اهمیت و آثار
(( صله رحم ))
در آیات و روایات
تهیه و تنظیم : سعید اورعی قدیری
شرکت فرش آستان قدس رضوی
مقدمه
كمتر موضوعى از موضوعات اخلاقى مى توان یافت كه به اندازه صله رحم و قطع رحم ، در گنجینه معارف اسلامى ، پیرامون آن سخن رفته باشد و این خود نشانگر اهمیت و جایگاه والاى این ارزش اجتماعى در نظام ارزشى و هنجارى اسلام و نقش و تاثیر آن در ایجاد و تحكیم پیوندهاى اجتماعى در شبكه هاى خویشاوندى به عنوان زیر مجموعه هاى نظام اجتماعى كل میباشد .
« صله‹‹ در لغت به معنای احسان و دوستی آمده است و مراد از «رَحِم» خویشاوندان و بستگان می باشد در اصطلاح، صله رحم محبت و سلوك داشتن با خویشان و نزدیكان است در شرع مقدّس اسلام و آیات و روایات، معنای خاصی برای رحم ذكر نشده است. از اینجا می فهمیم كه این كلمه نیز مانند سایر كلمات، حمل بر معنای عرفی متداول می شود . شاید رحم به معنای خویشاوندانی باشد كه از طرف پدر و مادر و نیز فرزندان به یكدیگر وابسته باشند، هر چند كه این وابستگی به چند واسطه باشد. عروه بن یزید از امام صادق ـ علیه السلام ـ درباره تفسیر آیه «وَ الذینَ یَصلونَ ما اَمرَ اللهُ بهِ اَن یُوصلَ‹‹ پرسید. آن حضرت پاسخ داد مراد از كسانی كه خداوند پیوستن به آنان را فرمان داده، خویشاوندان توست . بنابراین، صله رحم، پیوند با تمام خویشان می باشد، بدیهی است كه خویشاوند هر قدر به انسان نزدیك تر باشد. وظیفه او در حفظ پیوند، شدیدتر و لازم تر است.
جهت آشنایى بیشتر با منطق اسلام در این خصوص و درك میزان اهتمام آن به این ارزش اجتماعى نسبتا مهجور، ابتدا به استخراج و نقل آیاتى كه به نوعى با موضوع صله رحم و قطع آن مربوط مى شود می پرداختیم .
جایگاه صله رحم در اسلام
اسلام تحكیم پیوندهای خویشاوندی واستحكام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأكید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یك ارزش الهی واجب كرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، می فرماید :
وَ اعبُدوا اللهَ وَ لاتُشركُوا بِهِ شَیْئاً وَ بالوالِدینِ احساناً و بِذِی القُربی
خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكی كنید.
در اسلام براى چیزهایى كه سبب پیوند با خویشان مىگردد، حد خاصى تعیین نشده؛ بلكه به فهم عمومى بستگى دارد. درعادات و سنتهاى مردم نزدیك یا دور بودن بستگان تفاوت دارد. ممكن است عملى نسبت به یكى از نزدیكان پیوند به شمار آید، اما نسبت به دیگرى كه نزدیكتر است، قطع رابطه باشد. در موارد تردید، باید جانب احتیاط را مراعات كرد تا مبادا مرتكب گناه كبیره قطع رحم شویم.
كمترین چیزى كه به وسیله آن این پیوند بر قرار مىشود، رفت و آمد و سلام كردن است. اما دربعضى از موارد اكتفا به این مقدار كافى نیست؛ براى مثال اگر یكى از اقوام فقیر باشد و دیگرى ثروتمند، صله رحم به وسیله كمكهاى مالى و دفع ضرر از آنها تحقق مىیابد؛ و اگر هیچ توجهى به مشكلات اقوام نداشته باشد؛ قطع رحم كرده است. در نتیجه تحقق صله رحم به اوضاع و احوال و موقعیت و زمان بستگى دارد. هدیه دادن، دلجویى كردن، دید و باز دید، خود دارى از آزار، تمسخر وتحقیر نكردن، عیادت هنگام بیمارى، شركت در مجالس شادى و غم، پذیرفتن دعوت در اعیاد و میهمانیها و هر كارى كه سبب مىشود مردم بگویند اینان ارتباط خانوادگى شایستهاى دارند، سبب تحقق صله رحم است.
