نمونههائى از درگیرى و كشت و كشتار میان اهل سنت
اختلاف و نزاع بین اهل سنت فقط به تكفیر یكدیگر ختم نمىشود؛ بلكه این تكفیرها سبب كشت و كشتار فراوانى شده است كه به چند نمونه اشاره مىكنیم:
جنگ حنابله با شافعىها در بغداد (323هـ):
ابن اثیر جزرى در باره جنگ حنابله با شافعىها در بغداد مىنویسد:
ثم دخلت سنة ثلاث وعشرین وثلاثمائة... ذكر فتنة الحنابلة ببغداد. وفیها عظم أمر الحنابلة وقویت شوكتهم... وزاد شرهم وفتنتهم واستظهروا بالعمیان الذین كان یأوون المساجد وكانوا إذا مر بهم شافعی المذهب أغروا به العمیان فیضربونه بعصیهم حتى یكاد یموت.
سال 323 هـ فرا رسید...در این سال حنبلىها صاحب قدرت و شوكت بودند... فتنه و شرّ آنان بالا گرفته و هر شافعى مذهبى را كه مىدیدند مورد ضرب و شتم قرار مىدادند بگونهاى كه در آستانه مرگ قرار مىگرفت.
الجزری، عز الدین بن الأثیر أبى الحسن علی بن محمد (متوفای630هـ) الكامل فى التاریخ، ج 7، ص 113 ـ 114، تحقیق عبد الله القاضی، ناشر: دار الكتب العلمیة - بیروت، الطبعة الثانیة، 1415هـ.
جنگ حنفىها با شافعىها در اصفهان (600هـ)
یاقوت حموى در باره جنگ و كشتارى كه بین شافعىها و حنفىها در اصفهان رخ داده است مىنویسد:
وقَدْ فَشَا الخرَابُ فی هذا الوَقْتِ وقَبْلَه فی نَواحِیها، لِكَثْرَةِ الفِتَنِ والتّعَصُّبِ بَیْنَ الشّافِعِیّة والحَنَفِیَّة، والحُرُوبِ المُتَّصِلَةِ بَیْنَ الحزْبَیْنِ، فكُلَّمَا ظَهَرَتْ طائِفَةٌ نَهَبَتْ مَحَلَّةَ الأُخْرَى وأَحْرَقَتها، وخَرَّبَتْها، لا یِأْخُذُهم فی ذلِكَ إِلٌّ ولا ذِمَّة.
در اصفهان و اطران آن خرابىها به جهت جنگ و آشوب بین دو گروه حنفى و شافعى بیداد مىكرد، هر گروهى كه در محلهاى قدرت مىگرفت محله دیگرى را به آتش مىكشید و غارت مىكرد.
الحموی، ابوعبد الله یاقوت بن عبد الله (متوفای 626هـ)، معجم البلدان، ج 1، ص 209، ناشر: دار الفكر – بیروت.
جنگ حنفىها و شافعىها در رى:
حموى در باره جنگهاى حنفىها و شافعىها در رى مىنویسد:
وقعت العصبیة بین الحنفیة والشافعیة ووقعت بینهم حروب كان الظفر فی جمیعها للشافعیة هذا مع قلة عدد الشافعیة إلا أن الله نصرهم علیهم وكان أهل الرستاق وهم حنفیة یجیئون إلى البلد بالسلاح الشاك ویساعدون أهل نحلتهم.
جنگ بین حنفىها و شافعىها در شهر رى اتفاق افتاد كه با وجود تعداد اندك شافعىها پیروزى با آنان بود، روستا نشینان مسلحانه براى كمك به هم مسلكانشان به شهر مىآمدند.
الحموی، ابوعبد الله یاقوت بن عبد الله (متوفای 626هـ)، معجم البلدان، ج 3، ص 117، ناشر: دار الفكر – بیروت.
