((بسم الله الرحمن الرحیم))
با عرض سلام و آرزوی توفیق برای شما دست اندر کاران تعلیم و تربیت . اینجانب منصور مقدم دبیر دبیرستان کمیل ناحیه 3 اصفهان در پی فراخون تجارب تربیتی .تجربه و راهکارهای تربیتیی ذیل را خدمتتان ارسال می دارم امید که مورد توجه واقع گردد. سابقه تدریس دینی و عربی 27سال.
باید بدانیم که کار تدریس و معلمی مستلزم داشتن مهارت های گوناگون و تسلط به کلاس درس و توانایی برقراری ارتباط با دانش آموزان است. معلمان باید با آگاهی از این مهارت ها در جهت بهبود فرآیند تربیت و تدریس و کلاس داری خود وآماده وبرای بهبود رابطه با دانش آموزان تلاش کنند. موارد زیر هم تجربه است و راهکار پشنهادی
1ـ شناخت خدا و مسائلی دینی در الویت بر نامه های درسی و تربیتی مان باشد . مقبولایت و محبوبیت ما سبب جلب به مسائل اعتقادی و دینی می شود. عامل باشیم دانش آموزآن بهترین الگو را بر می گزینند. 2ـ خلاقیت و خودجوشی در طرحهایمان بگنجانیم وخودمان انعطاف پذیر باشیم 3ـ از لحظات بیشترین بهره را ببریم 4ـ تفاوتهای فردی را مد نظر قرار دهیم 5ـ تشویق و تنبیه بجا و منطقی را از نظر دور نداریم 5ـ راهکاری برای بر خورد با دانش آموز تازه وارد داشته باشیم 6ـ خود منظم باشیم تا دانش آموزان از نظم ما درس منظم بودن را بیاموزند. وقت شناسی به موقع آمدن و رفتن مد نظر باشد 7ـ بر نامه روزانه و ماهانه داشته باشید و به دانش آ موزان هم بیاموزیم که برنامه ما را در همه موارد موفق می کند. کلی گرا بودن بهترین روش است . از این رو در امر تربیت و تعلیم همه را مد نظر قرار دهیم و نه جنسیت بخصوص را به این معنی که اگر دانشمند مردی را معرفی می کنیم در کنارش دانشمند زنی را هم یا آور شویم. 8ـ تنوع در امر تعیم و تربیت .راهگشای بسیاری از معضلات است. همین که در کار موفق بوده ام یکی همین بحث تنوع بوده در امر تعلیم و تربیت بوده است. گاهی شعر و لطیفه ای بجا . بیان معما کلاس را از حال و هوای خشک و بی روحی در می آورد و شادی و نشط خاصی به روح و روان دانش آموزان می بخشد.البته سنجیده متین نه هرچه به نظر می رسد.9 ـ اجرای طرح برد برد در کلاس از ابتکاراتی که در کلاس اجرا کرده ام و بار تربیتی و تعلیمی بسیار مطلوبی هم داشته است .هردانش آموز یک سوال است. که همه برنده اند.و ایجاد شوق به درس و یادگیری را افزایش داده است.10 ـ اگر تدریس با تفریح همراه باشد دانش آموز بهتر شوق به درس را دارد و وقتی برای شیطنت وایجاد مسائل ضد تربیتی را نمی یابد. در این زمینه طرح سوال و طرح جدول و معما بهترین راهکار است. انجام داده و ثمره آن را دیده ام. گاهی هم خود دانش آموزان مطالبی را بیاورند ودر کلاس بخوانند. و گاهی با توجه به پیشرفت فنون امروزی نمایش فیلم کوتاه ، اسلاید ،عکس ، انیمشن. بسیارعالی است . امتحان کرده ام بازده خوبی داشته است. 11ـ بحث و مطالعه از اهمیت بسیار بالائی بر خوردار است. چه درکلاس و چه در فضای کتابخانه . وقتی دانش آموزان تر غیب به خواندان شوند بدون شک بر دانسته های آنها افزوده می شود . حال اگر در کنار این موضوع تشویق و پاداشی هم قرار گیر. نور علی نور است. آزموده ام نتیجه هم داده. گفتم هرچه توان دارید نه با اجبار بلکه با اختیار این مطالب را بخوانید و نظر خود