صله و قطع رحم در آیات
قرآن مجید به صله رحم سفارش مى كند، و آن را عمل صاحبان خرد مى داند، و قطع رحم را به عنوان فسق و قاطع را فاسق مى شمارد.
در سوره بقره در رابطه با قطع رحم مى فرماید :
... و یقطعون ما امر الله به ان یوصل و یُفسدون فى الأرض اولئك هم الخاسرون .
و رشته اى كه آنان را به پیوند آن امر كرده « صله رحم » ، مى گسلند، و در زمین فساد مى كنند، اینان در حقیقت زیانكارانند.
و در سوره محمد (ص ) نیز آمده است که :
فهل عسیتم اِن تولَّیتم اَن تُفسدوا فى الأرض و تقطِّعوا ارحامكم.
شما اگر از فرمان حق روى بگردانید و فساد در زمین كنید ، و به قطع رحم برخیزید باز هم امید نجات دارید ؟
قرآن كریم در آیات متعدد و تحت عناوین مختلف همچون توصیه به رعایت حقوق ارحام ، احسان به والدین خصوصا مادر و دورى گزیدن از آزار آنها، انفاق به ذوى القربى ، تقدم حق ایشان بر دیگر مؤ منان ، سلسله مراتبى بودن موقعیت ارحام در مساله ارث ، لزوم سرپیچى از متابعت ایشان در معصیت حق ، اجتناب از قطع رحم و بى توجهى به حقوق خویشان و... به تشریح مساله صله رحم و تبیین برخى احكام و آثار آن پرداخته كه مجموعا معرف گویایى از اهمیت و موقعیت برجسته این عمل عبادى - اجتماعى در نظام ارزشى و هنجارى مكتب اسلام و نقش و تاثیر بى بدیل آن در ایجاد و تحكیم همبستگى و پیوند مشترك میان اعضاى یك جامعه عموما و شبكه خویشاوندان خصوصا به حساب مى آید .
در این بخش به ذكر آیاتى از قرآن كریم كه به نوعى با مساله صله و قطع رحم ارتباط مى یابد مى پردازیم:
و اعبدوا الله و لاتشركوا به شیئا و بالوالدین احسانا و بذى القربى و الیتامى و المساكین و الجار ذى القربى و الجار الجنب و الصاحب بالجنب و...
و خداوند را بپرستید و چیزى را براى او شریك نیاورید و به پدر و مادر و به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و همسایه خویش و همسایه بیگانه و همنشین خود و... نیكى كنید .
و در آیه دیگری آمده است :
و وصینا الانسان بوالدیه حملته اءمه وهنا على وهن و فصاله فى عامین اءن اشكرلى و لوالدیك الى المصیر و ان جاهداك على اءن تشرك بى ما لیس لك به علم فلاتطعهما و صاحبهما فى الدنیا معروفا و اتبع سبیل من اءناب الى ثم الى مرجعكم فاءنبئكم بما كنتم تعملون
و انسان را در حق پدر و مادرش سفارش كردیم كه مادرش او را با ضعف روزافزون ، آبستن بوده است (و شیر دادن ) و از شیر گرفتن او دو سال به طول انجامیده . براى من و پدر و مادرت سپاس بگزار كه سیر و سرانجام به سوى من است . و اگر تو را وادارند چیزى را كه بدان علم ندارى شریك من گردانى ، از آنان فرمان مبر و با آنان در دنیا به نیكى همنشینى كن و به راه كسى برو كه به سوى من باز گشته است ، سپس باز گشت شما به سوى من است ، آن گاه از (حقیقت و نتیجه ) كارتان آگاهتان مى سازیم .