جنگ شافعىها و حنابله در بغداد (447هـ)
ثم دخلت سنة سبع وأربعین وأربعمائة... فی هذه السنة وقعت الفتنة بین الفقهاء الشافعیة والحنابلة ببغداد ومقدم الحنابلة أبو علی بن الفراء وابن التمیمی وتبعهم من العامة الجم الغفیر وأنكروا الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم ومنعوا من الترجیع فی الأذان والقنوت فی الفجر ووصلوا إلى دیوان الخلیفة ولم ینفصل حال وأتى الحنابلة إلى مسجد بباب الشعیر فنهوا إمامه عن الجهر بالبسملة فأخرج مصحفا وقال أزیلوها من المصحف حتى لا أتلوها.
سال 447 فرا رسید...در این سال در شهر بغداد آشوب و اختلاف بین فقهاء شافعى و حنبلى شروع شد، سر دسته حنبلىها ابوعلى بن فراء و ابن تمیمى بودند و مردمان بسیارى آنان را همراهى و تبعیت مىكردند، اینان خواندن بسم الله الرحمن الرحیم با صداى بلند و در اذان ترجیع (گردش صدا در حنجره) صدا و قنوت در نماز صبح را انكار و با آن مخالف بودند، قضیه به دیوان خلافت كشیده شد؛ ولى نتیجهاى نبخشید، حنبلىها به مسجدى در باب الشعیر آمده و امام جماعتش را از جهر به بسم الله منع كردند، وى قرآن را آورد و گفت: بسم الله الرحمن الرحیم را از قرآن بردارید تا آن را نخوانم.
الجزرى، عز الدین بن الأثیر أبى الحسن علی بن محمد (متوفای630هـ)، الكامل فى التاریخ، ج 8 ص 325، تحقیق عبد الله القاضى، ناشر: دار الكتب العلمیة - بیروت، الطبعة الثانیة، 1415هـ.
جنگ حنابله با نظامیه در بغداد (470هـ):
ثم دخلت سنة سبعین وأربعمائة... وفی شوال منها وقعت فتنة بین الحنابلة وبین فقهاء النظامیة وحمى لكل من الفریقین طائفة من العوام وقتل بینهم نحو من عشرین قتیلا وجرح آخرون ثم سكنت الفتنة.
سپس سال 470 فرا رسید... در ماه شوال فتنه و آشوب بین حنبلىها و فقیهان نظامیه و طرفداران این دو در گرفت كه در نتیجه بیست نفر كشته و تعدادى دیگر مجروح شدند.
القرشى الدمشقى، إسماعیل بن عمر بن كثیر ابوالفداء (متوفای774هـ)، البدایة والنهایة، ج 12 ص 117، ناشر: مكتبة المعارف – بیروت.
كشت و كشتار به خاطر تفسیر یك آیه:
ذكر الفتنة فی تفسیر آیة
وهاجت ببغداد فتنة كبرى بسبب قوله: عسى أن یبعثك ربك مقاماً محموداً، فقالت الحنابلة: معناه یقعده الله على عرشه كما فسره مجاهد.
وقال غیرهم من العلماء: بل هی الشفاعة العظمى كما صح فی الحدیث. ودام الخصام والشتم واقتتلوا، حتى قتل جماعة كبیرة.
فتنه و آشوبى بزرگ در باره این آیه: «عسى ربك ان یبعثك مقاما محمودا» در شهر بغداد اتفاق افتاد، حنبلىها مىگفتند: معناى آن این است كه خداوند حضرت رسول (ص) را بر عرشش مىنشاند، دیگران مىگفتند مقصود شفاعت بزرگ پیامبر است، آتش دشمنى و اختلاف همچنان زبانه مىكشید تا آنكه جمعیت زیادى كشته شدند.
الذهبى، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان، (متوفای748هـ)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج 23 ص 319، تحقیق د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربى - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م.
