چند ماه پیش شاهد آدم‌ربایی كودكی پنج ساله بودیم و بعد از یك هفته كه آدم‌ربا دستگیر شد در حین بازجویی فوت كرد و این امر باعث نامعلوم ماندن سرنوشت كودك دزدیده شد.
آدم ربایی همواره به عنوان یکی از چالش های امنیتی در کشور مطرح بوده و باعث بروز مشکلات فراوان اجتماعی و اقتصادی برای کشور گردیده است.
آدم ربایی
به معنای سلب آزادی تن است بنابراین ابتدا باید معنای آزادی تن را دانست كه چنین بیان شده است:
آزادی بدنی بر فرد بطوری كه بتواند از هر نقطه كشور به نقطه دیگر آن مسافرت نموده یا نقل مكان دهد یا از كشور خود خارج شده و به آن مراجعت نماید و از توقیف بدون جهت محفوظ و مصون باشد نتیجه این آزادی لغو بردگی، منع توقیف و حبس بدون مجوز اشخاص است.
پس آدم ربایی به معنای سلب آزادی تن دیگری بدون رضایت او و با قصد نامشروع از راه جابجایی از محلی به محل دیگر می‌باشد.
سابقه تخفیفی جرم آدم ربایی
در مواد 202 و 203 قانون مجازات عمومی منسوخ مطرح گردید متعاقب آن ماده واحده طرح قانون مربوط به تشدید مجازات رانندگان متخلف در سال 1335 به تصویب رسید در سال 1353 بالغو مواد 202 و 203 ق، م. 4، قانون تشدید مجازات ربایندگان اشخاص وضع شد كه بموجب ماده 12 این قانون مواد 202 و 203 لغو می‌شود و در حال حاضر با تصویب ماده 621 ق. م. 1. باید قانون تحدید مجازات ربایندگان اشخاص را بدلیل دامنه شمول ماده 621 ملغی بدانیم و اداره حقوقی قوه قضائیه طبق نظریه 1208/7- 14/5/1376 معتقد به منسوخ بودن آن قانون دارد.
جرم آدم ربایی از دیدگاه فقهی
آدم ربایی جرمی است كه از گذشته‌های دور وجود داشته و قانونگذار اسلامی نیز در مورد آن سكوت نكرده و احكامی را در مورد بودن انسان بیان كرده است عده‌ای هم كوشیده‌اند آن را تحت عناوین عام تعزیر است و افساد فی‌الارض قرار دهند. عنوان آدم ربایی یكی از مصادیق خاص افساد فی‌الارض است.
شیخ طوسی در كتاب النهایه ص 102 می‌فرماید:
هر كسی انسان آزادی را برباید و بفروشد باید دست‌اش قطع شود زیرا چنین شخصی مفسد فی‌الارض است پس آدم ربایی در تقسیم بندی جرایم از نظر فقهی جزء جرایم تعزیری می‌باشد زیرا جرایم حدّی محصور بوده و آدم ربایی جزء موارد احصاء شده نیست بنابراین احكام عمومی جرم آدم ربایی همان احكام عمومی بقیه جرایم است اطلاق ماده 621 ق. م. 1 اقتضاء می‌كند كه شامل مجنی علیه دیوانه و عاقل بشود و تفاوتی از این جهت نباشد اما در نوشته‌های فقهی آمده چنانچه مجنی علیه دیوانه باشد و ربوده شود حكم سرقت بر او بار می‌شود.
آدم ربایی جرمی است كه از گذشته‌های دور وجود داشته و قانونگذار اسلامی نیز در مورد آن سكوت نكرده و احكامی را در مورد بودن انسان بیان كرده است عده‌ای هم كوشیده‌اند آن را تحت عناوین عام تعزیر است و افساد فی‌الارض قرار دهند. عنوان آدم ربایی یكی از مصادیق خاص افساد فی‌الارض است
عناصر جرم آدم ربایی
عنصر مادی
موضوع جرم آدم ربایی ساده: انسان زنده كه حداقل 15 سال داشته باشد و در غیر این صورت ممكن است مشمول آدم ربایی مشدد و یا دزدیدن طفل تازه متولد شده یا مخفی كردن اموات قرار گیرد.
رفتار مجرمانه: انتقال جسم مجنی علیه از محلی به محل دیگر با زور و تهدید و حیله بطوری كه مجنی علیه اراده‌ای از خود نداشته باشد.
مرتكب و شكل ارتكاب: هر كسی می‌تواند باشد كه به صورت مباشرت یا مداخله و غیر مستقیم قابل تحقق است كه بحث مباشرت شركت و معاونت پیش می‌آید.
عدم رضایت مجنی علیه شرط لازم است و بدون آن جرم محقق نمی‌شود.