را بنویسد.12ـ آزمون وارزشیابی را برای پیشرفت انجام دهیم نه برای سرکوب و مچ گیری هر گاه آزمونی را برگزار کرده ام هدفم تقویت یادگیری مفید بوده و هیچگاه دانش آموزی را کوچک نکرده بلکه تشویق به انجام تکلیف اختیاری کرده ام که ثمرات تربیتی خوبی داشته ،و حس اعتماد به نفس را بالا برده است . دانش آموزی که نمره کمی آورده را تشویق به پیدا کردن اشتباهات خود کرده ه و از او خواستم در حد توان خود مطالب را بازنویس کند. 13ـ از تک بعدی اندیشیدن درمطالعه بپرهیزیم. برا ی هردرس منابع متنوع را درنظر بگیریم . متکی به خود کتاب تنها نباشیم. زیرا بر اثرآشنائی با مطالب دیگر است که خلاقیت به بارمی آید. تشویق دانش آموزان برای یافتن مطالب مشابه در کتابهای دیگر راهگشای بسیاری از مسائل است.14 ـ پارامتری به نام صداقت را جای گزین گزافه گوئی کنیم تا آینده دانش آموزان با صداقت آمیخته شود. همه نمرات و نظرات واقعی باشد. تا مثمر ثمر واقع گردد. 15ـ استفاده از فنون تعلیم و تربیت متنوع هم کار ساز است. همیشه بایک روش تدریس خستگی و معضلاتی را به بار می آورد و بر عکس هر چه مهارت در تدریس و بحث ما بالا باشد. سر زندگی و نشاط را به کلاس می آورد. 16ـ هر ثانیه از کلاس را قدر بدانیم و بر نامه ای برا ی آن داشته باشیم. با کمال تأ سف بشترین مشکلات تربیتی در اوقات مرده کلاس ایجاد می شود. حال اگر برنامه متین و حساب شده ای داشته باشیم. جلو بسیاری از مشکلات سد می شود. 17ـ اگر مبادله مطالب آموخته شده و مکتوب رواج یابد بدون شک فتح بابی برای آشنائی با آرا و اندیشه های نو هم پدید می آید. دانش آموزان کتاب های مفید و ارزنده ای را مطالعه کرده اند باهم مبادله کنند.
18ـ همیشه وقتی را برای ابراز وجود را به دانَش آموزان بدهیم . که مطالب و دانسته های قبلی خود را مرورکرده و پاسخ سوالات را بدهند.19ـ اگر بتوانیم فرصتی را فراهم کنیم که دانش آموزان همکلاسی خود را ارزشیابی کنند و نمره ای برای او ثبت کنند مفید فایده است. البته باید مطالب را ثبت شده را نقد و دلیل هر مورد را منطقی بیان کرد. 20ـ در کنار دانش آموزان بودن وبقولی در دسترس بودن ثمرات خوبی دارد. وازنظرعاطفی و بر قراری ارتباط مفید است. وبه نحوی آرامش را به کلاس هدیه می دهد.21ـ توجه همگانی بسیار مهم است. بدون شک در هر کلاس چند نفر ازبقیه جلوترند. دیگرا ن را سرکوب نکنیم و این دانش آموزان نخبه را به رخ بقیقه نکشیم که ایجاد کدورت و مشکلات تربیتی می شود . بلکه با ایجاد حس اخوت زمینه همکاری و هم فکری بین دانش آموزان را فراهم آوریم با با روح تعاون و همدلی درس را بیاموزند. و در آینده هم انسانی مسول از کار درآیند
22ـ تلکیف به اندازه بسیار مفید است. گاهی ایجاد فضای آرام و بدون تنش روح و روان دانش آموزان را آماده پذیرش بیشتر می کند. در حالی که تلکیف بیش ازحد ی که در توان دانش آموزان نیست،گاهی آنان را به خلاف وامی دارد و مشکلاتی بعدی را به دنبال دارد. این که گفته اند که اندازه نگهدار که انداز نکوست یعنی همین است .23ـ موعظه و نصیحت را منطقی و به طریق معقول آن بیان کنیم. امر به معروف و نهی منکر عملی و صحیح بهترین پاسخ را می دهد. بیان داستان و قصه ای با بار تربیتی در موضوع خاص و مهارت بیان آن بهترین بازده