تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و عرض خسته نباشید خدمت دانش آموزان گرامی انجمن

چند روزی هست كه درگیر امتحانات هستید!:D (اشكالی نداره زود تموم میشه.فقط خوب بخونییییید)!

در این بحث قصد داریم سوالات امتحانات درس عربی از مدارس مختلف را براتون جمع آوری كنیم و در این جا قرار دهیم.

شما هم اگه توانستید كمك كنید.به نفع خودتون هم میشه.

*در ضمن سعی میكنیم سوالات تست نیز در این بحث قرار دهیم*

كمك یاتون نره برای تكمیل بحث.

موفق و موید باشید.

یا حق.

معلوم ومجهول

نكته : هر فعلی معمولاً فاعلی دارد. گاه فاعل را می شناسیم. گاه فاعل را نمی شناسیم. فاعل كلمه ای است كه كاربرد واقع می شود.
فعل ها از جهت فاعل بر دو نوع هستند:
1 – فعلی كه فاعل آن مشخص است
2 – فعلی كه فاعل و انجام دهنده آن نا مشخص است.

شناسایی مثل مجهول در زبان فارسی :
مجهول : درس داده می شود : معلم درس می دهد.
مجهول : نهالی كاشته شد : باغبان نهالی كاشت.
با توجه به مثال فوق متوجه می شوید كه می توان در زبان فارسی فعل ها را با فعل كمكی شدن مجهول نمود.  

روش مجهول نمدن فعل در زبان عربی :

1 – ماضی :‌عین الفعل را كسره می دهیم . حروف متحرك ماقبل را مضموم می كنیم .
مثال :‌خلقَ :‌آفرید مجهول آن می شود.
خُلِقَ :‌آفریده شد.

2 – مضارع : عین الفعل را فتحه می دهیم – فقط حرف مضارعه را مضموم می كنیم.
مثال :‌یَخْلُقُ : می آفریند. مجهول آن یُخْلَقُ (آفرید می شود)
فعل مجهول فعلی است كه فاعل آن مجهول است و در جمله وجود ندارد و با حذف فاعل جمله ناقص می شود و به نایت فاعل نیاز داریم. 

بنابراین برای مجهول كردن یك جمله مراحل زیر به ترتیب انجام می شود.

1 – حذف فاعل مثال :
غَرَس الفلاحُ شجرةَ فی الحدیقةِ ---> (فعل - فاعل - مفعول به - جارومجرور)

2 – تعیین نایب فاعل : مفعول به ، به عنوان نایب فاعل در جای فاعل قرار گرفته مرفعو می شود. كه جمله بالا به این صورت نوشته می شود :
غَرَس شجرةٌ فی الحدیقةِ .
3 – تغییر حركات و صیغه فعل : حركات فعل متناسب با ماضی و یا مضارع بودن آن تغییر می كند و از نظر مذكر و مؤنث بودن با نایب فاعل مطابقت می كند. مثال بالا:
غُرسَتْ شجرةُ فی الحدیقةِ .---> (فعل مبنی مجهول – نائب فاعل – جار و مجرور) 

چرا به مفعول به ، نایب فاعل می گویند؟

چون پس از حذف فاعل، مفعول به جای آن را می گیرد – اعراب آن مرفوع می شود و فعل مجهول از نظر مذكر و مؤنث بودن تابع مفعول (نایب فاعل می شود) به همین دلیل به آن نایب فاعل می گوئیم.
نایب فاعل از نظر نوع هم مانند فاعل است . 

انواع نایب فاعل :

1- اسم ظاهر مثال : كُتِبَ الدّرسُ
2- ضمیر بارز مثال : الاعداءُ قُتلوا فی الحربِ
3- ضمیر مستتر مثال : الصدیقُ یُعْرَفُ عندالشدائد (هو) 

تمرین درس هشتم
1 – جواب بدهید :
- اعراب نایب فاعل چیست ؟
- حركت عین الفعل در مضارع مجهول چیست؟
- حركت حرف اول مجهول چیست؟

- اعراب نایب فاعل : مرفوع است.
حركت عین الفعل در مضارع مجهول : فتحه است.
- حركت حرف اول فعل مجهول : ضمه است.