نتیجه مجرمانه: درست است در ماده 621 ق. م. 1. از نتیجه حرفی به میان نیامده ولی آدم ربایی از جرایم مقید می‌باشد و نتیجه هم سلب آزادی از فرد ربوده شده می‌باشد.
عنصر معنوی
سوء نیت عام: مرتكب علاوه بر علم به موضوع جرم و وصف آن یعنی انسان زنده باید در انجام عمل عامل هم باشد و علم و آگاهی مرتكب به عدم رضایت بزه دیده شرط نیست این جرم مطلق است و نیازی به سوء نیت خاص ندارد و مفروض است پس ربودن انسان زنده كه در حال خواب یا بیهوشی است مشمول این حكم می‌باشد.
انگیزه مرتكب: علی الاصول مقنن انگیزه را به عنوان یكی از اجزاء تشكیل دهنده عنصر روانی جرایم بشمار نمی‌آورد و داشتن انگیزه شرافتمندانه در جرایم تعزیری و بازدارنده از جهات مخففه محسوب می‌شود با این وجود انگیزه یكی از اجزاء عنصر معنوی جرم آدم ربایی به شمار می‌آید هر چند مقنن در ماده 621(قانون مجازات اسلامی) واژه قصد را بكار برده است ولی این واژه دلالت برانگیزه می‌كند و دلالت بر سوء نیت خاص ندارد و فرد آدم ربا باید عمد در ربودن فرد داشته باشد و با توجه به اینكه نتیجه جرم آدم ربایی از عمل مرتكب منفك نیست بنابراین سوء نیت خاص در سوء نیت عام مرتكب مستتر است و كسی كه قصد ربودن كسی را دارد در ضمن قصد سلب آزادی او را نیز دارد.
عنصر قانونی
عنصر قانونی جرم ماده 621 قانون مجازات اسلامی می‌باشد.
علل تشدید مجازات آدم ربایی
سن مجنی علیه كمتر از 15 سال تمام باشد
ربودن با وسیله نقلیه باشد. وسیله نقلیه منصرف به وسیله نقلیه موتوری است اما اطلاق آن در اینجا شامل وسیله نقلیه غیر موتوری مانند دوچرخه هم می‌شود و علت مشدد بودن هم چون باعث تسهیل در ارتكاب جرم و باعث رعب و وحشت و امكان فرار مجنی علیه هم كمتر می‌شود
رساندن آسیب جسمی به مجنی علیه. اگر چه ظهور در آسیب جسمی دارد اما ظاهراً شامل آسیب‌های روحی و روانی هم می‌شود
رساندن آسیب حیثیتی به مجنی علیه. در صورتیكه بزه دیده مۆنث یا پسر بچه زیبا باشد مفروض گرفته می‌شود در غیر این صورت باید از طرف مجنی علیه ثابت شود.
طبق ماده 621 در جرم آدم ربایی ساده مجازات آن حبس از 5 الی 15 سال و در صورتیكه سن مجنی علیه كمتر از 15 سال یا ربودن با وسیله نقلیه باشد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود مرتكب به حداكثر مجازات یعنی 15 سال حبس محكوم خواهد شد و در صورت ارتكاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محكوم می‌گردد
صور خاص آدم ربایی
ربودن طفل تازه متولد شده ماده 631 ق. م. 1.
مخفی كردن اموات ماده 635
مخفی كردن مجرم
ربودن اتباع ایرانی: قانون تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریكا مصوب 10/8/1368[10]
مختصات جرم آدم ربایی
از جرایم آنی بشمار می‌رود.
مقیّد به نتیجه می‌باشد
از جرایم غیر قابل گذشت می‌باشد
طبق بند 2 ماده 30 ق. م. 1 مجازات این جرم غیر قابل تعلیق می‌باشد.
مجازات جرم آدم ربایی
طبق ماده 621 در جرم آدم ربایی ساده مجازات آن حبس از 5 الی 15 سال و در صورتیكه سن مجنی علیه كمتر از 15 سال یا ربودن با وسیله نقلیه باشد یا به مجنی علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود مرتكب به حداكثر مجازات یعنی 15 سال حبس محكوم خواهد شد و در صورت ارتكاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محكوم می‌گردد.
فرق بازداشت غیر قانونی با آدم ربایی
فاعل این جرم مقامات قضایی و مأموران ذی صلاح هستند اما آدم ربایی توسط افراد عادی صورت می‌گیرد
این جرم از طریق صدور دستور و قرار است ولی آن از طریق انجام فعل مادی ربودن
دستور بازداشت ممكن است منتهی یا بازداشت نشود مثلاً متهم در دسترسی نباشد یا وثیقه بدهد ولی آدم ربایی اینطوری نیست
آدم ربایی بصورت مخفیانه انجام می‌شود ولی بازداشت بصورت اداری و علنی
هانیه اخباریه
بخش حقوق تبیان
