خانه نواری در احمدآباد را می توان مدلی از یک طراحی معاصر و پایدار دانست؛ حجم کلی بنا به قراری شکل و جهت گرفته است که هوای خنک بتواند به طور طبیعی وارد آن شود و از طریق دریچه ای که نزدیکی سقف تعبیه شده خارج شود. این خانه پیش نمونه ای است از خانه ارزان قیمت، از همین رو است که ابعاد بازشوها که غالبا از عناصر گرانقیمت طرح محسوب می شوند به حداقل رسیده، اگرچه این محدودیت ها چیزی از زیستْ پذیری و رعایت تناسبات انسانی در فضای داخلی کم نکرده است.
طراحی این ساختمان بر اساس مصالح موجود در محل و تکنیک های بی نهایت ساده اجرا شده است. این سیاق از طراحی، بازتاب تفکری است که معمارانی همچون معمار شیلیایی آلخاندرو آراونا آن را عمیقا می ستایند.
درست است که این ساختمان در سال ۱۹۶۲ تکمیل شد، اما نمی توان آن را معاصر دانست و برای توصیفش باید از افعال گذشته استفاده کرد، چراکه، صرفا، یک نمونه از آن ساخته که آن هم در سال ۱۹۹۵ تخریب شد، این خانه طرحی بود از چارلز کوریا (۱۹۳۰)؛ معماری آنچنان پر آوازه که حتی موسسه سلطنتی معماران بریتانیا یا ریبا در تجلیل از او نمایشگاهی تحت عنوان «بزرگ ترین معمار هند» برگزار کرد.
کوریا ملهم از مونومان هایی که لوکوربوزیه در چاندیگار و احمدآباد کمی پس از استقلال هند خلق کرد، تلاشش را طی دوران حرفه ای اش بر تعریف معماری مدرن در هند مقرر کرد. این آثار به گمان او: «تاثیری بی نهایت عظیم داشت... آثاری به غایت قوی و به شدت شاعرانه، آنها نشان از حرکت بر پیشانی معماری در زمانه خود دارند.» استفاده کوریا از بتن و الگوهای ساخت مبتنی بر مصالح بنایی نشان از تاثیر لوکوربوزیه بر او دارند، اگرچه او موتیف های لوکوربوزیه را تحت شمول اسلوب ها و نیات خود آورده است.
کوریا برای بیش از نیم قرن از این ایده که ساختمان ها باید از ابزار غیرفعال passive means برای حفاظت از مردم برابر عناصر اقلیمی استفاده کنند، تبعیت کرده است، او هیچ اعتقادی به استفاده از تهویه و گرمایش و سرمایش مکانیکی ندارد، بلکه تاکیدش بر استفاده از نسیم، سایه، تعریف جهت گیری مناسب، توانایی مصالح در جذب گرما و آنچه او «استفاده از خانه در الگوی چادرنشینی» می خواند بوده است، به این معنی که هر بخشی از ساختمان در بخشی از شبانه روز، سکناپذیر است. او گمبل هاوس یک شاهکار از هنر و صنایع دستی در لس آنجلس را از این حیث منبع الهامش می خواند؛ خانه ای با ایوان هایی آفتاب گیر در جبهه جنوبی و فضای خوابی روباز در جبهه شمالی.
کوریا این ایده ها را نه فقط در خانه های تک واحد و ارزان قیمت که حتی در آشرام۲ گاندی در احمدآباد و سفارت بریتانیا در دهلی و همچنین در مجتمع های مسکونی بلندمرتبه نیز پی گرفته است. مجتمع آپارتمانی کانـْـچـِـنــْـجــانــْـگه در بمبئی، با ۸۴ متر ارتفاع، حیاط خلوت هایی را در ترازهای بالایی در خود جای داده و دارای واحدهای گرانقیمتی است که جریان هوا از یک سمت به سمت دیگر آن به سادگی در پلان حل شده است.
او این رهیافت اقلیمی با تمرکز بر دما را زمانی پیش گرفت که نگاه اقلیمی به طراحی مثل امروز مد روز نبودند و البته، این رهیافت، ماحصل تحصیل او در مدارس معماری آمریکا در دهه ۵۰ هم نیست، زمانی که معماری در آمریکا کاملا تحت تاثیر سبک مبتنی بر آهن و فولاد «میس ون دروهه» قرار داشت، سبکی که فاصله گیری کوریا از آن به معنای طردش نیست، معماری میس ون دروهه از نظر چارلز کوریا «مناسب»، اما «عاری از روح» است.
کوریا خودش را هم واجد روح هندی می داند هم متاثر از فضای جهانی. او می گوید «آگاهی از تاثیر دما بر ساختمان در هند خیلی چیز عجیب و غریبی نیست... بسیاری از مردم می گویند که هوای خانه هاشان دم کرده و خفه است.» در ضمن همه بر این باورند: «که باید ساختمان را مبتنی بر محیط زیست شکل داد؛ واقعیتی که در طول تاریخ و در گستره ای جهانی از کلبه های یخی اسکیموها igloo در قطب گرفته تا خانه های جنوب اقیانوس آرام عمق دارد.»
