تبیان، دستیار زندگی

زندگی ارشمیدس، غرق در فرمول‌های ریاضی

ارشمیدس، ریاضیدان و فیزیکدان یونانی سال ۲۱۲ قبل از میلاد مسیح در سیراکوز به دنیا آمد. او بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین دانشمند و ریاضیدان دوران گذشته است. رازهای بسیاری از فعالیت‌های این دانشمند دوران باستان ناشناخته مانده است.

ارشمیدس فرمول‌های زیادی را در ریاضیات، فیزیک، هندسه و علوم مهندسی کشف کرد که یکی از مهم‌ترین آنها، تعادل مایعات است که برای اجسام غوطه‌ور به کار می‌رود.

جمله معروف «یافتم، یافتم» ارشمیدس در پی کشف راز جدیدی از علم او را در میان دانشمندان دیگر متمایز کرده است.

وی تا آخرین لحظات زندگی‌اش مشغول تفکر در مسائل علمی بود و هر روزش را با کشیدن دایره‌ها و اشکال هندسی مختلف و انجام آزمایشات روی معادلات کشف‌شده‌اش، سپری می‌کرد.

اختراع مشهور ارشمیدس آب را به زمین‌های خشک باستان رساند و ارتش روم را برای سه سال پشت دروازه‌های یونان نگه داشت.

از آثار علمی او می‌توان به کشف قانون شناورهای (معروف به قانون ارشمیدس)، تعیین جرم حجمی طلا و نقره و بعضی فلزات دیگر و اختراع پیچ مخصوص و حلزونی شکلی به نام پیچ ارشمیدس برای بالا بردن آب اشاره کرد.

با توجه به نوشته‌های اندک در مورد زندگی این دانشمند، بیشتر تلاش‌ها برای شناخت زندگی ارشمیدس به گونه‌ای از افسانه‌ها و حقایق تشکیل شده و برخلاف فعالیت‌های ریاضی ارشمیدس مقالات کمی برای توضیح اختراعاتش نوشته است.

شرح زندگی او چند دهه بعد از فوتش نوشته شد به این ترتیب جنبه‌های مختلفی در مورد موفقیت‌ها و ویژگی‌های اخلاقی او نانوشته و نامعلوم باقی مانده است.

نوشته‌های ارشمیدس نشان می‌دهد که او در ایالت سیراکوز که مهم‌ترین بندر یونان بوده به دنیا آمده است و پدرش ستاره‌شناس بوده‌ است.

او سال‌هایی را که اندیشه‌اش شکل گرفت در آکادمی الکساندرای مصر گذراند، جایی که طبق گزارشات با جانشین بهترین ریاضیدان ـ اقلیدس ـ درس خواند و کار کرد، هنگامی که به اسکندریه آمد با بسیاری از دانشمندان آشنا شد و با آنها ارتباط دوستی برقرار کرد.

علاقه و اشتیاق شدید ارشمیدس به مسائل هندسی باعث شد از مهندسی روی برگرداند. او پرآوازه‌ترین و پرکاربردترین وسیله مهندسی یعنی پیچ ارشمیدس را کشف کرده است.

به این ترتیب برای نخستین بار کاری کرد که زمین‌های زراعی دلتای نیل را آبیاری کنند. پیچ آبی ارشمیدس، برای زهکشی آب از زیرزمین استفاده می‌شد که با آن زمین‌ها را آبیاری می‌کردند.

امروزه این امر فعالیتی استاندارد در مدیریت فاضلاب، آبیاری و سایر کاربردها در جایی است که جابه‌جایی حجم زیادی از آب با کمترین تلاش لازم است.

در طول زندگی ارشمیدس، معروف‌ترین اختراعاتش و احتمالا بیشتر حقوقش، از دوستی او با پادشاه هیرون دوم است. هیرون از ارشمیدس در تعجب بود و گاهی او را می‌آزمود.

یکبار پادشاه از ارشمیدس پرسید که چگونه با نیروی کم می‌توان وزن زیادی را جابه‌جا کرد؟ ارشمیدس تلاش کرد تا به پادشاه نشان دهد که چگونه این کار ممکن است.

از این رو شاهکار مهندسی ترکیب قرقره و تئوری هیدرواستاتیک را نشان داد و تنها با مجموعه‌ای از قرقره‌ها توانست به تنهایی سه کشتی بزرگ را که بیرون از لنگرگاه و در ساحل بودند، بکشد.

یکی دیگر از دستاورد‌های این دانشمند مربوط به این ‌می‌شود که ارشمیدس از فهم یگانه خودش در مورد اجسام استفاده کرد تا به اختراع بمب‌های مبتکرانه و ویران‌کننده‌ای در طول دومین جنگ کارتاژی اقدام کند.

او سنگ‌انداز مخصوصی را توسعه داد که توده‌های سنگ و کنده درخت را به سمت کشتی‌های مهاجم پرتاب می‌کرد. او یافته‌هایش را توسعه داد و یک جرثقیل مخفی با قلاب بزرگی ایجاد کرد که کشتی مهاجمان را بلند می‌کرد، آنها را به بالا و پایین تکان می‌داد یا باعث می‌شد به عقب برگردند و تکه‌تکه شوند.

به احتمال کم او توانسته بود با استفاده از آینه‌های بزرگ و بازتاب نورخورشید کشتی دشمنان را به خاکستر تبدیل کند.

برخلاف این‌که توانسته بود ارتش روم را برای سه سال پشت دروازه‌های یونان نگه دارد، اما در نهایت مستعمرات جزیره سیسیل به زیر آب رفت. در این میان امپراتور روم به طور خاص درخواست کرده بود که ارشمیدس را برای او زنده بیاورند؛ اما سربازان روم او را در حالی که روی یک مسأله ریاضی پشت میزش کار می‌کرد پیدا کردند و تلاش کردند که او را دستگیر کنند، آنها به اشتباه فکر کردند که ابزار ریاضی او یک سلاح عجیب است و یک سرباز او را در همان محل به قتل رساند.

دکتر گنجی

گفتگو با دكتر گنجی مرد سال هواشناسی جهان و پدر علوم هواشناسی و جغرافیای نوین در ایران

كودكی و كویر

در دوران كودكی دو واقعه در ذهن من تأثیر عمیق گذاشت كه مربوط به هواشناسی می شد البته آن وقت نه من قوه درك مسائل را داشتم و نه در ایران صحبت از هواشناسی بود ولی بعدها فهمیدم كه این ها در ذهن من تأثیر گذاشته و در تمام سرنوشت آینده من تأثیر داشته است .

آن دو واقعه یكی خشكسالی ممتدی بود كه در محل تولد من در بیرجند بروز كرد و پنج شش سال متوالی باران نیامد و تمام قنات ها و چشمه سارها خشك شد . آب مشروب شهر بیرجند معمولاً از آب انبارها تأمین می‌شد و یك قنات آب شور بود كه برای مصرف كشاورزی استفاده می‌شد اما آب انبارها خالی شده بود ، یادم هست كه آب مشروب را لیوان لیوان از همدیگر قرض می كردیم این در ذهن من خیلی تأثیرگذار بود در مقابلش یك ترسالی ممتدی هم در آنجا بروز كرد و در یك زمستان باران فوق العاده ای در آن جا آمد .

20 سال پس از تحصیل در انگلستان برای تحصیل دكترا به آمریكا رفته بودم ، پایان نامه ام را درباره آب و هوای ایران نوشتم ، تا آن تاریخ كه می شود 33 ـ 1332 درباره آب و هوا و هواشناسی در ایران چیزی به روی كاغذ نیامده بود ، پایان نامه من به زبان انگلیسی منتشر شد و تا چندین سال منبع مطالعه درباره آب و هوای ایران بود و هنوز هم به آن ارجاع داده می شود . در سال های بعد از جنگ جهانی هواپیمایی رو به توسعه بود ، ارتباط هوایی در آن زمان با هواپیماهای كوچكی انجام می شد اما جت هایی كه امروزه در خطوط هوایی مسافرت می‌كنند در ارتفاع بالای 10 كیلومتر از سطح زمین حركت می‌كنند و در آن جا هوا تقریباً یكنواخت است ، ولی در ارتفاعات پایین هواها به اعتبار دمای متغیر سطح زمین به اصطلاح تفاوت پیدا می كند یعنی در 2 یا 3 كیلومتری زمین هوا یكدست نیست كه هواپیما بتواند از داخل آن عبور بكند .