توصیف صله رحم از دیدگاه روایات
صله رحم از پسندیده ترین آداب اسلامی است و شرع مقدس اسلام بر این مطلب تأكید فراوان نموده است بخشى از روایات در باب مقام معرفى صله ارحام و تبیین جایگاه و منزلت آن در نظام رفتارى دین وارد شده است . روشنى و وضوح اوصاف و ویژگى هاى متعدد مذكور در روایات ، هر گونه ابهام در دریافت معانى مقصود را از میان برده است و بدون كمترین نیاز به توضیح و تفسیر اضافى مى توان منطق شفاف اسلام را در این خصوص به دست داد .
از آیات و روایات در می یابیم كه صله ارحام واجب است و قطع آن از گناهان بزرگ شمرده مىشود.
قرآن در موارد مختلف، قاطع رحم را ملعون و از رحمت الهى دور شمرده است. امام سجاد(ع) فرمود: «... از همنشینى با كسى كه از خویشانش بریده است بپرهیز.‹‹
امام صادق(ع) نیز فرمود: از«خالقه» بپرهیزید؛ زیرا انسان را نابود مىسازد. راوى پرسید: «خالقه» چیست؟ امام فرمود: قطع رحم .
در جایی دیگرامام باقر(ع) به نقل از رسول خدا(ص) می فرمایند : به حاضران و غایبان امتم و كسانى كه هنوز به دنیا نیامدهاند تا روز قیامت، سفارش مىكنم به خویشان خود بپیوندند، هرچند میان ایشان به اندازه یك سال راه رفتن فاصله باشد. همانا صله ارحام از امورى است كه خداى متعال آن را بخشى از دین قرار داده است.
امام صادق علیه السلام در بیان صفات و اخلاق خوب و پسندیده اعراب می فرمایند :
عرب همواره از برخى سنت هاى مطلوب و پسندیده برخوردار بود؛ صله رحم ، اكرام میهمان و زیارت خانه خدا از آن جمله اند .
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نیز سفارش كرده است :
( ان اصل رحمى و ان ادبرت )
ابوذر غفارى به نقل از پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله مى گوید :
حضرت مرا به صله رحم توصیه كرد، هر چند ارحام از من بریده باشند.
در جائی دیگر رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود : به حاضر و غایب امتم و آنانى كه از پشت پدران و رحم مادرانشان ، تا روز قیامت ، به دنیا مى آیند سفارش مى كنم صله رحم كنند اگر چه به فاصله یك سال راه باشد، زیرا صله رحم جزء دین است .
جهم بن حمید مى گوید: به امام صادق علیه السلام عرض كردم : خویشاوندانى دارم كه دین مرا ندارند و در دین اسلام نیستند . آیا آنان بر من حقى دارند، امام علیه السلام فرمودند: آرى خویشاوندى را چیزى قطع نمى كند و اگر همدین تو باشند دو حق پیدا مى كنند ! حق خویشاوندى و حق اشتراك در اسلام .
شیح حر عاملی در وسایل الشیعه آورده است :
یونس بن یعقوب مى گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم در ضمن حدیثى كه از موارد زیر را محض تاكید دوبار فرمودند از رحمت خدا دور است ) از رحمت خداوند دور است ( كسى كه همسایه اش را اذیت كند و از رحمت خداوند دور است كسى كه برادر ایمانى او، او را به صلح و سازش دعوت كند ولى اجابت نكند، واز رحمت خداوند دور است كسى كه آشنا با قرآن باشد در عین حال اصرار بر شمر خمر داشته باشد (یعنى شراب بخورد) واز رحمت خداوند دور است كسى كه على علیه السلام را دشمن داشته باشد به درستى كه على علیه السلام را كسى دشمن نمى دارد مگر اینكه رسول خدا صلى اللّه علیه و آله را دشمن داشته باشد و كسى كه رسول خدا را دشمن داشته باشد مورد لعنت خداوند قرار خواهد گرفت هم در دنیا وهم در آخرت و از رحمت خدا دور است كسى كه مومنى را به كفر نسبت دهد مانند كسى است كه خودش كفر گفته باشد واز رحمت خداوند دور است زنى كه شوهرش را اذیت كند و سعادتمند است زنى كه به شوهرش اكرام كند و اذیتش نكند در تمام احوال زندگانیش واز رحمت خداوند دور است كسى كه قطع رحم كند واز رحمت خداوند دور است كسى كه سحر و ساحرى را تصدیق كند واز رحمت خداوند دور است كسى كه بگوید ایمان فقط با زبان گفتن است بدون داشتن عمل واز رحمت خداوند دور است كسى كه خداوند به او مالى بدهد ولى او انفاق نكند چیزى را آیا نشنیده اى كه رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمودند، یك درهم صدقه از ده شب نماز خواندن افضل است و حضرت فرمودند كه از رحمت خداوند دور است كسى كه پدر و مادرش را بزند واز رحمت خداوند دور است كسى كه عاق والدین باشد و از رحمت خداوند دور است كسى كه به مسجد وقار و احترام قائل نباشد.
