تبیان، دستیار زندگی

طبیبان جسم می نشینند تا بیماران به سراغشان روند و طبیبان روح، خود به سراغ بیماران می روند و به معالجه آنها می پردازند. امیر والامقام ارواح، از رهبر مطلق همه روح شناسان و روان پژوهان و استاد یگانه همه روان پزشكان و یكتا درمانگر همه خلل ها و عقده ها و انحراف های روحی بشر، این گونه یاد می كند:
«طبیب دوار بطبه، قد احكم مراهمه، و أحمی مواسمه، یضع من ذلك حیث الحاجه الیه: من قلوب عمی، و اذان صم، و ألسنه بكم.» [نهج البلاغه، ن: صبحی صالح، خ 108]
« او طبیبی بود كه با طب روحانی خویش میان مردم می چرخید، در حالی كه مرهم ها و ابزارهای گداخته خود را آماده كرده بود و آنها را در دل هایی كه به كوری گراییده و گوش هایی كه از شنیدن حق ناشنوا و زبان هایی كه از گفتن حق لال گشته بودند، به كار می برد.

كرامت و دنائت

حریت و عبودیت

آدم از بی بصری بندگی آدم كرد
گوهری داشت ولی نذر قباد و جم كرد

یعنی از خوی غلامی ز سگان پست تر است
من ندیدم كه سگی پیش سگی سرخم كرد

حریت و آزادگی امری باطنی است كه انسان را از این كه بنده هواهای نفسانی شود، حفظ می كند. اگر شخص بنده هواهای نفسانی شود، از تن دادن به هیچ ذلتی خودداری نمی كند. چنین كسی خداگریز و عقل ستیز و در حقیقت، خودستیز و از خود بیگانه است.
قرآن كریم می گوید:
« أفرایت من اتخذ الهه هواه و اضله الله علی علم» [الجاثیه، 23]
« آیا دیده ای آن كس كه خدای خود را هوای نفس خویش پنداشته و خداوند با داشتن علم، گمراهش كرده است؟»
و نیز پس از آن كه امر به تقوا و توصیه به آینده نگری و به فكر فردای فرداها بودن می كند، می گوید:
« ولا تكونوا كالذین نسوا الله فأنسهم أنفسهم أولئك هم الفاسقون» [حشر، 19]
« همانند كسانی كه خدای را فراموش كردند و خداوند به كیفر خدافراموشی، خودشان را از یادشان برد، نباشید. آنان فاسقانند.» 

صبر و جزع

به بیان دیگر- بلكه دقیق تر- برای خروج از ورطه طبیعت اولیه، تنها، نماز است كه كارساز و چاره ساز است. آری تنها نمازگزاران واقعی، از قوت و صلابت روحی و صبر و شكیبایی برخوردارند و دیگران همه در چاه طبیعت اولیه گرفتار و نگون سارند. بقیه اموری كه ذكر شد، همه و همه از اوصاف نمازگزاران واقعی است. آنهایند كه تداوم و محافظت بر نماز دارند و حقوق مالی را ادا می كنند و به قیامت باور دارند و از عذاب آخرت بیمناك اند و عفت جنسی را مراعات می كنند و در حفظ امانت و وفای به عهد می كوشند و از ادای شهادت خودداری نمی كنند و صد البته، اینان به هنگام رسیدن به خیر، منوع و به هنگام رسیدن به شر، جزوع نیستند.
در منطق شیوا و اندیشه پویای علوی، كسی كه به خاطر از دست دادن چیزی بی تابی می كند، باید به خاطر همه چیزهایی كه در دست ندارد نیز، زاری كند؛ از این رو به حَسَن - كه خود مظهر خصال حسنه بود- فرمود:
« و ان جزعت علی ما تفلت من یدیك فاجزع علی كل ما لم یصل الیك»
[نهج البلاغه، ن: صبحی صالح، ن 31]
« اگر بر آن چه از دستت رفته، زاری می كنی، پس زاری كن بر همه آن چه در دست نداری.» 

عزت نفس و گدامنشی

موعظه پذیری و سرسختی

تفهم و غوطه وری در شبهات

خود میزانی و ناخودمیزانی