همان طور كه روی زمین مثلاً در جاده پستی و بلندی داریم فشار هوا در جاهای مختلف تفاوت پیدا می كند و این اختلاف فشار هوا یك چیزی مثل ناهمواریهای سطح زمین به وجود می آورد . به خاطر عبور هواپیما از منطقه ای با فشار هوای زیاد به منطقه ای كم فشار باید موتور هواپیما به شكل دیگری عمل كند تا از آن جا بگذرد اما آن زمان ناگهان هواپیما سقوط می كرد بنابراین لازم بود بدانند هوا چگونه است و بر اساس همین ضرورت هواشناسی را در كشورها بوجود آوردند .

هواپیما هم در مسیر خودش مرز نمی شناسد و هواپیمایی كه از انگلستان به ایران می‌آید از چندین كشور و چندین نوع هوا عبور می‌كند ، پس لازم است هر كشوری درباره آسمان خودش كمك و راهنمایی كند ، این ضرورت باعث تأسیس سازمان هواشناسی شد ، خدمات سازمان هواشناسی خیلی پیچیده است .

ما فقط در تلویزیون می بینیم كه یك نفر می آید و می‌گوید فردا هوا چگونه خواهد بود . برای ترسیم آن خط‌های منحنی كه شما هر شب در تلویزیون می بینید صدها هزار اطلاعات روی نقشه می‌آید تا كارشناس كه در سطح دكتری آموزش دیده آن خط‌ها را بكشد و از آن خط‌ها استفاده‌هایی كند .

موقعی كه سازمان هواشناسی تازه تشكیل شده بود با آنها ملاقاتی كردم و یك نسخه از پایان نامه ام را به كتابخانه آنجا اهدا كردم . موقعی كه قرار شد در اینجا اداره هواشناسی بوجود بیاید یك كارشناس برای ایران مأمور شده بود كه دولت ایران را برای تشكیل یك هواشناسی سیستماتیك و علمی كمك و راهنمایی بكند . نام مرا آنجا به او داده بودند كه یك چنین شخصی درباره آب و هوای ایران كتابی نوشته ، اتفاقاً من در ایران نبودم و در مأموریتی بودم ولی آن شخص مرا پیدا كرد .

هواپیمایی از نظر ارتباطات در وزارت راه بود این هواشناسی هم قرار بود در وزارت راه بوجود بیاید ، هواپیمایی با دانشگاه موافقت كرده بود كه من هواشناسی را راه بیندازم . در سال 1335 مسئولیت مدیریت كل اداره هواشناسی به من محول شد .

اولین كاری كه كرد قانون استقلال هواشناسی را از مجلس گذراندم كه با این كار هواشناسی هویت قانونی پیدا كرد یعنی دولت ملزم بود بودجه ای بدهد و تشكیلاتی راه بیندازد ، یك قانون دیگری گذراندم كه قانون عضویت ایران در سازمان هواشناسی جهانی بود كه ارتباط ضمنی‌مان با هواشناسی بین المللی با آن قانون تأمین می شد .

به موازات آن كلاس‌های متعددی برای تربیت كارمند در سطوح مختلف راه انداختم . در این 12 ـ 10 سالی كه در هواشناسی بودم از نظر تجهیزات و پرسنل و تربیت كارمند و فعالیت های علمی هواشناسی ایران را به پایه ای رساندم كه در ردیف كشورهای نسبتاً توسعه یافته قرار گیرد ولی بعد از انقلاب توسعه هواشناسی خیلی بیشتر شده چون امكانات الان با امكانات آن زمان كه بودجه ها و اعتبارات كم بود تفاوت پیدا كرده است . در نتیجه هواشناسی امروز ما در منطقه سرآمد هم است و در تمام آسیا بعد از روسیه و ژاپن و هند مقام شامخی دارد . البته من بعد از 12 سال در سال 35 استاد تمام وقت و معاون دانشگاه شدم ولی ارتباط من با سازمان هواشناسی محفوظ مانده بود به خصوص در ارتباط با سازمان جهانی هواشناسی در آن 12 سالی كه رئیس هواشناسی ایران بودم زبان می دانستم . در محافل هواشناسی بین المللی مشكلی در بحث و گفتگو نداشتم ، پنج سال هم رئیس منطقه آسیا بودم در آن مقام ایجاب می كرد كه من به تمام كشورهای آسیا مسافرت كنم ، غیر از چین كه در آن وقت عضو سازمان ملل نبود ، و در تمام این كشورها تشكیلات هواشناسی را ببینم و خدمات مشترك بین هواشناسی های مختلف را هماهنگ كنم ، در آن پنج سال علاوه بر آن كه به كار خود ایران می رسیدم بایستی به كار قاره آسیا می رسیدم ، بعد از این كه از هواشناسی درآمدم و در دانشگاه تمام وقت كار می‌كردم باز هم ارتباط با هواشناسی از نظر علمی محفوظ بود به خصوص كه در زمانی كه آنجا بودم با همكاری دانشگاه و هواشناسی به خاطر موقعیت خاصی كه هم در دانشگاه و هم در هواشناسی داشتم ، برای اولین بار اطلس اقلیمی ایران را تهیه كردم كه هنوز كه هنوز است تنها مرجع تحقیق هست . در این 30 سال در تمام دنیا بارها در كنفرانس ها و سمینارها شركت كردم و سخنرانی داشتم.

جایزه جهان

در سازمان هواشناسی برای تشویق و اشاعه علم هواشناسی در سطح جهان معمول است كه از سالی كه به وجود آمده هر سال جایزه ای می دهند این جایزه به كسی تعلق می‌گیرد كه خدمات برجسته ای كرده باشد چه در آن سال چه در گذشته چه به صورت یك فرمول جدید یا اختراع جدید یك دستگاه جدید برای اندازه گیری اختراع كرده باشد ، در این روزگار كه مبانی ریاضی و مدل سازی متداول هست كتاب تازه ای نوشته باشد معمول است كه هر كشوری یك شخص برجسته ای در سازمان هواشناسی خودش معرفی می كند هواشناسی تمام دنیا را به 6 قسمت تقسیم كرده ، منطقه اول آفریقا است منطقه دوم آسیا . این پیشنهادات اول در سطح منطقه مورد برسی قرار می گیرد و از هر منطقه یكی را به سازمان هواشناسی جهانی پیشنهاد می‌كنند در یك جلسه شورای اجرایی كه تشكیل می شوند از رئیس و سه نائب رئیس و شش تا رؤسای منطقه ای و 20 نفر هم از كشورها در كنگره ها انتخاب می شوند كه عالی‌ترین مقام سازمان هواشناسی جهانی می شود در آن جا این اسامی به كمیسیون ها ارائه می شود و آنها نظر می‌دهند چند نفر پیشنهاد می دهند كه از این میان آنها یك نفر را شورا انتخاب می‌كند . در خرداد ماه گذشته شورایی كه به منظور انتخاب برنده جایزه تشكیل شده بود رئیس سازمان هواشناسی ایران هم شخصاً حضور داشت و برای این كه ایشان الان چندین سال نائب رئیس سازمان جهانی هواشناسی است و بعلاوه خود هواشناسی ایران هم با در نظر گرفتن زحماتی كه من برای تأسیس هواشناسی كشیده بودم و آثار و نوشته هایی كه در این چندین سال چه به زبان فارسی ، چه انگلیسی درباره هواشناسی چه در ایران چه در جاهای دیگر عرضه كرده بودم و حالا هم كه تجدید اطلس اقلیمی ایران كه عن‌قریب به مرحله چاپ می رسد همكاری دارم با توجه به همه این مسائل هواشناسی ایران مرا معرفی كرده بود . از آن مرحله اولیه هم گذشته بودیم و در جلسه نهایی شورای مشورتی كه 30 نفر شركت می كنند من 24 رأی آوردم و در نتیجه برنده سال 2001 شدم .

