تبیان، دستیار زندگی

ممكن است دانستن اینكه چه چیزی كودكان را شاد و خوشحال می كند شما را شگفت زده كند. متخصصان رشد كودك كه در این زمینه تحقیق می كنند می گویند: "شادی" چیزی نیست كه شما بتوانید مثل یك هدیه زیبا با كاغذ كادوی جذاب به كودك خود "بدهید". یك روانشناس و نویسنده كتاب «شادی بزرگسالان و ریشه های آن در دوران كودكی» می گوید: در واقع كودكان والدینی كه در به دست آوردن دل آنها بیش از حد افراط كرده باشند (مثلا كوهی از اسباب بازی برای آنها خریده باشند یا اینكه جلوی بروز هرگونه ناراحتی عاطفی را در آنها گرفته باشند) به احتمال زیاد در دوران نوجوانی خسته، عیبجو و غمگین (بدون شادی و خوشحالی) خواهند بود. وی با تاكید بر اینكه «باید به كودكان كمك كرد تا برخی ابزارهای روحی و درونی را در خود ایجاد كنند كه بتوانند در تمام طول عمر به آنها اعتماد كرده و از آنها استفاده كنند» می گوید: بهترین عواملی كه می توانند نشانه شاد بودن فرد باشند درونی هستند نه بیرونی.

البته نكته مهم این است كه لازم نیست شما یك متخصص در زمینه روانشناسی كودكان باشید تا بتوانید هوش و قوه درونی آنها را به قدری تقویت كنید كه بتوانند فراز و نشیبهای زندگی را تحمل كنند. با كمی حوصله و انعطاف پذیری، هر پدر و مادری می تواند زمینه های یك عمر شادی را برای كودك خود فراهم كند.

یاد بگیرید كه نشانه ها را به خوبی درك كنید

به احتمال زیاد كودك شما می تواند غم یا شادی خود را به خوبی به شما نشان بدهد. وقتی شما به خانه برمی گردید یك لبخند بزرگ بر روی صورت او می نشیند؛ و هنگامی كه نتواند عروسك محبوبش را پیدا كند با بغض گریه می كند. اما شاید شما هنوز هم نتوانید تشخیص دهید كه آیا او در مجموع شاد و راضی هست یا خیر؟ نشانه های این مورد معمولا واضح هستند: یك كودك شاد و خوشحال می خندد، بازی می كند، از خود كنجكاوی نشان می دهد، به ارتباط با سایر بچه ها علاقه نشان می دهد و به تحریك و تهییج دائمی نیاز ندارد. برعكس نشانه های خوشحال نبودن كودك نیز واضح هستند؛ این كودك خجالتی و ساكت است، كم غذا می خورد، دوست ندارد به جمع كودكان دیگر بپیوندد، بازی نمی كند، سوال نمی پرسد، نمی خندد یا لبخند نمی زند و بسیار كم صحبت می كند.

البته اگر كودك شما ذاتا خجالتی یا درون گرا باشد بدین معنا نیست كه شاد و خوشحال نیست. خجالتی بودن به هیچ وجه مساوی با غمگین بودن نیست؛ اما شما باید بیشتر سعی كنید تا بتوانید نشانه های هر كدام از این حالتها را به خوبی بفهمید. شما باید مراقب تغییرات عمده رفتاری در كودك خود (مانند منزوی شدن یا ترسیدن دائمی و بیش از حد) باشید؛ زیرا این نشانه ها ممكن است بیانگر آن باشند كه كودك مشكلاتی دارد كه شما باید به آنها توجه كنید.

را كه كودكان برای ابراز احساساتشان نشانه های فطری را مورد استفاده قرار می دهند. شما هم می توانید این نشانه ها را در كودك خود تشخیص دهید. دو نشانه از این مجموعه یعنی "علاقه" و "لذت بردن" مثبت هستند؛ اما نشانه های منفی از جمله "اضطراب" "خشم" و "ترس" در مورد كودكان غمگین صدق می كنند.