2 – جای خالی را با فعل مناسب از نظر اعراب پر كنید:
- ........المؤمنون َ ببدرٍ . (نُصِرَ – نُصَرَ)
- ....... الشُهداءُ فی سبیل الله ِ (قُتِلَ – یَقْتُلُ )

......المؤمنون ببدرٍ (یضرَ – نُصَرَ) جواب نُصِرَ
......الشهداءَ فی سبیل ( قُتلَ – یقتُلُ ) جواب قُتلَ

3 – مجهول كنید :
یَقرَأُ الطّالبُ القرآنَ كلّ صباحٍ.

جواب : یُقرأَُ القرآنُ كلَّ صباحٍ - طالب هر روز صبح قرآن می خواند.
القرآنٌ (نایب فاعل – مرفوع)

4 – ترجمه كنید:
- تُصدّرُ بعضُ المُنتجاتِ الایرانیة الی خارج البلاد.
- و اذا قریَ القرآنُ فاسْتمعوا له و اَنْصِتوا لعلّكُم تُرحمونَ.

تصدّرُ بعضُ ....... بعضی از فرآورده های ایرانی به خارج صادر می شوند.
و اذا قری : و هنگامی كه قرآن خوانده می شود به آن گوش دهید و ساكت باشید شاید كه مورد رحمت خداوند قرار گیرید.

5 – فعل معلوم و مجهول را در آیه های زیر مشخص كنید :
- اتّبعوا ما اُنزلَ الیكُم مَنْ ربّكُمْ ( الاعراف – 3)
- جعَلَ اللهُ الكعبة البیْتَ الحرامَ قیاماً للنّاس (مائده 97)
- و اطیعواللهَ و الرّسولَ لعلّكُمْ تُرحمون (آل عمران – 132)

اتبعوا : معلوم
تُرحمون : مجهول
اطیعوا : معلوم
جعلَ : معلوم
اُنزِلَ : مجهول

تمرین

اسامی زیر (در قسمت الف) هر كدام با حالت های ذكر شده در قسمت ب ارتباط دارد. آن ها را مشخص كنید .
الف –
الراعی - لَمْ - اُنزِلَ - زعْزَع
غفّار - انْ - مفتاح - یَسمَعْنَ
مكتوب - یكتبانِ - اِنْ - مدرستی
أخوكَ - اَلْفَتی - مساجد

ب –
اسم ممنوع من الصرف - حرف جازم فعل - اسم مفعول
اسم آلت - حروف ناصب - اسم منقوص
فعل مضارع معرب - حرف شرط - فعل مضارع مبنی
اسم مقصور - اسم مبالغه - معرّفه بالاضافه
فعل مجهول - رباعی مجرد

برای مثال مكتوب در قسمت الف اسم مفعول در قسمت ب است.

الراعی : اسم منقوص
یَسْمَعن : فعل مضارع مبنی
غفار : اسم مبالغه
مدرستی : معرفه به الاضافه مكتوب : اسم مفعول
اخوك : اسماء خمسه
لَمْ : از حروف جازم فعل
اَنْ : از حروف ناصبه
یكتُبانِ : فعل مضارع معرب
الْفتی : اسم مقصور
اُنزلَ : فعل مجهول
مفتاح : اسم آلت
اِن : ادوات شرط – یا حرف شرط)
مساجد : اسم غیرمنصرف
زعزَعْ : رباعی

2 – كدام جمله ها غلط است. كدام جمله ها صحیح است؟
1. تكلّموا تُعْرَفوا
2. المنافقُ لَن یَنْجَحُ ابداً
3. دخلْتُ فی مساجد
4. مَنْ یزْرعُ خیراً یَحْصُدْ خیراً

1) درست است تكلّموا تُعرفوا
2) لن یَنجَح َ صحیح است . چون لن از حروف ناصبه است. ضمه به فتحه تبدیل می شود.
3) دخلتُ فی مساجدِ صحیح است . اسم غیرمنصرف اگر مضاف واقع می شود می تواند كسره را بپذیرد.
4) یزرعُ نادرست است چون قبل از آن حرف شرط آمده باید مَنْ یَزرعْ نوشته شود مَنْ (كلمه ی جازمه)