اعطای جایزه

سازمان هواشناسی جهان ( WMO ) از بدو تأسیس تاكنون هر ساله جایزه ای را به یكی از مؤثرترین چهره های علمی در جهان در زمینه هواشناسی اعطا می كند این جایزه ممكن است به خاطر یك فعالیت خاص از قبیل اكتشاف یك پدیده یا یك اختراع یك دستگاه به دانشمندی تعلق بگیرد و ممكن است دانشمندی را به خاطر مجموع فعالیت‌ها و خدمات او به این علم برای اعطای این جایزه برگزینند . این جایزه مهمترین و معتبرترین جایزه علمی در زمینه هواشناسی در جهان است .

دكتر محمد حسن گنجی ، مؤسس رشته جغرافیا در دانشگاه تهران در سال دوم تأسیس و مؤسس سازمان هواشناسی كشور بوده است . وی در طول 12 سال ریاست سازمان 5 ماه نیز رئیس منطقه سازمان هواشناسی جهانی در منطقه آسیا بوده و نقش بسزایی در پایه‌گذاری هواشناسی در سرتاسر آسیا ایفا كرده است . اگر بدانیم كه هواشناسی ایران در حال حاضر نیز از پایگاه و اعتبار ویژه ای در جهان برخوردار است ، به اهمیت و نقش دكتر گنجی در تأسیس این رشته و تربیت چندین نسل از متخصصان هواشناسی در ایران پی می‌بریم .

من با دبیری در دانشگاه تهران شروع كردم و بعد از 13 سال استادیار این دانشگاه شدم ، اولین كسی بودم كه با تحصیلات عالیه جغرافیا به ایران برگشتم و در سال دوم تأسیس دانشگاه تهران به همراه دو نفر از همكارانم رشته جغرافیا را پایه گذاری كردیم .

بعد از ما شش نسل جغرافیدان در ایران تربیت شده است كه من به نوعی پدربزرگ این جریان احساس می كنم . مدتی رئیس دانشكده و معاون دانشگاه تهران بودم در دوران بازنشتگی هم دانشگاه بیرجند را تأسیس كردم . قبل از انقلاب مدتی معاون پارلمانی وزارت راه بودم .

پس از انقلاب در دوران جنگ ایران و عراق مشاور وزیر دفاع بودم حالا هم در این دانشگاه ( شهید بهشتی ) مشاور دانشكده علوم زمین هستم و دو دانشجوی دكتری دارم ، بیش از صد مقاله به فارسی و انگلیسی نوشته ام و چهارده كتاب درسی به چاپ رسانده ام ، مهمتر از همه این ها انتشار كتابی با عنوان « جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی » كه داستان علم جغرافیا در كشور است پانزده سال است كه با دائره‌المعارف اسلامی همكاری می كنم و این اواخر با مركز گفتگوی تمدن ها ارتباط نزدیك دارم و قرار است اطلس جغرافیایی تمدن ها را تهیه بكنم .

استفان هاوکینگ


متولد 8 ژانویه 1942
او از هر گونه تحرك عاجز است. نه می تواند بنشیند نه برخیزد. نه راه برود. حتی قادر نیست دست و پایش را تكان بدهد یا بدنش را خم و راست كند. از همه بدتر توانایی سخن گفتن را نیز ندازد. زیرا عضلات صوتی او كه عامل اصلی تشكیل و ابراز كلمات اند مثل 99 درصد بقیه عضلات حركتی بدنش در یك حالت فلج كامل قرار دارند. مشتی پوست و استخوان است روی یك صندلی چرخدار كه فقط قلبش و ریه هایش و دستگاه های حیاتی بدنش كار می كنند و بخصوص مغزش فعال است. یك مغز خارق العلده كه دمی از جستجو و پژوهش و رهگشایی بسوی معماها و نا شناخته ها باز نمی ماند.

این اعجوبه مفلوج استیفن هاوكینگ پرآوازه ترین دانشمند دهه آخر قرن بیستم است كه اكنون در دانشگاه معروف كمبریج همان كرسی استادی را در اختیار داردكه بیش از دو قرن پیش زمانی به اسحق نیوتن كاشف قانون جاذبه تعلق داشت.همچنین وی را انیشتین دوم لقب داده اند زیرا می كوشد تئوری معروف نسبیت را تكامل بخشد و از تلفیق آن با تئوری های كوانتومی فرمول واحد جدیدی ارائه دهد كه توجیه كننده تمامی تحولات جهان هستی از ذرات ریز اتمی تا كهكشان های عظیم باشد.

اینشتین معتقد بود كه چنین فرمول یا قانون واحدی می بایست وجود داشته باشد و سالهای آخر عمرش را در جستجوی آن سپری كرد اما توفیقی نیافت.

استیفن هاوكینگ شهرت و اعتبار علمی خود را مدیون محاسبات ریاضی پیچیده و بسیار دقیقی است كه در مورد چگونگی پیدایش و تحول سیاهچاله های آسمانی یا حفره های سیاه انجام داده است.این اجرام فوق العاده متراكم كه به علت قدرت جاذبه بسیار قوی حتی نور امكان جدایی از سطح آن ها را نداردوجودشان بر اساس تئوری نسبیت انیشتین پیش بینی شده بود و به همین جهت هم سیاهچاله نامیده شدند.ردیابی و رویت آنها بوسیله قویترین تلسكوپ ها یا هر وسیله دیگر تا كنون ممكن نبوده است. با وجود این استیفن هاوكینگ با قدرت اندیشه و محاسبات ریاضی چون و چرا ناپذیرش- نه فقط وجود سیاهچاله ها را به اثبات رسانده و چگونگی شكل گیری و تحول آن ها را نشان داده بلكه به نتایج جالبی در رابطه این اجرام با كیفیت وقوع انفجار بزرگ Big Bang در آغاز پیدایش كیهان دست یافته است كه در دانش فیزیك اختری و كیهان شناسی اهمیت بسزایی دارد و به عقیده صاحبنظران بنای این علوم را در قرن آینده تشكیل خواهد داد.

كتاب جدید هاوكینگ در این زمینه كه بعنوان سیاهچاله ها و جهان های نوزاد انتشار یافت در محافل علمی جهان مثل یك بمب صدا كرد و شگفتی فراوان برانگیخت. اما قبل از اشاره خلاصه ای می آوریم از زندگی نویسنده اش كه براستی از كتاب او شگفتی بر انگیز تر است .

استیفن هاوكینگ در 8 ژانویه 1942 در شهر دانشگاهی آكسفورد زاده شد و دوران كودكی و تحصیلات اولیه اش را در همان شهر گذرانید. از همان زمان به علوم ریاضیات علاقه داشت و آرزوی دانشمند شدن را در سر می پروراند اما در مدرسه یك شاگرد خودسر و بخصوص بد خط شناخته می شد و هرگز خود را در محدوده كتاب های درسی مقید نمی كرد بلكه چون با مطالعات آزاد سطح معلواتش از كلاس بالاتر بود همیشه سعی داشت در كتاب های درسی اشتباهاتی را گیر بیاورد و با معلمان به جر و بحث و چون و چرا بپر دازد !

