تبیان، دستیار زندگی

(و لا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبواالله عدوا بغیر علم ).

به طورى كه از بعضى روایات استفاده مى شود جمعى از مؤ منان بر اثر ناراحتى شدید كه از مساله بت پرستى داشتند، گاهى بتهاى مشركان را به باد ناسزا گرفته و به آنها دشنام مى دادند، قرآن صریحا از این موضوع ، نهى كرد و رعایت اصول ادب و عفت و نزاكت در بیان را، حتى در برابر خرافى ترین و بدترین ادیان ، لازم مى شمارد.

دلیل این موضوع ، روشن است ، زیرا با دشنام و ناسزا نمى توان كسى را از مسیر غلط باز داشت ، بلكه به عكس ، تعصب شدید آمیخته با جهالت كه در اینگونه افراد است ، سبب مى شود كه به اصطلاح روى دنده لجاجت افتاده ، در آئین باطل خود راسختر شوند، سهل است زبان به بدگوئى و توهین نسبت به ساحت قدس پروردگار بگشایند، زیرا هر گروه و ملتى نسبت به عقائد و اعمال خود، تعصب دارد همانطور كه قرآن در جمله بعد میگوید ما این چنین براى هر جمعیتى عملشان را زینت دادیم

(كذلك زینا لكل امة عملهم ).

و در پایان آیه بازگشت همه آنها به سوى خدا است ، و به آنها خبر مى دهد كه چه اعمالى انجام داده اند

(ثم الى ربهم مرجعهم فینبئهم بما كانوا یعملون ).

- در روایات اسلامى نیز منطق قرآن در باره ترك دشنام به گمراهان و منحرفان ، تعقیب شده و پیشوایان بزرگ اسلام به مسلمانان دستور داده اند همیشه روى منطق و استدلال تكیه كنند و به حربه بى حاصل دشنام نسبت به معتقدات مخالفان ، متوسل نشوند، در نهج البلاغه مى خوانیم كه على (علیه السلام ) به جمعى از یارانش كه پیروان معاویه را در ایام جنگ صفین دشنام مى دادند مى فرماید: انى اكره لكم ان تكونوا سبابین و لكنكم لو وصفتم اعمالهم و ذكرتم حالهم كان اصوب فى القول و ابلغ فى العذر.

من خوش ندارم كه شما فحاش باشید، اگر شما به جاى دشنام ، اعمال آنها را برشمرید و حالات آنها را متذكر شوید (و روى اعمالشان تجزیه و تحلیل نمائید) به حق و راستى نزدیكتر است و براى اتمام حجت بهتر.

دانشمند معروف سنى ، در تفسیر روح المعانى نقل مى كند كه بعضى از عوام جاهل هنگامى مشاهده كرد بعضى از شیعیان ، سب شیخین مى كند، ناراحت شد و شروع به اهانت به مقام على (علیه السلام ) كرد، هنگامى كه از او سؤ ال كردند چرا به على (علیه السلام ) كه مورد احترام تو است اهانت مى كنى ؟ گفت : من مى خواستم شیعه ها را ناراحت كنم زیرا هیچ چیز را ناراحت كننده تر از این موضوع براى آنها ندیدم !، و بعد او را به توبه از این عمل وادار ساختند.

همچنان که محدث قمی از قواعد شهید نقل کرده، و باز در سفینه البحار از مجمع البیان طبرسی از شیخ مفید نقل کرده، و باز در سفینه البحار از مجمع البیان طبرسی از شیخ مفید نقل کرده که فرمود: تقیه گاهی واجب میشود که در آن زمان واجب است و گاهی وجوب ندارد و جایز است و در وقتی تقیه بهتر از ترک آن است و گاهی ترک آن بهتر است و اگر چه انجام دهنده آن معذور است و از او گذشت شده.

در اصول کافی از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روایت شده فرمود:

تقیه جز این نیست برای جلوگیری از خونریزی وضع شده پس هر گاه بخون ریزی رسد تقیه نباشد. که در شرح این حدیث مرحوم مجلسی گوید: ممکن است معنی خبر این باشد که: دستور تقیه برای حفظ جانست پس کسی که بداند او را در هر صورت خواهند کشت نباید تقیه کند (همچنان که رهبر انقلاب در زمان طاغوت که خون مردم ریخته میشد فرمودند تقیه واجب نیست) در همان کتاب باز حضرت باقر (ع) میفرمود: در هر موردی که آدمیزاد به تقیه ناچار شود خدا آن را برایش حلال ساخته است.