3 – ترجمه كنید:
الرئاءُ شرْكٌ و مجالسةُ اَهْلِ الهوی منْساةٌ لایمان ِ – جانبوا الكذبَ فانّهُ مجانبٌ لایمانِ ، جانبوا الكذبَ فانّهُ مُجانبٌ لایمانِ ، و لا تحاسَدُوا فانّ الحسد یاْكُل الایمانَ كما تأكلُ النّارُ الحطَبَ.
الرئاء :‌ریاكاری
منساة : مایه فراموشی – فراموشی
الحَطَب :‌هیزم
لا تحاسَدوا : به یكدیگر حسد نورزید
جانبوا : دوری كنید

ریاكاری شرك است و هم نشینی بااهل هوی و هوس مایه ی فراموشی ایمان است. از دروغ دوری كنید كه دروغ ایمان را دور می كند. به یكدیگر حسد نورزید كه حسادت ایمان را از بین می برد. همان طور كه آتش هیزم را از بین می برد. (آتش هیزم می سوزاند و حسد ایمان را)

افعال المقاربة

در زبان فارسی برای نزدیك نشان دادن وقوع فعل معمولاً از فعل نزدیك بود – نزدیك است استفاده می شود. و اما در زبان عربی : در زبان عربی برای نزدیك نشان دادن وقوع كاری از فعل های مخصوصی استفاده می شود. به این فعل ها، افعال مقاربه می گویند.
افعال مقاربه عبارتند از : كادَت – كادَ

كادَ : از فعل های مقاربه است كه بر سر مبتدا و خبر می آید و مانند كان عمل می كند. یعنی : اسم مرفوع می شود و خبر منصوب .
با این تفاوت كه خبر آن حتماً باید با فعل مضارع شروع شود مثال :
یكادُ البرقُ
فعل مقاربه – اسم كاد و مرفوع

یَخْطفُّ أبْصارَهم
خبر كادَ و جمله فعلیه – محلاً منصوب

كادَ المعلّمُ یحْضُرُ
اسم كادَ خبر كادَ – جمله فعلیه – محلاً منصوب

كادَت الشجرةُ تُثمِرُ  

سایر فعل های مشابه كادَ (اخوات كاد)

«بدَاَ» و «شَرَعَ» و «اَخَذَ» و «جَعَلَ» به معنای شروع كرد و «عَسی» به معنای امید است و «كاد»‌و «اَوشَكَ» به معنای نزدیك است، افعال مقاربه هستند.
مثال : اخَذَ المعلّمُ یُدرّسُ «معلم درس دادن را شروع كرد»
عسی اللهُ انْ یرحَمَكُم «امید است خداوند شما را مورد رحمت قرار دهد» 

این فعل ها از جهت معنی به سه گروه تقسیم می شوند:

1. افعال قرب – نزدیك بودن وقوع كار را نشان می دهند. (به صیغه های ماضی و مضارع) مثال : كادَ – اَوْشَكَ

2 – افعال رجاء امید به انجام كاری را بیان می كنند . مثال : عسَیَ

3 – افعال شروع : بر شروع شدن كاری دلالت دارند. (فقط به صیغه های ماضی) مثال : بدَأَ – شَرَعَ – اَخَذَ – جَعَلَ

نكته : گاهی لا بر سر جمله اسمیه می آید و مانند حروف مشبهة بالفعل اسمی منصوب و خبری مرفوع می گیرد. به این حروف «لا نفی جنس» گفته می شود. مثال :
لا لباسَ اَجْملُ من العافیةِ .
لا : لای نفی جنس
لباسَ : لای نفی جنس
اَجْملُ : لای نفی جنس
من العافیةِ : جار و مجرور 

اسم و خبر «لا» نفی جنس

1- اسم :
- نكره است به این خاطر هیچگاه الف و لام نمی گیرد.
- غالباً مبنی بر فتح است و بدین خاطر تنوین ندارد.
لا جهْلَ اضَرّ من العُجبِ .

2 – خبر :
خبر «لای نفی جنس» مانند خبر مبتدا است.
• لا شیءَ اَجْمَلُ من الصبر
• ذلك الكتابُ لا ریْب َ فیه
• لا نصیحة تنفعُ العفودَ

گاهی خبر «لا» حذف می شود. (محذوف است)
• لا شكّ (لا شكّ موجودٌ)