پدر و مادرش از طبقه متوسط بودند با یك زندگی ساده در خانه اس شلوغ و فرسوده اما مملو از كتاب كه عادت به مطالعه را در فرزندانشان تقویت می كرد. فرانك پدر خانواده پزشك متخصص در بیماری های مناطق گرمسیری بود و به همین جهت نیمی از سال را به سفرهای پژوهشی در مناطق آفریقایی می گذرانید. این غیبت های متوالی برلی بچه ها چنان عادی شده بود كه تصور می كردند همه پدر ها چنین وضعی دارند. و مانند پرندگان هر ساله در فصل سرما به مناطق آفتابی مهاجرت می كنند و بعد به آشیانه بر می گردند. در عین حال غیبت های پدر نوعی استقلال عمل و اتكا به نفس در بچه ها ایجاد می كرد.

استیفن در 17 سالگی تحصیلات عالیه را در رشته طبیعی آغاز كرد و از همان زمان به فیزیك اختری و كیهان شناسی علاقه مند شد زیرا در خود كنجكاوی شدیدی می یافت كه به رمز و راز اختران و آغاز و انجام كیهان پی ببرد. سالهای دهه 60 عصر طلایی كشف فضا- پرتاب اولین ماهواره ها و سفر هیجان انگیز فضانوردان به كره ماه بود و بازتاب این وقایع تاریخی در رسانه ها جوانان را مجذوب می كرد. بعلاوه استیفن از كودكی عاشق رمان های علمی تخیلی بود و مطالعه آن ها نیز بر اشتیاق او به كسب معلومات بیشتر در فیزیك و نجوم و علوم دیگر می افزود. او دوره سه ساله دانشگاه را با موفقیت به پایان برد و آماده می شد تا دوره دكترا را در رشته كیهان شناسی آغاز كند.

اما به دنبال احساس ناراحتی هایی در عضلات دست و پا استیفن در ژانویه 1963 یعنی آغاز بیست و یكسالگی مجبور به مراجعه به بیمارستان شد و آزمایش هایی كه روی او انجام گرفت علائم بیماری بسیار نادر و درمان ناپذیری را نشان داد. این بیماری كه به نام ALS شناخته می شود بخشی از نخاع و مغز و سیستم عصبی را مورد حمله قرار می دهد و به تدریج اعصاب حركتی بدن را از بین می برد و با تضعیف ماهیچه ها فلج عمومی ایجاد می كند بطوریكه بمرور توانایی هرگونه حركتی از شخص سلب می شود. معمولا مبتلایان به این بیماری بی درمان مدت زیادی زنده نمی مانند و این مدت برای استیفن بین دو تا سه سال پیش بینی شده بود.

نومیدی و اندوه عمیقی را كه پس از آگاهی از جریان بر استیفن مستولی شد می توان حدس زد. ناگهان همه آرزوهای خود را بر باد رفته میدید. دوره دكترا-رویای دانشمند شدن - كشف رمز و راز كیهان - همگی به صورت كاركاتورهایی در آمدند كه در حال دورشدن و رنگ باختن به او پوزخند می زدند. بجای همه آن خیال پروریهای بلند پروازانه حالا كاری بجز این از دستش بر نمی آمد كه در گوشه ای بنشیند و دقیقه ها را بشمارد تا دوسال بعد با فلج عمومی بدن زمان مرگش فرا برسد.

به اتاقی كه در دانشگاه داشت پناه برد و در تنهایی ساعتها متفكر و بی حركت ماند. خودش بعدها تعریف كرده است كه آن شب دچار كابوسی شد و در خواب دید كه محكوم به اعدام شده است و او را برای اجرای حكم می برند و در آن موقعیت حس كرد كه هر لحظه زندگی چقدر برایش ارزشمند است. بعد از بیداری به یاد آورد كه در بیمارستان با یك جوان مبتلا به بیماری سرطان خون هم اتاق بوده و او از فرط درد چه فریادهایی می كشید. پس خود را قانع كرد كه اگر به بیماری لادرمانی مبتلاست اما لااقل درد نمی كشد. بعلاوه طبع لجوج و نقادش كه هیچ چیز را به آسانی نمی پذیرفت هشدار داد كه از كجا معلوم كه پیش بینی پزشكان درست از كار در بیاید و چه بسا كه از نوع اشتباهات كتب درسی باشد!

اما آنچه به او قوت قلب و اعتماد به نفس بیشتری برای مبارزه با نومیدی و بدبینی داد آشنایی اش در همان ایام با دختری به نام (جین وایلد) بود كه عد ها همسرش شد و نقش فرشته نگهبانش را به عهده گرفت. جین اعتقادات مذهبی عمیقی داشت و معتقد بود كه در هر فاجعه ای بذراهی امید وجود دارد كه با استقامت و قدرت روحی خود می تواند رشد كند. و بارور شود. باید به خداوند توكل داشت و از ناكامیهایی كه پیش می آید خیزگاههایی برای كامیابی ساخت.

جین دانشجوی دانشگاه لندن بود اما تحت تاثیر هوش فوق العاده و شخصیت استثنایی استیفن چنان مجذوب او شده بود كه هر هفته به سراغش می آمد و ساعتی را به گفتگوی با او می گذرانید و آمپول خوشبینی تزریق می كرد.آنها پس از چندی رسما نامزد شدند و استیفن تحصیلات دانشگاهی اش را از سر گرفت زیرا برای ازدواج با جین می بایست هرچه زودتر دكترای خود را بگیرد و كار مناسبی پیدا كند.

و او طی دو سال با اشتیاق و پشتكار این برنامه را عملی كرد در حالیكه رشد بیماری لعنتی را در عضلاتش شاهد بود و ابتدا به كمك یك عصا و سپس دو عصا راه می رفت. ازدواجش با جین در سال 1965 صورت گرفت و او چنان غرق امید و شادی بود كه به پیش بینی دو سال پیش پزشكان در مورد مرگ قریب الوقوعش نمی اندیشید.

پروفسور استیفن هاوكینگ اكنون 61 سال داردو ظاهرا بیش از یك ربع قرن قاچاقی زندگی كرده است. البته اگر بتوان وضع كاملا استثنایی او را در حال حاضر زندگی نامید.!

پیش بینی پزشكان در مورد بیماری فلج پیش رونده او نادرست نبود و این بیماری اكنون به همه بدنش چنگ انداخته است. از اواخر دهه 60 برای نقل مكان از صندلی چرخدار استفاده می كند و قدرت تحرك از همه اجزای بدنش بجز دو انگشت دست چپش سلب شده است. با این دو انگشت او می تواند دكمه های كامپیوتر بسیار پیشرفته ای را فشار دهد كه اختصاصا برای او ساخته اند و بجایش حرف می زند. و رابطه اش را با دنیای خارج برقرار می كند زیرا از سال 1985 قدرت تكلم خود را هم ازدست داده است.

در آن سال او پس از بازگشت از سفری به درو دنیا برای مدتی در ژنو بسر می برد كه مركز پژوهشهای هسته ای اروپاست و دانشمندان این مركز جلسات مشاوره ای با او داشتند. یك شب كه استیفن هاوكینگ تا دیر وقت مشغول كار بود ناگهان راه نفس كشیدنش گرفت و صورتش كبود شد بیدرنگ او را به بیمارستان رساندند و تحت معالجات اضطراری قرار دادند. معمولا مبتلایان به بیماری ALS در مقابل ذات الریه حساسیت شدیدی دارند و در صورت ابتلای به آن میمیرند كه این خطر برای استیفن هاوكینگ هم پیش آمده بود و گرفتن راه تنفس او ناشی از ذات الریه بود. پس از چند روز بستری بودن در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان سرانجام با اجازه همسرش تصمیم گرفته شد كه با عمل جراحی مخصوص مجرای تنفس او را باز كنند اما در نتیجه این عمل صدای خود را برای همیشه از دست می داد

عمل جراحی با موفقیت صورت گرفت و بار دیگر استیفن از خطر مرگ جست. هر چند قدرت تكلم خود را از دست داد اما با جایگزینی كامپیوتر مخصوص سخنگو ارتباط او با اطرافیانش حتی بهتر از سابق شد زیرا قبلا بعلت ضعف عضلات صوتی با دشواری و نارسایی زیاد صحبت می كرد. كامپیوتر سخنگو را یك استاد آمریكایی كامپیوتر در كالیفرنیت برای او ساخت و تقدیمش كرد. برنامه ریزی این دستگاه شامل سه هزار كلمه است و هر بار كه استیفن بخواهد سخنی بگوید می بایست با انتخاب كلمات و فشردن دكمه های كامپیوتر به كمك دو انگشتش كه هنوز كار می كنند جمله مورد نظرش را بسازد و صدای مصنوعی به جای او حرف می زند. البته اینگونه سخنگویی ماشینی طولانی تر است اما خود استیفن كه هرگز خوشبینی اش را از دست نمی دهد عقیده دارد كه به او وقت بیشتری می دهد برای اندیشیدن آنچه می خواهد بگوید و سبب می شود كه هرگز نسنجیده حرف نزند.