جنگ حنابله و اشاعره در بغداد (447هـ)
ثم دخلت سنة سبع وأربعین وأربعمائة... واتصلت الفتن بین أهل باب الطاق وسوق یحیى اتصالاً مسرفاً وركب صاحب الشرطة والأراك لإطفاء الفتنة فلم ینفع ذلك وانتقل القتال إلى باب البصرة وأهل الكرخ على القنطرتین. ووقعت بین الحنابلة والأشاعرة فتنة عظیمة حتى تأخر الأشاعرة عن الجمعات خوفاً من الحنابلة.
سال 447 فرا رسید...فتنه و آشوب به باب الطاق و بازار یحیى كشیده شد، رئیس پلیس براى خاموش كردن فتنه شخصا اقدام كرد؛ ولى سودى نبخشید و جنگ و درگیرى به باب البصره و كرخ كشیده شد، آشوبى بزرگ بین حنبلىها و اشعرىها در گرفت تا آنجا كه اشاعره از حضور در نماز جمعه از ترس حنبلىها منصرف شدند.
ابن الجوزی، ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفای 597 هـ)، المنتظم فی تاریخ الملوك والأمم، ج 15 ص 347، ناشر: دار صادر - بیروت، الطبعة: الأولی، 1358.
ثم دخلت سنة سبع وأربعین واربعمائة... وفیها وقعت الفتنة بین الأشاعرة والحنابلة فقوی جانب الحنابلة قوة عظیمة بحیث إنه كان لیس لأحد من الأشاعرة أن یشهد الجمعة ولا الجماعات.
سپس سال 447 از راه رسید...در این سال بین اشاعره و حنبلىها جنگ و اختلاف شروع شد و چون حنبلىها قوى تر بودند اشاعره قدرت حضور در نماز جمعه و جماعت را نداشتند.
ابن كثیر الدمشقی، إسماعیل بن عمر القرشی ابوالفداء، البدایة والنهایة، ج 12 ص 66، ناشر: مكتبة المعارف – بیروت.
جنگ اشاعره و حنابله در بغداد (467هـ)
الفتنة بین القشیری والحنابلة
وفیها قدم بغداد أبو نصر الأستاذ أبو القاسم القشیری فوعظ بالنظامیة وبرباط شیخ الشیوخ. وجرى له فتنة كبیرة مع الحنابلة لأنه تكلم على مذهب الأشعری وحط علیهم. وكثر أتباعه والمتعصبون له فهاجت أحداث السنة وقصدوا نحو النظامیة وقتلوا جماعة نعوذ بالله من الفتن
ابونصر، استاد قشیرى وارد بغداد شد و در نظامیه به وعظ و سخنرانى پرداخت، در شهر رباط استاد بزرگى حضور داشت كه پیرو مذهب شافعى بود و پیروان بیشمارى داشت، آنان به طرف نظامیه حركت كردند و گروه زیادى را كشتند.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان، (متوفای748هـ)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج 31 ص 34، تحقیق د. عمر عبد السلام تدمری، ناشر: دار الكتاب العربی - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولی، 1407هـ - 1987م.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان ابوعبد الله (متوفای 748 هـ)، العبر فی خبر من غبر، ج 3 ص 271، تحقیق: د. صلاح الدین المنجد، ناشر: مطبعة حكومة الكویت - الكویت، الطبعة: الثانی، 1984.
وكانت الفتنة الصعبة بین الحنبلیة والقشیریة بسبب الإعتقاد وقتل بینهم جماعة وعظم البلاء وتشفت بهم الروافض وحاصر دمشق المصریون مرتین وعزل ابن جهیر الوزیر لشده من الحنابلة
آشوب بین حنبلىها و قشیریه و جنگ این دو بر سر مسائل اعتقادى بود كه جمعى كشته شدند و شیعیان شاد و مسرور شدند، مردم مصر شهر دمشق را دو بار محاصره كردند و ابن جهیر را به خاطر سختگیرى بر حنبلىها عزل كردند.