در اصول کافی نیز از امام صادق(ع) نقل شده است :
صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان مى نماید و روزى را زیاد مى کند و مرگ را به تأخیرمى اندازد .
امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ نیز به فرزندش چنین سفارش می كند :
خویشانت را گرامی بدار ،زیرا آنان بال و پر تو هستند که با آنان پرواز می کنی و اصل و ریشه تو میباشند که به ایشان باز میگردی و دست( یاور)تو هستند که با آنها( به دشمنی) حمله می کنی و( پیروز میشوی )این همه تأكید وسفارش نسبت به صله رحم در قرآن و احادیث، بیانگر ضرورت و نقش حیاتی آن است. در منابع فقهی ما نیز چنین آمده است: صله رحم مطلقا واجب است هر چند كه خویشاوندان انسان مرتد یا كافرباشند .
بعبارت دیگر كفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندی نمی شود، بلكه صله رحم در اینگونه موارد نیز امری پسندیده است و چه بسا موجب هدایت و نجات آنها از گمراهی شود .
این همه تأكید وسفارش نسبت به صله رحم در قرآن و احادیث، بیانگر ضرورت و نقش حیاتی آن است . در منابع فقهی ما نیز چنین آمده است : (( صله رحم مطلقا واجب است هر چند که خویشاوندان انسان مرتد یا کافرباشند . ))
راوی می گوید: به امام صادق ـ علیه السلام ـ عرض كردم: «كسانی با من خویشاوندی دارند، اما با من هم عقیده نیستند، آیا برای آنان بر عهده ام حقی است؟ فرمود: بلی؛ حق خویشاوندی را چیزی قطع نمی كند و اگر با تو هم عقیده باشند، برای آنان دو حق است؛ یكی حق خویشاوندی و دیگری حق اسلام میباشد روش های رسیدگی به خویشان.
برخی از روش های صله رحم و حمایت از خویشاوندان عبارتند از:
-1كمك جانی: می توان گفت كه بزرگ ترین مرتبه صله رحم، رسیدگی جانی به خویشان است و آن در جایی است كه جان یكی از بستگان در خطر باشد كه در این صورت وی باید تا پای جان بایستد و از خویشاوندان خود ـ در چارچوب اسلام و معیارهای مكتبی ـ دفاع كند، تا ضرر را از او دفع نمایند. رسول خدا ( ص ) فرمود:هر كس با جان و مالش، صله رحم كند، خدای متعال اجر صد شهید به او می دهد.
-2 كمك مالی: اگر در مواردی میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگی مالی به ایشان لازم است. این گونه مسائل ریشه در فطرت انسان دارد و اسلام نسبت به آن تأكید فراوانی دارد، تا آنجا كه قرآن كمك به بستگان را جزء حقوق مالی محسوب می كند و آنجا كه سخن از كمك اقوام به میان آمده، آن را به عنوان یك حق واجب ذكر كرده، می فرماید:
»و آتِ ذَالقربی حقَّهُ و المِسكینَ«
حقوق خویشاوندان و مسكین را ادا كن.
امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ نیز می فرماید:
»فَمَنْ اَتاهُ اللهُ مالاً فَلْیَصِله بِه قَرابَتَهُ «
كسی كه از سوی خدا ثروتی به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری كند.