ویلچر یا صندلی چرخدار استیفن كه بوسیله آن رفت و آمد می كند نیز از پیشرفته ترین پدیده های تكنولوژی است و با نیروی الكتریكی حركت می كند. وی اتكای زیادی به ویلچر خود دارد چون علاوه بر حركت با آن وسیله ای برای ابراز احساساتش نیز محسوب می شود. مثلا اگر در یك میهمانی به وجد آید با ویلچرش به سبك خاص خود می رقصد و چنانچه صبر و حوصله اش را در مورد یك شخص مزاحم از دست بدهد در یك مانور سریع از روی پاهای او رد می شود !!! بسیاری از شاگردانش ضربه چرخهای ویلچر او را تجربه كرده اند و به گفته خودش یكی از تاسف هایش این است كه طعم این تجربه را به مارگارت تاچر نچشانده است !

یكی از شگفتیهای این آدم مفلوج و نحیف كه به ظاهر باید موجودی تلخ و غمزده و منزوی باشد شوخ طبعی و شیطنت كودكانه اوست كه بخصوص در برق نگاه هوشمندانه و رندانه اش دیده می شود. در حالیكه اجزای چهره اش بی حركت و فاقد هرگونه واكنش احساسی و عاطفی هستند اما چشمانش می درخشند.

انگار به هزار زبان با مخاطب سخن می گویند. او بهیچوجه خودش را منزوی نكرده است. به كنسرت و پارك می رود. در رستوران غذا می خورد. در انجمن های دانشجویان شركت می كند. و سر به سر شاگردانش كه همیشه او را سوال پیچ می كنند می گذارد. شیوه شیطنت آمیزش اینست كه پاسخگویی را گاهی عمدا كش می دهد و در حالیكه پرسش كنندگان پس از چند دقیقه انتظار پاسخ مفصلی را برای سوال خود پیش بینی می كنند با یك كلمه بله یا نه از كامپیوتر سخنگویش همه را به خنده می اندازد.

این اعجوبه فاقد تحرك عاشق جنب و جوش و گشت و سیاحت است و تا كنون دوبار به سفر دور دنیا رفته و حتی از چین و دیوار باستانی آن دیدن كرده است. همچنین در صدها كنفرانس و سمینار علمی شركت كرده است و به ایراد سخنرانی پرداخته است. كه البته این سخنرانی ها قبلا در نوار ضبط و در روز كنفرانس پخش می شود.

پرفروشترین كتاب علمی

از نكات جالب دیگر در زندگی استیفن هاوكینگ یكی هم اینست كه او در سالهای اولیه زناشویی اش با جین وایلد از او صاحب سه فرزند شد یك دختر و دو پسر. لذت پدری و احساس مسئولیت در تامین زندگی فرزندان یكی از مهمترین انگیزه هایی بود كه او را در مقابله با مشكلاتش یاری داد زیرا با طبع لجوج و بلندپروازش اصرار داشت كه بهترین امكانات زندگی و تحصیل را برای بچه هایش فراهم كند و این امر مخارج هنگفتی روی دستش می گذاشت. هزینه خودش هم كم نبود چون می بایست به دو پرستار تمام وقت و یك دستیار حقوق بپردازد و درامد استادی دانشگاه كفاف این مخارج را نمی داد. به همین جهت در اواسط دهه 80 به فكر نوشتن كتاب افتاد و در سال 1988 كتاب معروف خود به نام ( تاریخ كوتاهی از زمان) را منتشر كرد.{بزودی این كتاب را در سایت خواهیم آورد}

در این كتاب كه به فارسی هم ترجمه شده است استیفن هاوكینگ به زبان ساده و قابل فهم عامه پیچیده ترین مسائل فیزیك جدید و كیهان شناسی و بخصوص ماهیت زمان و فضا را بررسی كرده و نظریات و محاسبات خودش را شرح داده است. بی آنكه خواننده را با فرمولها و معادلات ریاضی بغرنج گیج كند. اما به رغم سادگی بیان و جذابیت مباحث بسیاری از مردم از آن سر در نمی آورند. زیرا ایده های مطرح شده در كتاب در سطح بالای علمی است. با وجود این كتاب مزبور 8 میلیون نسخه به فروش رفته و 183 هفته در لیست 10 كتاب پرفروش جهان قرار داشته است و طبعا چنین موفقیت بیمانندی مشكلات مادی استیفن را برای همیشه حل می كند.

كتاب جدید استیفن به نتایج پژوهشها و یافته های او درباره ی سیاهچاله ها اختصاص دارد. این اجرام مرموز و فاقد نورانیت آسمانی كه بر اساس تئوری پذیرفته شده ای در سالهای اخیر از فروریزی و تراكم ستارگان سنگین وزن پس از اتمام سوخت هسته ای آن ها پدید می آیند ستارگان دیگر را در اطراف خود می بلعند و با افزایش جرم و در نتیجه دستیابی به نیروی جاذبه قویتر به تدریج ستارگان دورتر را به كام می كشند. بدینگونه در سیاهچاله ها ماده به حدی از تراكم می رسد كه هر سانتی متر مكعب آن می تواند میلیونها و حتی میلیاردها تن وزن داشته باشد و نیروی جاذبه آنچنان قوی است كه نور و هیچگونه تشعشعی امكان خروج از سطح آن ها را ندارد. به همبن جهت ما هرگز نمی توانیم حتی با قویترین تلسكوپها این غولهای نامرئی را ردیابی كنیم.

اما استیفن هاوكینگ در كتاب تازه اش برداشتهای متفاوتی از سیاهچاله ها ارائه داده است و با محاسبات خود به این نتیجه می رسد كه این اجرام بكلی فاقد نورانیت نیستند و بعلاوه موادی را كه از ستارگان دیگر جذب و بلع می كنند در مرحله نهایی تراكم به حالتی انفجار گونه از یك كانال دیگر بیرون می ریزند. منتها آنچه دفع می شود به همان صورتی نیست كه بلعیده شده است. به عبارت دیگر سیاهچاله ها نوعی بوته زرگری هستند كه طلا آلات مستعمل را به شمش تبدیل می كنند. از كانال خروجی عناصر تازه در یك جهان نوزاد تزریق می شود كه می توان آن را در مقابل سیاهچاله ( سپید چشمه) نامید.

شاید سالها طول بكشد تا صحت و سقم نظزیه های جدید استیفن هاوكینگ روشن شود زیرا آنقدر تازگی دارد كه عجیب به نظر می رسد. اما عجیب تر از آن مغز این مرد است كه این نظزیه پردازی ها و رهگشائیها از آن می تراود. او برای محاسبات طولانی و پیچیده ریاضی و نجومی خود حتی از نوشتن ارقام روی كاغذ محروم است و باید همه این عملیات بغرنج را در مغز خود انجام بدهد و نتایج را در حافظه اش نگهدارد بدینگونه فقط با مغزش زنده است و به قول دكارت چون فكر می كند پس وجود دارد.

