شیطان به او نزدیک نمی شود. از جوانمردی، تأثیر ذکر در ظاهر و باطن آدمی است، در ظاهر به پژمردگی و فروتنی و در باطن به خرسندی. خدای را بندگانی است وقتی عظمت خدا را یاد کنند، از ترس و هیبت الهی بند از بند آنان بریده می شود آنان شیوا سخن و آزاده و خردمند و عالم به خدا و ایّام خدایند. ادامه در پاسخ بعدی

رزق و روزی

از جوانمردی، اعتماد به چیزی است که خدا برایت ضمانت کرده و مشغول شدن به چیزی است که تو را به آن امر فرموده است.

بزرگی برای رزقی که کفایتت می کند کوشش نکن، و کاری را که به عهده داری انجام ده که آن ها از عمل بزرگان و جوانمردان است.

از جوانمردی این است که چیزی در دو سرای تو را از خدا مشغول نسازد.

بزرگی گفته است: خدایا! کوشش من از دنیا در دنیا یاد تو است و در آخرت دیدار تو، سپس هر چه خواهی با من بکن.

پاکیِ دل

از جوانمردی، پاکی دل جستن به حفظ جوارح و مشغول ساختن جوارح به چیزهایی است که بدان ها مربوط است.

بنده ای که اعضا و جوارح خود را حفظ کند، خداوند قلب او را حفظ می کند، و بنده ای که خدا قلب او را حفظ کند، او را امین قرار می دهد، و بنده ای که از جانب حق باشد، پیشوا و مقتدا می شود و بنده ای را که امین و پیشوا کرد، بر خلق خود حجّت می سازد.

از جوانمردی عفو با قدرت است

هر کس ببخشد و توانای بر نصرت باشد، خداوندِ توانا هم او را می بخشد.

ادامه در پاسخ بعدي

راحتی و رهایی

از جوانمردی، شکایت نکردن از بلا و قبول آن به راحتی و رهایی است

گفت: روزی در گذرگاه های بغداد می گذشتم، گذارم به تیمارستان افتاد، جوانی خوش چهره دیدم که بندی به پای و زنجیری در گردن داشت، دیدم و روی گرداندم، مرا فرا خواند و گفت. ای فلان! آیا مولای تو رضای نیست که کسی عشق او را تمنّا کند؟ و اگر کسی چون من داعیه عشق داشت باید غل و زنجیر شود؟ به او بگو: اگر از من خرسند است، من بیمی از این ها ندارم. آن گاه چنین خواند:

آن که به نزدیکی عادت دارد، به دوری تو نمی شکیبد؛

و آن که بنده عشق است به دوری تو نیرو نمی گیرد؛

اگر چه چشمم تو را نمی بیند ولی دلم به تو می نگرد.

همراهی با فقر

از جوانمردی، همراهی با فقر و اُنس گرفتن و شاد شدن به آن است. فقر برای مؤمن گنجی پنهان است چنان که شهادت نزد خدا گنج پنهان است و کسی از بندگان خدا بدان می رسد که محبوب خدا باشد.

از جوانمردی، ترک چرب زبانی در همه احوال است.

بنده ای که با خود و دیگران چرب زبان کند، نسیم صدق به مشام او نمی رسد.

بندگی

از جوانمردی، این است که جوانمرد از هستی و هر چه در آن است آزاد باشد تا به بندگی کسی رسد که همه هستی از اوست.

بزرگی به برادرش نوشته است: اگر نمی توانی که بنده غیر خدا باشی و چاره ای جز بندگی حق تعالی نداری بندگی کن.

ادامه در پاسخ بعدی