را دارد تا اینکه از لفظ اینکار را انجام بده و اینکار را نکن. کتاب داستان راستان شهید مطهری بهترین موضوعات را در این امردارد. که بارها استفاده کرده و اثر تربیتی آن را لمس کرده ام.24ـ تشویق در جمع و انتقاد دراختفا بهترین نتیجه دارد. در جمع کسی را کوچک کردن روح انتقام و پرخاش را در وی زنده می کند و سرکشی و نافرمانی را به دنبال دارد. البته باید در هر زمینه مهارت لازم را کسب و منطقی عمل کرد. 25ـ نقش مشاوری امین را برای دانش اموزان ایفا کنیم تا تعلیم و تربیت ما مثمر ثمر واقع گردد. 26ـ رضا ی خدا ارجح بر خواست شخصی باشد . کار معلم و عمل وی بسیار حائز اهمیت است و از دیدگاه تیز بین دانش آموزان دور نیست. دور از ریا برای خدا کار کنیم آن هم منطقی آثار تربیتی بسار خوبی دارد.27ـ الگو پذیری از مباحث تربیتی و اخلاقی قرآن و احادیث در کار و بیان لطایف آن بطور سنجیده سود مند است . گاهی بیان آیه از قرآن و یا نوشتن حدیثی از ائمه (ع) آنچنان آثاری را به دنبال دارد که سالها بحث و تدریس ندارد. کم نیستند افرادی که با آیه ای از قرآن و یا حدیثی از ائمه اطهار متحول شدند. 28ـ آداب و اخلاق دینی و تربیتی را منطقی طوری بیاموزانیم که ملکه روح و ذهن دانش آموزان گردد . که اگر موفق شویم بدون شک آینده توأم با دین و تربیت را رقم زده ایم. 29ـ جدی گرفتن سوالات دانَش آموزان و پاسخ در خور و قابل درک و فهم سن آنان. با علم کافی در کلاس حاضر شویم نه اینکه پاسخ ما به سوال اینگونه باشد که: من از اصحاب می پرسم تواز انصار می گوئی باشد. ایجاد سردر گمی و پراکندگوئی صحیح نیست. اگر جواب سوالی را نمی دانیم با شجاعت بگوئیم نمی دانم . تحقیق می کنم بیان می کنم.30 ـ روح دانش آموزان لطیف است و عاشق هنر با هنر های گوناگون می توان باب خداشناسی و تربیت صحیح را گشود تحریک عواطف خدا جوی دانش آموزان از طریق هنر می تواند اثار تربیتی فرهنگی بالائی را به دنبال داشته باشند.31ـ هنرایجاد ارتباط سالم بطوری که کرامت همه مود نظر باشد و به کسی هم اهانت نشود. تکریم شخصیت دانش آموزان مد نظر باشد . همین مقوله ای که سالهاست مد نظر بنده بود و ثمرات آنرا بارها مشاهده کرده ام احترام به شخصیت فراگیران و احترام متقابل آن را به دنبال داشته آن هم بعد گذشت سالها. فضای سالم ارتباطی ایجاد کنیم. 32ـ عالم زمان خود باشیم حرف روز را بزنیم. علم گذشته و روز را با باهم تلفیق کنم و آنچه که امروز نیاز است را بیان کنیم . نسل جدیدی مسائل نو را می طلبد. حال این مهارت معلم ودبیر را می طلبد که جان تشنه فراگیر با مطالب نو و منطقی سیراب سازد. 33ـ باید بتوانیم مسائل علمی و تربیتی و دینی را در درسی که تدریس می کنیم مجسم کنیم. تا این هماهنگی و یک پارچگی تدریس سبب آموختن مسائل تربیتی و دینی شود. 34ـ دوستی و محبت به دانش آمو زان بهترین راه آموختن مطالب درسی و تربیتی است.35ـ ایده ای بسازیم در غالب داستانی ساختگی و درآن مشکلی تربیتی اخلاقی را بیان کنیم و از فراگیران بخواهیم با مطالعه داستان راه حل مورد نظر خود را بنویسند و از این راه مطالب اخلاقی و تربیتی را آموزش دهیم .
تربیت با علم باید ای جوانان غیور علم دین بایدکه جوئید جنت والقاب حور
فی البداهه: منصور مقدم
نویسنده : منصور مقدم