اما این موجود این آدم معلول و نحیف و عاجز از تحرك و تكلم یك سرمشق است . . . .

برای آن ها كه با امید و استقامت و تلاش بیگانه اند . . .

برای آن ها كه تواناییهای انسان و ارزش اندیشه سالم و سازنده را دست كم می گیرند . . .

برای بدبین ها و منفی باف ها كه در افق دید خود جهان را به گونه سیاهچاله ای مخوف و ظلمانی می بینند . . . .

پروفسور حسابی


سید محمود حسابی در سال 1281 (ه.ش), از پدر و مادری تفرشی در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن چهار سال از دوران كودكی در تهران, به همراه خانواده (پدر, مادر, برادر) عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت, با تنگدستی و مرارت های دور از وطن در مدرسه كشیش های فرانسوی آغاز كردند و همزمان, توسط مادر فداكار, متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی) , تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفتند.

استاد, قرآن كریم را حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشتند. دیوان حافظ را نیز از برداشته و به بوستان و گلستان سعدی, شاهنامه فردوسی, مثنوی مولوی, منشات قائم مقام اشراف كامل داشتند.

شروع تحصیلات متوسطه ایشان مصادف با آغاز جنگ جهانی اول, و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو, پس از دو سال تحصیل در منزل برای ادامه به كالج آمریكایی بیروت رفتند و در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات, در سن نوزده سالگی, لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرك مهندسی راه و ساختمان را اخذ نمودند. در آن زمان با نقشه كشی و راهسازی, به امرار معاش خانواده كمك می كردند. استاد همچنین در رشته های پزشكی, ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آكادمیك پرداختند. شركت راهسازی فرانسوی كه استاد در آن مشغول به كار بودند, به پاس قدردانی از زحماتشان, ایشان را برای ادامه تحصیل به كشور فرانسه اعزام كرد و بدین ترتیب در سال1924 (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد و در سال 1925 (م) فارغ التحصیل شدند.

همزمان با تحصیل در رشته معدن, در راه آهن برقی فرانسه مشغول به كار گردیدند و پس از پایان تحصیل در این رشته كار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت "سار" آغاز كردند. سپس به دلیل وجود روحیه علمی, به تحصیل و تحقیق, در دانشگاه سوربن, در رشته فیزیك پرداختند و در سال 1927 (م) در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دكترای فیزیك خود را , با ارائه رساله ای تحت عنوان "حساسیت سلول های فتوالكتریك", با درجه عالی دریافت كردند. استاد با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی كلاسیك غرب به خوبی آشنایی داشتند وایشان در چند رشته ورزشی موفقیت هایی كسب نمودند كه از آن میان می توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا اشاره نمود.

پروفسور حسابی به دلیل عشق به میهن و با وجود امكان ادامه تحقیقات در خارج از كشور به ایران بازگشت و با ایمان و تعهد, به خدمتی خستگی ناپذیر پرداخت تا جوانان ایرانی را با علوم نوین آشنا سازد.

پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی, دانشكده های فنی و علوم دانشگاه تهران, نگارش ده ها كتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیك و مهندسی نوین, ایشان را به نام پدر علم فیزیك و مهندسی نوین ایران در كشور معروف كرد.

حدود هفتاد سال خدمت علمی ایشان در گسترش علوم روز و واژه گزینی علمی در برابر هجوم لغات خارجی و نیز پایه گذاری مراكز آموزشی, پژوهشی, تخصصی, علمی و ..., از جمله اقدامات ارزشمند استاد به شمار می رود كه برای نمونه به مواردی اشاره می كنیم:

_ اولین نقشه برداری فنی و تخصصی كشور (راه بندرلنگه به بوشهر)

_ اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشك)

_ پایه گذاری اولین مدارس عشایری كشور

_ پایه گذاری دارالمعلمین عالی

_ پایه گذاری دانشسرای عالی

_ ساخت اولین رادیو در كشور

_ راه اندازی اولین آنتن فرستنده در كشور

_ راه اندازی اولین مركز زلزله شناسی كشور

_ راه اندازی اولین رآكتور اتمی سازمان انرژی اتمی كشور

_ راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران

_ تعیین ساعت ایران

_ پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران, به نام بیمارستان "گوهرشاد"

_ شركت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی

_تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران

_ پایه گذاری دانشكده فنی دانشگاه تهران

_ پایه گذاری دانشكده علوم دانشگاه تهران

_ پایه گذاری شورای عالی معارف

_ پایه گذاری مركز عدسی سازی اپتیك كاربردی در دانشكده علوم دانشگاه تهران

_ پایه گذاری بخش آكوستیك در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام های موسیقی ایرانی به روش علمی

_ پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی

_ پایه گذاری موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران

_ پایه گذاری مركز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران

_ پایه گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران

_ پایه گذاری مركز مدرن تعقیب ماهواره ها در شیراز

_ پایه گذاری مركز مخابرات اسدآباد همدان

_ پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مركز پژوهش های موسیقی

_ پایه گذاری كمیته پژوهشی فضای ایران

_ ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی كشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)

_ تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی ستاندارد

_ تدوین آیین نامه كارخانجات نساجی كشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت

_ پایه گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الكترونیك, فیزیك, فیزیك اپتیك, هوش مصنوعی)

_ راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در كشور

_ ایجاد اولین كارگاه های تجربی در علوم كاربردی در ایران

_ ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در كشور

دکتر محمد حیدری ملایری

دکتر محمد حیدری ملایری، اختر فیزیکدان رصدخانه پاریس و دانشمند سرشناس جهانی در رشته اخترشناسی و اختر فیزیک است.

کشف‌های او در زمینه ستارگان پرجرم ( massive ) ، یعنی ستارگانی که جرمشان دست کم 10 برابر از جرم خورشید بیشتر است، شناخته‌شده و از متخصصان این رشته است. وی در سال 1362، در جریان پژوهش برای تز دکترای خود، به کشف جسم‌های ناشناخته‌ای در دو کهکشان همسایه ما (که ابرهای ماژلان Magellanic Clouds خوانده می‌شود ) نائل آمد.

قبلا تصور می‌شد که این جسم‌ها ستاره‌اند، ولی او نشان داد که در واقع میغ‌ها یا سحابی‌های ویژه‌ای هستند که توسط ستارگان پرجرمِ نوزاد به وجود آمده‌اند. از آن زمان تاکنون بخش عمده‌ای از فعالیت‌های وی بر مطالعه این جسم‌ها متمرکز شده است و نتیجه‌های پژوهش‌هایش تاکنون در بیش از 100 مقاله علمی به چاپ رسیده است.

دکتر حیدری ملایری رهبر گروهی از اختر فیزیکدانان بین‌المللی است که در باره پیدایش ستاره‌های پرجرم و تاثیر این ستارگان بر محیط پیرامونشان مطالعه می‌کنند. همچنین نتایج مطالعات و پژوهش‌های چند سال اخیر ایشان بر پایه داده‌هایی است که او با به کار بردن تلسکوپ فضایی‌ هابل، متعلق به سازمان ناسا (NASA)، به‌دست آورده است.وی در سال 1364 به گروه اختر شناسان رصدخانه بزرگ اروپا (‌ESO‌) که در کشور شیلی در آمریکای‌جنوبی قرار دارد، پیوست. اقامت او در شیلی 7 سال به طول انجامید و در ضمن فعالیت‌های پژوهشی‌اش از 1367 تا 1370، معاونت دپارتمان اختر شناسی رصدخانه اروپایی را هم به‌عهده داشت.