3- كمك فكری: رسیدگی فكری در جایی است كه یكی از بستگان انسان برای هدایت شدن نیاز به راهنمایی دارد. به عنوان مثال: یكی از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر نزد او رفتن و راهنمایی كردن، از فضیلت نماز و روزه سخن گفتن و ترساندن از پیامدهای ترك نماز و روزه در او مؤثر می شود، بر انسان لازم است كه نزدش رفته و به او كمك فكری كند كه امر به معروف و نهی از منكر است. علما نیز در این رابطه با اینکه آیا انسان می تواند از نظر شرعی با خویشاوندانی كه بی تقوا و بی نماز و ضد انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر و غیره قطع رحم نماید ؟ پاسخ می دهند که : قطع رحم جایز نیست، ولی باید آنها را با مراعات موازین امر به معروف و نهی از منكر كند.
-4 كمك عاطفی : شاید برخی تصوركنند كه اصرار و تأكید اسلام درباره صله رحم برای افرادی است كه تمكّن مالی دارند و اشخاصی كه از نظر مالی در تنگنا هستند و توان رسیدگی به دیگران را ندارند، برایشان لازم نیست. این تصور نادرستی است، زیرا هدف از صله رحم برقرار كردن ارتباط و پیوند عاطفی با خویشاوندان است و این ارتباط از راه های گوناگونی امكان پذیر است. گاهی رفتن به منازل خویشان، سلام و احوالپرسی، تلفن زدن و نامه نوشتن، محبت ایجاد می كند و سبب دلجویی از خویشان می شود. به فرموده امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ»صِلُوا اَرْحامَكُم وَ لَو بِالتَّسلیمِ « با بستگان خود صله رحم كنید، گرچه با سلام كردن (به آنان) باشد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ نیز می فرماید:
پیوند میان برادران آن گاه كه پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت نامه نوشتن به یكدیگر.
گاهی نیز شركت در غم و شادی خویشان از موارد صله رحم است؛ شركت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دلجویی از بازماندگان آنان، و نیز شركت در مجالس جشن و سرور آنان، رسیدگی عاطفی محسوب می شود كه در تقویت و تحكیم رابطه خویشاوندی نقش مؤثری دارد.
5- ترك آزار : یكی از بهترین روش های صله رحم با خویشاوندان، ترك اذیت و آزار آنان است. بدین معنا پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنان، دخالت نكردن در زندگی آنها به عناوین مختلف، عیبجویی نكردن از آنان و... از بهترین موارد صله رحم است. اگر كسی نمی تواند به بستگان خود كمك مالی كند، لااقل باید زمینه اذیّت و آزار آنان را فراهم نكند.
امام صادق ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید:
بهترین چیزی كه به آن صله رحم می شود، خودداری كردن از اذیت و آزار آنان است.
آثار رسیدگی به خویشان
صله رحم آثار و فواید ارزنده ای برای انسان دارد كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می كنیم:
الف ـ طول عمر؛ یكی از مهم ترین آثار صله رحم، طولانی شدن عمر است. امام رضا ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید:
چه بسا مردی كه تنها سه سال از عمرش باقی مانده است، اما خدا به خاطر صله رحم، باقیمانده عمرش را به سی سال می رساند و خدا آنچه را می خواهد، انجام می دهد.
شخصی به نام مَیسِر از امام باقر یا امام صادق ـ علیهما السّلام ـ نقل كرده كه آن حضرت فرمود:
ای مَیسِر گمان می كنم به خویشان خود نیكی می كنی؟ گفتم: آری فدایت شوم! من در نوجوانی در بازار كار می كردم و دو درهم مزد می گرفتم، یك درهم آن را به عمّه ام و درهم دیگر را به خاله ام می دادم. آن گاه امام فرمود : به خدا سوگند تاكنون دوبار مرگت فرا رسیده، ولی به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است.
ب ـ فراوانی روزی؛ حضرت سجاد ـ علیه السلام ـ فرمود:
هر كس دوست دارد، خدا عمرش را طولانی و روزی اش را افزایش دهد، باید صله رحم كند.
ج ـ حسن خلق؛ امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان، اخلاق را نیكو می كند.
د ـ پاكی اعمال و دفع بلا؛ امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان، اعمال را پاك می كند و بلا را دور می سازد.