البته شاید این گزاره خیلی با روحیه عملگرای حاکم بر آثار چارلز کوریا همخوان نباشد، اما این قسم مواجهه با مناسبات اقلیمی می تواند حامل لایه های معنایی نیز باشد، آنگونه که خودش می گوید«سرچشمه خیال می تواند از اقلیم برخیزد... مثال فاخر این رویکرد را می توان در پانتئون در رم مشاهده کرد، اثری به غایت درخشان و خیره کننده»، بنایی که با حفره ای مدور و بزرگ بر بلندای گنبدش، رطوبت و گرمای حاصل از حضور توده انسانی را از بنا خارج کرده و نور را در قامت محوری ضخیم وارد بنا می کند و البته این تمهیدی است که نمی توان در اقلیم های گرم تر یا سردتر به کار برد و البته «لایه های معنایی دیگری نیز در این پرداخت معمارانه موجود است، این محور، محور عالم۳ است؛ آسمانی که به زمین گرما می بخشد.»
کوریا بر قرار دیگری نیز پیشرو زمانه خویش است؛ پاویون هندوستان لِـوِر، که او برای نمایشگاه جهانی ۱۹۶۱ در دهلی طراحی کرد، به سازه ای چندوجهی می ماند، شبیه به تکه کاغذی مچاله شده که شبحی از آثار «فرنک گری» را در خود دارد.
هرچند او، به هیچ وجه خط فکری گری را تعقیب نمی کند و پس از آنکه گمانه هایی بر شباهت اثر با آثار فرنک گری مطرح شد، با اشاره به این نکته که این اثر صرفا به دنبال بازی های حجمی نیست بر این گزاره تاکید گذاشت که: «ما فهمی چهاربعدی از فضا داریم و چهارگوش ها برای ما فرم های مبنایند، هندوهای دوره ودایی می دانستند که زمین مدور است، اما آن را به شکل چهارگوش رسم می کردند، بنابراین می توان با هر وضعیت پیچیده ای تا اندازه ای تقلیل گرایانه برخورد کرد، مثلا وقتی برای اولین بار وارد یک اتاق پنج وجهی می شویم، برایمان بی نهایت مشعوف کننده خواهد بود،
اما تکرار این بن مایه از شعف مستتر در پرداخت فضا خواهد کاست، بنابراین هرچه بیشتر بر تغییر فضا تاکید شود، ماندگاری در آن فضا افزایش خواهد یافت و این عملا تمهیدی است که منجر به تولید این اثر چندوجهی شد.»
از تمام اینها مهم تر، علاقه ای است که کوریا نسبت به چگونگی کارکرد شهرهای هند دارد، علاقه اش به انعطاف پذیری شهرها با وجود حالت ظاهرا دایمی مغشوش و بحرانی شان و همچنین دل بستن به یافت راه هایی که بتوان وضعیت شهرها را بهبود بخشید بدون آنکه از نقاط قوتشان کاست. «شهرهای ما جزو بزرگ ترین دارایی های ما هستند، آنها بخشی از ثروت هندند، آنها مکان های امیدند.
مهارت هایی که ما به آنها نیاز داریم، مهارت هایی شهری اند ما هیچ وقت از بانک جهانی نخواهیم خواست که برای حل مشکلات شهری مان متخصصانی را به هند بفرستد، چراکه ما خودمان آنها را تربیت کرده ایم.» او به نقل از هایمه لـِـرنِــر، شهردار اسبق شهر کوریتیبا در برزیل می گوید: «شهرها مساله نیستند، آنها راه حلند.»
این شهرها، به گمان کوریا، در عین حال می توانند«فلاکت بار» هم به نظر رسند: «مردمی که کف زمین می خوابند، اگر این وضع را تغییر ندهیم بقای ما به خطر می افتد.» در دهه ۱۹۶۰ کوریا در تدوین بمبئی نو نقشی اساسی ایفا کرد، طرحی متمرکز بر پیش بینی فرآیند رشد آنی شهر به واسطه خلق بزرگ ترین شهر برنامه ریزی شده در دنیا، پروژه ای که از دل شبه جزیره ای که مرکز تاریخی شهر را در خود جای داده آغاز شده است و تا ساحل خلیج ادامه دارد.
این پروژه به گمان بسیاری بهتر از خیلی از پروژه های هم سنخ و هم مقیاس خودش است، هرچند خود کوریا از ظاهر پروژه چندان رضایت ندارد: «به نظر می رسد هیچ اتفاقی آنجا نیفتاده است، اما نگرانی من از این بابت نیست، من به این فکر می کنم که باید چه انرژی ای صرف کنم تا بتوانم این شهر جدید را در امتداد بندر بسازم.»
با وجود آنکه بخش عظیمی از ساخت وسازهای جدید نه شباهتی به آنچه او طی ۵۰ سال اخیر برای رسیدن به آن تلاش کرده است دارد و نه به آنچه او هم اکنون بر آن تاکید می گذارد و با وجود آنکه خانه نواری اش، خلاف ایده آلش، هیچ گاه به تولید انبوه نرسید، با این حال نمی توان کتمان کرد آنچه او می گوید و انجام می دهد بی نهایت حایزاهمیت است: «غالب ساختمان های جدید همان ساختمان های شیشه ای قدیمی هستند، بدون در نظر گرفتن مناسبات اقلیمی، تولیدکنندگان صرفا مشخصه های شیشه را با مکان های گرم تطبیق داده اند» و این البته به موازات تبدیل شهرهای هند به آنچه کوریا «محملی برای حق العمل سیاستمداران» می خواند است، واقعیتی به ظن
او«شوک برانگیز.» با این اوصاف عجیب نیست اگر بگوید: «توقعی ندارم که کسی از اصول و ایده های من تبعیت کند و طبیعتا منطقی است که از این واقعیت تلخ بی نهایت دلزده، مغموم و ناامید باشم.»
منبع: سایت تبیان زنجان