«جرم بیشینه یا ماکسیموم ستارگان‌» یکی از نتایج مطالعات علمی و جالب دکتر حیدری ملایری به شمار می‌رود. قبلا تصور می‌شد که ستارگان می‌توانند جرمی تا‌حدود 500 برابر جرم خورشید داشته باشند اما دکتر حیدری ملایری ثابت کرد که چنین ستاره‌هایی وجود ندارند و نشان داد که ستاره‌های پرجرم‌تر از 120 برابر جرم خورشید در واقع یک ستاره نیستند، بلکه از گروهی ستاره کم جرم‌تر تشکیل شده‌اند و چون بسیار تنگاتنگ هم قرار گرفته‌اند، آنها را یک ستاره می‌پنداشته‌اند. این دستاورد پیامد‌های مهمی برای شناخت چگونگی به وجود آمدن ستارگان پرجرم داشته است.

نتایج به‌دست آمده از مطالعات و پژوهش‌های دکتر حیدری ملایری بارها توسط اطلاعیه‌های علمی از جانب سازمان فضایی آمریکا (NASA‌)، سازمان فضایی اروپا (‌ESA‌)، مرکز پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS‌) و رصدخانه پاریس به آگاهی همگان رسانده شده و در رسانه‌های گوناگون بازتاب جهانی یافته است. دکتر حیدری ملایری بارها مشاور علمی سازمان‌های گوناگون پژوهشی اختر شناسی اروپایی و آمریکایی بوده و تا کنون رهبری تز دکترای اختر فیزیک چندین پژوهشگر اروپایی را بر عهده داشته است. با وی به مناسبت سال جهانی نجوم گفت‌وگو کرده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.

در حال حاضر در رصدخانه پاریس مشغول چه کاری هستید‌؟
موضوع پژوهش‌های من در اخترشناسی و اخترفیزیک چگونگی به وجود آمدن ستارگان پرجرم است؛ یعنی ستارگانی که جرمشان دست کم 10 برابر از جرم خورشید بیشتر است. امروزه می‌دانیم که ستارگان عادی، مانند خورشید، چگونه پدید آمده‌اند، ولی مسئله به‌وجود آمدن ستارگان پرجرم هنوز حل نشده است.

در مورد یافته‌ها و کشفیات جدیدتان بیشتر برایمان توضیح دهید. برنامه آینده فرانسه در این زمینه چیست‌؟
وارد شدن به جزئیات در اینجا آسان نیست، چون موضوع بسیار تخصصی است. چیزی که برای همگان می‌توانم بگویم این است که ما در دو کهکشان همسایه راه شیری خودمان (ابر‌های بزرگ و کوچک ماژلان) جسم‌های خاصی کشف کرده‌ایم (میغ‌های یونیده) که در برگیرنده ستارگان نوزاد پرجرم‌ هستند. نپاهش (رصد)‌های ما به کمک تلسکوپ فضایی ‌هابل و تلسکوپ‌های سازمان اخترشناسی اروپا در شیلی برای پژوهش در باره این جسم‌هاست. نتیجه این پژوهش‌ها در مجله‌های تخصصی جهانی به چاپ رسیده‌اند. اخترشناسان و پژوهشگران فرانسوی در بخش‌های گوناگون اخترفیزیک طرح‌های بسیاری دارند.
هم‌اکنون بزرگترین طرح‌های پژوهشی فرانسه (و دیگر کشورهای اروپایی همتای آن) با همکاری بین‌المللی انجام می‌گیرد. این روش هزینه‌ها را کمتر می‌کند و اجازه می‌دهد چندین طرح گوناگون را با هم به ثمر رساند و از تخصص‌های بیشتری برخوردار شد.

از میان این طرح‌های بسیار می‌توان آلما (ALMA) را نام برد که شبکه‌ای است از 60 تلسکوپ رادیویی، هرکدام به قطر 12 متر و که در شمال شیلی در دست تهیه است و نخستین تلسکوپ‌های آن سال آینده آغاز به کار خواهند کرد. گایا (GAIA) طرح دیگری است که سازمان فضایی اروپا رهبری می‌کند و فرانسه در آن نقش مهمی دارد. این طرح عبارت است از تلسکوپی فضایی برای اخترسنجی یک میلیارد ستاره در سراسر آسمان و بسیاری پژوهش‌های وابسته دیگر. قرار است این تلسکوپ سال 2011 به مدار فرستاده شود. هزینه هریک از این طرح‌ها صدها میلیون یورو برآورد می‌شود.

درباره پیشرفت‌های نجومی و فناوری‌های مرتبط با این دانش برایمان بگویید
اخترشناسی نوین برای بیشترکردن توان واگشود تلسکوپ‌ها در همه طول موج‌ها از آخرین دستاوردهای فناوری استفاده می‌کند. با تکنیک‌های جدید در اخترشناسی نوری می‌توان بر آشوب‌ناکی جو غلبه کرد و به واگشود بیشینه رسید. همچنین تلسکوپ‌های بزرگ فضایی پیشرفت‌های بزرگی را سبب شده‌اند.

آیا درباره پیشرفت‌های ایران چیزی می‌دانید؟ آیا با دانشمندان ایرانی در ارتباط هستید و ارتباطتان به چه صورت است؟
با شماری از اخترشناسان ایرانی، بیشتر از راه ای-میل، در تماس هستم. با فعالیت‌های آنان هم کمابیش آشنا هستم. فکر می‌کنم برای اینکه بتوانند پیشرفت خوبی داشته باشند به بودجه‌های مالی بیشتری نیازمندند.

گفته می‌شود تعداد زیادی ایرانی درنقاط مختلف دنیا در این عرصه مشغول به کار هستند آیا درست است ؟
بله درست است در کشورهای اروپایی و آمریکا و در فرانسه تعدادی هستند.

درباره سرعت اینترنت و نقشی که اینترنت در یافته‌ها و کشفیات جدید نجومی ایفا می‌کند توضیح دهید.
اینترنت کمک بسیار بزرگی است. به‌عنوان مثال پژوهشگرانی که با من همکاری دارند در کشورهای گوناگون اروپایی و آمریکایی زندگی می‌کنند. پیش از اینترنت ما مجبور بودیم برای تبادل و بحث هر چند وقت یک‌بار در یک جا جمع شویم. اکنون بسیاری از تبادل‌ها را با اینترنت انجام می‌دهیم.

چرا بیشتر مردم به نجوم علاقه‌مند هستند؟یافته‌های نجومی چه تاثیری در زندگی بشر ایفا می‌کند‌؟
شاید به خاطر اینکه ما بخشی از ستارگان هستیم، چنان‌که اخترفیزیک نشان داده. اخترشناسی از کهن‌ترین زمان‌ها اهمیت بسیار در زندگی انسان داشته، مثلا در کشاورزی، دریانوردی، باورهای دینی و جشن‌های فرهنگی. عید نوروز خودمان ریشه در اخترشناسی دارد. زمانی انسان ستارگان را می‌پرستیده، در برخی فرهنگ‌های بومی آمریکا، انسان خود را فرزند ستارگان می‌داند. در ایران خودمان پرستش مهر(خورشید) رواج داشته که به اروپا رفته است. وقتی به عصر خودمان نزدیک می‌شویم می‌بینیم که بزرگترین انقلاب‌های اندیشه‌ای تاریخ انسان، در سده‌های شانزدهم و هفدهم، از اخترشناسی با کارهای کوپرنیک، گالیله، نیوتن و دیگران سرچشمه گرفته‌اند، این کشف‌های اخترشناسی بودند که جهان کهن را زیرو رو کردند و رنسانس را در اروپا به وجود آوردند.

دستاوردهای اخترفیزیکی اخیر نشان داده‌اند که ما ذره‌هایی از ستارگان هستیم. اتم‌هایی که بدن من و شما و هر چیز مادی را درست کرده‌اند زمانی درون ستارگان به وجود آمده‌اند. اخترشناسی به پرسش‌های بنیادین انسان پاسخ می‌دهد و کاربردهای عملی بسیاری دارد.