هـ - آسانی حساب؛ امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
رسیدگی به خویشان حساب روز قیامت را آسان كرده و از مرگ بد جلوگیری می كند.
و - آبادی شهرها: امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
صله رحم و خوشرفتاری با همسایه شهرها را آباد می كند.
امام رضا علیه السلام فرمود:
اصل رحمک ولو بشربه من ماء وافضل ما توصل به الرحم کف الاذی
پیوند خویشاوندی را بر قرار کنید گر چه با جرعه آبی باشد ،خویشاوندی خودداری از آزار خویشاوندان است
امام صادق نیز از کارهائی را که در روز عید غدیر سفارش کرده اند صله رحم میباشد .
حضرت رسول اکرم یکی از عوامل طولانی شدن عمر را صله رحم بیان میدارند .و قطع رحم را مانع استجابت دعا ذکر میفرمایند
امام صادق (ع) فرمود:
" صِلَةُ الرِّحمِ تَحْسِنَ الْخُلْقَ و تَسْمَحُ الكف و تَطِیْبُ النِّفْسَ "
صله رحم باعث پیدایش حسن خلق و سبب كف نفس از صفات ذمیمه و موجب پاكی نفس انسانها میگردد
در مجمع البیان در ذیل آیه: "و اتقوا الله الذی تسائلون به و الارحام"، از امام باقر (ع) روایت آورده که فرمود: معنای تقوای از ارحام این است که از قطع رحم بپرهیزید
امام حسین (علیه السلام):
آن كس در صله رحم بهتر است كه نسبت به خویشاوندانی كه با او قطع رابطه كردهاند ، دلجویی و صله رحم نماید.
حضرت باقر (ع) فرمود : سه خصلت است كه هر كه دارا باشد نمیرد تا وبال آن را ببیند: ستم ، و قطع رحم و قسم دروغ كه بدان با خدا بجنگ رود ، و هر آینه آن طاعتیكه ثواب و اجرش زود تر برسد صله رحم است و براستی (چه بسا ) مردمیكه از حق رو گردانند و با هم پیوند كنند ( وصله رحم كنند) پس اموالشان زیاد شود و ثروتمند گردند ، وبدرستیكه قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ویران و خالی از اهل و خانمان كند و خویشاوندی را از جا بر كند ، و از جای بركندن خویشی مایه قطع نسل گردد
حضرت صادق (ع) فرمود : رسول خدا (ص) فرموده است : قطع رحم خود مكن اگر چه او از تو قطع كند
امام علی (ع) : پناه میبرم بخدا از گناهانیكه در نابودی گنه كار شتاب كنند ، شخصی گفت : ای امیر مومنان مگر گناهانی هم هست كه در نابودی شتاب كنند ؟ فرمود : آری ، وای بر تو و آن قطع رحم است ، هر آینه (چه بسا) خاندنی هستند كه گرد هم آیند و یاری هم كنند و با اینكه از حق دورند ، خداوند به آنها روزی دهد ، و چه بسا خدانیكه از هم جدا شوند و از همدیگر ببرند ، پس خدا آنها را محروم از روزی كند با اینكه پرهیزكارند.
ااز حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم منقول است كه هیچ عملى ثوابش زودتر از صله رحم نمىرسد
نكوهش قطع رحم
قطع رحم و ترك رسیدگی به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نكوهش قرار گرفته است و هر مسلمانی به شدت باید از آن پرهیز كند. خداوند تعالی كسانی را كه با خویشاوندان خود قطع رابطه می كنند، در سه جای قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است. از جمله می فرماید:
اگر از فرمان خدا رویگردان شوید، آیا جز این انتظار می رود كه در زمین فساد كنید و قطع رحم نمایید؟ آنها كسانی هستند كه خداوند آنان را لعنت كرده است.
منابع :
مجمع البیان مرحوم طبرسی
اصول کافى، جلد 2
گزیده کتاب حلیه المتقین علامه مجلسی
وسائل الشیعه مرحوم شیخ حر عاملى (ره )
همچنین برگرفته از سایتهای مختلف اسلامی