الذهبی، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان، (متوفای748هـ)، سیر أعلام النبلاء، ج 18 ص 319، تحقیق: شعیب الأرناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: التاسعة، 1413هـ.
وفی شوال منها (467هـ) وقعت الفتنة بین الحنابلة والأشعریة وذلك أن ابن القشیرى قدم بغداد فجلس یتكلم فی النظامیة وأخذ یذم الحنابلة وینسبهم إلى التجسیم وساعده أبو سعد الصوفی ومال معه الشیخ أبو إسحاق الشیرازی وكتب إلى نظام الملك یشكو إلیه الحنابلة ویسأله المعونة علیهم وذهب جماعة إلى الشریف أبی جعفر بن أبی موسى شیخ الحنابلة وهو فی مسجده فدافع عنه آخرون واقتتل الناس بسبب ذلك وقتل رجل خیاط من سوق التبن وجرح آخرون وثارت الفتنة
در ماه شوال سال 467 هـ بین حنبلىها و اشعرىها آشوب شعله ور شد، چون قشیرى به بغداد آمده بود و در نظامیه سخن مىگفت و از حنبلىها مذمت مىكرد و اعتقاد به جسم بودن خداوند را به آنان نسبت مىداد، وى حمایت ابوسعد صوفى و ابو اسحاق شیرازى را به دست آورد، سپس نامهاى به نظام الملك نوشت و از حنبلىها شكایت و در خواست كمك نمود، گروهى به طرف مسجد حنبلىها كه امام آن به نام ابوجعفر بن موسى بود حركت كردند كه در این درگیرى عدهاى كشته شدند فتنهاى برپا شد.
القرشی الدمشقی، إسماعیل بن عمر بن كثیر ابوالفداء (متوفای774هـ)، البدایة والنهایة، ج 12 ص 115، ناشر: مكتبة المعارف – بیروت.
أبو النصر القشیری رحمه الله. هو أبو نصر عبد الرحیم بن الاستاذ عبد الكریم القشیری صاحب الرسالة كان إمام الأئمة وحبر الامة... فكان الشیخ أبو إسحاق وغیره من الأئمة یحضرون مجلس وعظه وكان یعظ فی النظامیة ثم ذهب إلى الحج وعاد فأقام ببغداد سنة ثم حج ثانیا وعاد إلیها وجرى له مع الحنابلة وقائع وفتن وتعصب وقتل من الفریقین أناس كثیر فأرسل إلیه نظام الملك من أصفهان بالرجوع إلى وطنه لتسكین الفتنة فرجع إلیها.
بین ابو نصر قشیرى و طرفداران مذهب حنبلى حوادث و آشوبهائى به وقوع پیوست كه نتیجه آن كشته شدن تعدادى از مردم بود، نظام الملك از شهر اصفهان در نامهاى به وى دستور داد تا به وطنش باز گردد تا فتنه و آشوب خاموش شود.
الشیرازی، إبراهیم بن علی بن یوسف أبو إسحاق (متوفای476هـ)، طبقات الفقهاء، ج 1 ص 251، تحقیق: خلیل المیس، ناشر: دار القلم - بیروت.