وقتی از خلال تلسکوپ‌های قوی یا عکس‌های‌هابل جهان را می‌نگرید چه احساسی دارید؟
چندین احساس، به ویژه شگفتی از «داستانی» که آن تصویر نقل می‌کند، رابطه‌هایی که میان اجزای تشکیل دهنده آن جسم آشکار می‌شود و گاه این احساس که شما نخستین کسی هستید درسراسر کره زمین که به چیزی خاص پی می‌برید.

چه اطلاعی از برنامه‌هایی که قرار است در سال نجوم در کشورها برگزار شود، دارید؟
در همه کشورهای جهان برنامه‌هایی پیش‌بینی شده که بسیار گسترده است. اگر به وب سایت‌های آنها رجوع کنید اطلاعات کاملی را خواهید دید.

چرا امسال به‌عنوان سال نجوم نامیده شد؟
امسال چهارصدمین سالگرد نخستین نپاهش (رصد)‌های گالیله است. این رویداد پیامدهای مهمی داشت و سرانجام به انقلاب علمی انجامید و سیر تاریخ انسان را به کلی دگرگون کرد.

چه صحبتی برای ایرانیان و مشتاقان دانش اختر فیزیک و نجوم دارید؟
اخترشناسی در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد . سال 2009 فرصت خوبی است تا مردم با دستاوردهای اخترشناسی نوین یا اخترفیزیک آشنا شوند و از شگفتی‌های جهان ستارگان لذت ببرند. پی ببرند که خورشید ما یکی از میلیاردها ستاره کهکشان است و کهکشان ما یکی از میلیاردها کهکشان گیتی.

چگونه ایران می‌تواند به دوران شکوفایی چند سده خود در زمینه اختر فیزیک برگردد؟ و چرا کشورهای اروپایی و آمریکایی در این دانش توسعه فراوانی یافته‌اند؟
این مبحث بسیار وسیعی است که در اینجا نمی‌توان به همه جنبه‌های آن پرداخت. در چند کلمه، باید برای تدریس اخترشناسی، ریاضی و فیزیک میان کودکان و جوانان در دبستان، دبیرستان و دانشگاه، سازماندهی جدی کرد. باید به اصل پرداخت نه به ظواهر و تبلیغات. فراموش نکنید که دانش‌های نوین در کشورهای اروپایی به وجود آمده‌اند. فیزیک و شیمی و اخترشناسی نوین را اروپاییان پدید آورده‌اند و تقریبا همه کشف‌های فیزیک و شیمی در غرب صورت گرفته است. نهادهای پژوهشی جا افتاده آنان چند قرن سابقه دارند. یک شبه ره صدساله را نمی‌توان رفت. موفقیت این کشورها زاییده ده‌ها سال برنامه‌ریزی منطقی و کوشش است. 

جابر بن حیان (200 ـ 107 هـ . ق / 815 ـ 725 میلادی)

جابربین حیان معروف به صوفی یا کوفی ، کیمیاگر ایرانی بوده و در قرن نهم میلادی میزیسته و بنا به نظریه اکثریت قریب به اتفاق کیمیاگران اسلامی ، وی سرآمد کیمیاگران اسلامی قلمداد میشود. شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمیشود و غربیها او را تحت عنوان «گبر» میشناسند.ابن خلدون درباره جابر گفته است:

جابربن حیان پیشوای تدوین کنندگان فن کیمیاگری است.

جابربن حیان ، کتابی مشتمل بر هزار برگ و متضمن 500 رساله ، تالیف کرده است. «برتلو» شیمیدان فرانسوی که به «پدر شیمی سنتز» مشهور است، سخت تحت تاثیر جابر واقع شده و میگوید: «جابر در علم شیمی همان مقام و پایه را داشت که ارسطو در منطق .» جورج سارتون میگوید: «جابر را باید بزرگترین دانشمند در صحنه علوم در قرون وسطی دانست.» اریک جان هولیمارد ، خاورشناس انگلیسی که تخصص وافری در پژوهشهای تاریخی درباره جابر دارد، چنین مینویسد:

جابر شاگرد و دوست امام صادق (ع) بود و امام را شخصی والا و مهربان یافت؛ بطوری که نمیتوانست از او جدا ولی بی نیاز بماند. جابر میکوشید تا با راهنمایی استادش ، علم شیمی را از بند افسانه‌های کهن مکاتب اسکندریه برهاند و در این کار تا اندازه‌ای به هدف خود رسید. برخی از کتابهایی که جابر در زمینه شیمی نوشته عبارتند از : الزیبق ، کتاب نارالحجر ، خواص اکسیرالذهب ، الخواص ، الریاض و ... .

وی به آزمایش بسیار علاقمند بود. از این رو ، می توان گفت نخستین دانشمند اسلامی است که علم شیمی را بر پایه آزمایش بنا نهاد. جابر نخستین کسی است که اسید سولفوریک یا گوگرد را از تکلیس زاج سبز و حل گازهای حاصل در آب بدست آورد و آن را زینت الزاح نامید. جابر اسید نیتریک یا جوهر شوره را نیز نخستین بار از تقطیر آمیزه‌ای از زاج سبز ، نیترات پتاسیم و زاج سفید بدست آورد. 

رازی ، ابوبکر محمد بن زکریا (313 ـ 251 هـ . ق / 923 ـ 865 م.)

زکریای رازی به عنوان یکی از بزرگترین حکیمان مسلمان شناخته شده و غربیها او را به نام «رازس» میشناسند. رازی در علم کیمیا ، روش علمی محض را انتخاب کرده و بر خلاف روشهای تمثیلی و متافیزیک ، به روشهای علمی ارزش زیادی قائل شده. رازی موسس علم شیمی جدید و نخستین کسی است که «زیست شیمی» را پایه‌گذاری نموده است. دکتر «روسکا» شیمیدان آلمانی گفته است: «رازی برای اولین بار مکتب جدیدی در علم کیمیا بوجود آورده است که آن را مکتب علم شیمی تجربی و علمی می توان نامید.

مطلبی که قابل انکار نیست اینست که زکریای رازی پدر علم شیمی بوده است.» کتابهای او در زمینه کیمیا در واقع اولین کتابهای شیمی است. مهمترین اثر رازی در زمینه کیمیا کتاب «سرالاسرار» است. ظاهرا رازی 24 کتاب یا رساله در علم کیمیا نوشته که متاسفانه فقط معدودی از آنها بدست آمده و در کتابخانه‌های مشهور دنیا نگهداری میشود. وی نخستین بار از تقطیر شراب در قرع و انبیق ماده‌ای بدست آورد که آن را الکحل نامید که بعدها به هر نوع ماده پودری شکل حتی به جوهر هم داده شد، از این رو آن جوهر را جوهر شراب نیز نامیدند. گفته میشود که رازی کربنات آمونیوم را از نشادر و همچنین کربنات سدیم را تهیه کرده است. 

ابن سینا ، حسین (428 ـ 370 هـ . ق / 1036 ـ 980 م.)

ابن سینا ملقب به شیخ الرئیس ، بزرگترین فیلسوف و دانشمند اسلامی و چهره‌ای بسیار موثر در میدان علوم و فنون است. غربیها وی را به نام «اوسینیا» میشناسند. ابن سینا ، رنجی برای کیمیاگری و ساختن طلا نکشید؛ زیرا او به استحاله باور نداشت و صریحا تبدیل فلزات به یکدیگر را ناممکن و غیر عملی میدانست.

ابو علی سینا از ادویه منفرد ، 785 قلم دارو را به ترتیب حروف ابجد نام برده و به ذکر ماهیت آنها پرداخته و خواص تاثیر آن داروها را شرح داد. وی ضمن توصیف این مواد ، آگاهیهای جالبی در زمینه «شیمی کانی» به خوانندگان میدهد و میگوید از ترکیب گوگرد و جیوه می توان شنگرف تهیه کرد. وی نخستین کسی است که خواص شیمیایی الکل و اسید سولفوریک را از نظر دارویی شرح داد.