مباحثه جالبی که پس از شهادت امام علی (ع)بین «عدی بن حاتم» و معاویه سرگرفت و در نهایت اشک معاویه را دراورد.
«عدی بن حاتم» یكی از كبار صحابه و از علاقه مندان مولای متقیان است. این مرد در اواخر عمر رسول خدا(ص) اسلام آورد و اسلامش نیكو شد. در زمان خلافت علی(ع) در خدمت آن حضرت بود و سه پسرش به نام طریف و طرفه و طارف در ركاب آن حضرت در صفین شهید شدند.
عدی، بعد از شهادت مولاعلی(ع) و استقرار خلافت معاویه، روزی بر معاویه وارد شد. معاویه برای اینكه با یادآوری داغ فرزندان «عدی» او را وادار كند كه درباره علی علیه السلام مطابق میل معاویه حرفی بزند به او گفت: «پسرانت طرفه و طریف و طارف چه شدند» عدی با كمال متانت و خونسردی گفت؛ «در صفین پیشاپیش علی شهید شدند.» و مخصوصا كلمه «پیشاپیش علی» را افزود تا رضایت و افتخار خود را برساند.
معاویه گفت: «علی درباره تو انصاف را رعایت نكرد كه پسران تو را پیشاپیش جبهه فرستاد تا كشته شدند و پسران خود را در پشت جبهه نگهداشت كه زنده ماندند.»
عدی گفت: «شاید من درباره علی انصاف را رعایت نكردم كه او كشته شد و من زنده ماندم.»
معاویه دید از نقشه خود نتیجه نمی گیرد، پس لحن خود را عوض كرد و گفت: «اوصاف علی را برای من بگو.» عدی گفت: «مرا معذور بدار.»
معاویه گفت ممكن نیست. عدی گفت: «به خدا قسم علی ژرف نظر و نیرومند بود. به عدالت سخن می گفت و با قاطعیت فیصله می داد. علم و حكمت از اطرافش می جوشید. از زرق و برق دنیا متنفر و با شب و تنهایی در آن مأنوس بود. زیاد اشك می ریخت و بسیار فكر می كرد. در خلوت از نفس خود حساب می كشید و بر گذشته دست ندامت می سود. لباس كوتاه و زندگی فقیرانه را می پسندید.
در میان ما كه بود، مانند یكی از ما بود. اگر چیزی از او می خواستیم، می پذیرفت و اگر به حضورش می رفتیم، ما را نزدیك خود می برد و از ما فاصله نمی گرفت. با این همه آنقدر با هیبت بود كه در حضورش جرئت تكلم نداشتیم و آنقدر عظمت داشت كه چشم ها را به طرفش بلند نمی كردیم.
وقتی كه لبخند می زد، دندان هایش مانند یك رشته مروارید به نظر می آمد. اهل دیانت و تقوا را احترام می كرد و نسبت به بینوایان، مهر می ورزید. نه نیرومند از او بیم داشت و نه ناتوان از عدالتش نومید می شد.
به خدا قسم یك شب به چشم خود دیدم كه در محراب عبادت ایستاده بود، درحالی كه شب، تاریكی خود را همه جا كشیده بود. اشك هایش بر محاسنش می غلتید. مانند مارگزیده به خود می پیچید و مانند مصیبت دیده ها می گریست.
الآن گویا كه آوازش را با گوشم می شنوم كه می گفت: «ای دنیا، آیا متعرض من شده ای و به من رو آورده ای برو و دیگری را بفریب. وقت تو نرسیده است. من تو را سه طلاقه كرده ام و رجوعی در كار نیست. لذت تو ناچیز و اهمیت تو اندك است. آه، آه! از توشه اندك و سفر طولانی و انیس كم.»
سخن عدی كه به اینجا رسید، اشك معاویه سرازیر شد. شروع به گریستن كرد و اشك هایش را با آستین پاك نمود. آنگاه گفت: «خداوند رحمت كند علی را. همین طور بود كه گفتی. اكنون بگو حالت تو در فراق او چگونه است» عدی گفت: «مانند زنی كه فرزندش را در دامنش سر بریده باشند.»
معاویه گفت: «آیا هیچ فراموشش می كنی.»
عدی پاسخ داد: «مگر روزگار می گذارد كه فراموشش كنم»!
... آری علی علیه السلام، آن عصاره تقوا و جهاد، شخصیتی به وسعت تاریخ و پهناوری جهان دارد و هرچه از او بگوئیم، باز هم قطره ای از دریای وجود او نخواهد شد، حتی اگر سالیان سال به مرور، و تكرار گفته ها و رفتار او بپردازیم.
اما اگر نمی توان چون علی بود، می توان او را پشتوانه خود قرار داد، به او نزدیك شد، دستور العمل های حیات بخش و شگرف او را شنید، شاگرد مكتب و پاسدار حرمت حریت او بود، هدفش را پی گرفت و دل به راهش سپرد و به فرموده مقام معظم رهبری: «علی بن ابیطالب(ع) هم دارای شخصیت فردی به عنوان یك مسلمان و یك انسان است، هم به عنوان یك شهروند در جامعه اسلامی و هم به عنوان یك حاكم، یك سیاستمدار، یك تدبیركننده امور و یك مجاهد فی سبیل الله مطرح است. او از همه این جهات قابل تأسی است.
ما به تأسی و پیروی كردن از امیرالمومنین احتیاج داریم... تقوای امیرالمومنین و پارسایی و نزدیكی و دلسوزی او نسبت به قشرهای ضعیف و محروم، كاركرد درخشان او برای خدا، استقامت و خستگی ناپذیری او در راه هدف های متعالی، هر كدام سر فصلی است كه مسئولان مختلف می توانند خود و مجموعه زیرنظر خودشان را در جهت اینها و یا لااقل در جهت یكی از این سرفصل ها توجیه كنند و به حركت و تلاش وادارند... آنچه مهم است علی وار شدن یا اگر این را برای خودمان مبالغه آمیز بدانیم، حركت به سوی علی وار شدن است.»