اكثر والدین می فهمند كودكی كه دائما دچار ترس بی دلیل یا بیش از حد است و به سادگی آشفته یا مضطرب می شود نمی تواند یك كودك شاد و خوشحال باشد؛ اما بسیاری از والدین متوجه نیستند كه یك كودك عصبانی در واقع غم و ناراحتی خود را ابراز می كند. صرف نظر از سن، عصبانیت را می توان نتیجه اضطراب بیش از حد دانست. هنگامی كه كودك شما برادرش را می زند یا اسباب بازیهایش را به این طرف و آن طرف پرتاب می كند در واقع بیش از حد توانش مضطرب است.

موقعیت شوخی و تفریح را برای كودكان فراهم كنید

هرچند تفریح و بازی دائمی یا خوردن بستنی به جای شام آرزوی همه كودكان است اما عاملی كه می تواند موجب به وجود آمدن بیشترین شادی برای كودك شود، در دسترس تر و بدیهی تر است؛ آن عامل خود شما هستید! توجه به این نكته مهمترین مرحله برای شاد كردن كودك است. با آنها ارتباط برقرار كنید؛ با آنها بازی كنید. اگر شما با آنها تفریح كنید آنها هم واقعا تفریح می كنند. اگر شما بتوانید فضایی فراهم كنید كه فرزند شما در دوران كودكی در ارتباط و دلبسته به والدین باشد، بهترین گام را برای تضمین شادی كودك خود برداشته اید.

بازی می تواند موجب شادی شود اما همچنین كودك شما از طریق بازی مهارتهای ضروری برای شادی در دورانهای بعدی زندگی اش را فرا می گیرد. بازیهای ساخت نیافته، كه به كودك امكان تعیین یا انتخاب جزئیات بازی را می دهند، او را قادر می سازند تا آنچه را دوست دارد كشف كند. مثلا او می تواند با بلوكهای اسباب بازی یك بُرج بسازد؛ با عروسكهایش بیمارستان بازی كند و این بازیها نهایتا می تواند او را به سمت حرفه و شغلی راهنمایی كند كه برای او مانند یك بازی مادام العمر و سراسر تفریح و شادی باشد. در واقع كلاسهای موسیقی، ورزشهای منظم و دیگر فعالیتهای ساخت یافته و پرمحتوا را نمی توان "بازی" دانست. كودكان هنگامی "بازی" می كنند كه بتوانند ابتكار داشته باشند، بسازند و رویاپردازی كنند.

به كودك كمك كنید تا استعداد خود را پرورش دهد

نسخه ای كه برای ایجاد شادی مادام العمر تجویز می شود یك نكته حیرت آور دارد: افراد شاد كسانی هستند كه یك مهارت را به خوبی فرا گرفته اند. به عنوان مثال هنگامی كه كودك در حال تمرین پرتاب توپ به سمت شما است از خطاهایش یاد می گیرد، نظم و تداوم و سماجت را فرا می گیرد و نهایتا از موفقیتی كه ناشی از تلاش خودش است لذت می برد.

همچنین اطرافیان نیز موفقیت او را تشویق و تائید می كنند؛ كه این نیز دستاورد دیگری برای كودك است. مهمتر از همه اینكه كودك فرا می گیرد كه تا حدی بر زندگی خودش كنترل دارد: اگر او تلاش كند تا كاری را انجام دهد، می فهمد كه نهایتا با اصرار و تداوم می تواند موفق شود و این موفقیت رضایتمندی را برای او به ارمغان می آورد. تحقیقات نشان می دهند كه این احساس كنترل بر زندگی از طریق دستیابی به یك مهارت عامل مهمی در شادی و خوشحالی در دوران بزرگسالی است.

كارشناسان اخطار می دهند كه كودكان (همانند بزرگسالان) باید به دنبال علایق خودشان بروند وگرنه از موفقیتهای خود لذت نخواهند برد و این موفقیتها موجب بروز شادی و خوشحالی در آنها نخواهد شد. مادر دو كودك می گوید كه اولین علاقه پسر سه ساله اش ساخت و ساز است! او می گوید: «پسرم دوست دارد هم خودش یك چیزی بسازد و هم در ساختن چیزهای ساده به پدرش كمك كند. این كار موجب می شود كه او احساس بهتری نسبت به خودش پیدا كند. ما سعی می كنیم به او كمك كنیم تا بر روی استعداد ذاتی خودش متمركز شود كه در این صورت می توانیم بگوییم واقعا خوشحال و شاد است».