جنگ اشاعره و حنابله در بغداد (470هـ)
ثم دخلت سنة سبعین وأربعمائة. فمن الحوادث فیها... وورد كتاب من النظام إلى أبی إسحاق الشیرازی فی جواب بعض كتبه الصادرة إلیه فی معنى الحنابلة... فتداول هذا الكلام بین الحنابلة وسروا به، وقووا معه، فلما كان یوم الثلاثاء ثانی شوال وهو یوم یسمى بفرح ساعة خرج من المدرسة متفقة یعرف بالاسكندرانی، ومعه بعض من یؤثر الفتنة إلى سوق الثلاثاء، فتكلم بتكفیر الحنابلة فرمی بآجرّه، فدخل إلى سوق المدرسة و استغاث بأهلها، فخرجوا معه إلى سوق الثلاثاء، ونهبوا بعض ما كان فیه، ووقع الشر، وغلب أهل سوق الثلاثاء بالعوام، ودخلوا سوق المدرسة فنهبوا القطعة التی تلیهم منه، وقتلوا مریضاً وجدوه فی غرفة، وخاف مؤید الملك على داره فأرسل إلى العمید أبی نصر یعلمه الحال، فأنقذ إلیه الدیلم والخراسانیة فدفعوا العوام، وقتلوا النشاب بضعة عشر، وأنقذ من الدیوان خدم لإطفاء الثائرة، ولحمل المقتولین إلى الدیوان حتى شهدهم القضاة و الشهود، وكتبوا خطوطهم بذلك، وكان نساؤهم على باب النوبی یلطمن، وكتب بذلك إلى النظام فجاءت مكاتبات منه بالجمیل، ثم ثناها بضد ذلك.
سپس سال 470هـ آمد، از حوادث این سال... رسیدن نامهاى از نظام الملك به ابواسحاق شیرازى در پاسخ نامههاى وى در موضوع حنبلىها بود، این خبر در بین حنبلىها در روز سه شنبه دوم شوال كه آن را روز سرور و خوشحالى نامیدند پخش شد، از طرفى شیرازى از مدرسه اسكندرانى همراه كسانى كه مؤثر در ایجاد فتنه و آشوب بودند به طرف بازار سوم حركت كرد و در آنجا از كفر و بیدینى حنبلىها سخن گفت، آجرى به طرفش پرتاب كردند، وارد بازار شد و كمك خواست، مردم او را همراهى كردند و بعضى از بازار را غارت كردند، فتنه شدیدتر شد، مردم عوام هجوم آورده و وارد بازار مدرسه شدند و آن را غارت كردند و یك فرد مریض را نیز كشتند، مؤید الملك احساس وحشت كرد و شخصى را نزد ابونصر فرمانده فرستاد و قضیه را به وى گزارش نمود، وى گروهى از افراد دیلم و خراسانى را فرستاد تا مردم را سركوب كنند، تعدادى كشته شدند، اجساد آنان را به دیوان منتقل كردند تا قضات و شهود ببینند، نامههایى نوشته شد، زنان بر سر و صورتشان مىزدند، نامهاى به نظام الملك نوشته شد كه در پاسخ از وى تجلیل كرده بود.
ابن الجوزی، ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفای 597 هـ)، المنتظم فی تاریخ الملوك والأمم، ج 16 ص 191، ناشر: دار صادر - بیروت، الطبعة: الأولی، 1358.
نتیجه
اولاً: شیعیان، تمامى فرقههاى اسلامى (غیر از نواصب) را مسلمان مىدانند و همه احكام اسلامى؛ از جمله حرمت جان، مال و... را محترم مىشمارند؛ اما با استدلال به آیه 255 سوره مائده، اسلام كامل را فقط اسلامى مىدانند كه همراه با ولایت امیر مؤمنان على علیه السلام باشد؛
ثانیاً: هر فرقهاى از فرقههاى اسلامى، فقط مذهب خود را مذهب حق و فرقه ناجیه دانسته و بقیه فرقهها را فرقه هالكه و اهل آتش مىدانند كه نمونههائى از آن را از منابع اهل سنت نقل كردیم؛
ثالثاً: اهل سنت نه تنها دیگر فرقههاى اسلامى را؛ بلكه حتى فرقهها و نحلههاى خودشان را نیز تكفیر كردهاند و خون یكدیگر را مباح دانسته و از یكدیگر طلب جزیه كردهاند.
قابل توجه کاربران گرامی؛
تمامی مطالب این بحث با اجازه از موسسه تحقیقاتی ولی عصر (عج) در انجمن های تخصصی تبیان قرار گرفته است.