سخن گفتن، به عنوان یکی از کم هزینه ترین امور، گرچه در بدو نظر بسیار آسان و بی موونه تلقی می گردد؛ اما باید گفت: به کارگیری این نعمت بی بدیل که از امتیازات انسان است، آداب و موازینی دارد که بدون آن نه تنها بهره لازم حاصل نمی گردد، بلکه گاه مشکلات غیر قابل حل و ضایعات جبران ناپذیری نیز به بار خواهد آمد.
بخشی از این آداب که زمینه تفاهم بهتر را فراهم و ما را از لغزش های احتمالی ایمن خواهد ساخت، به شرح زیر عرضه می گردد:
1. سخن حق بگویید و با سخن خود حق را بر ملا سازید.
2. از روی علم و آگاهی سخن گفته و هیچ گاه بدون تأمل کافی حرف نزنید: به آثار و پیامد های حرف های خود توجه کنید.
3. شمرده، بدون عجله و با صدای ملایم حرف بزنید.
4. سنجیده و بجا سخن گویید (سنجیده گویی) و حرف بیهوده (لغو) نزنید.
5. سعی کنید تنها به هنگام ضرورت صحبت کنید (کم گویی)
6. مختصر و مفید سخن گویید. (آفه الکلام الاطاله)
7. در نقل سخنان، امانت را رعایت کنید.
8. در مورد اموری که به شما مربوط نیست، حرفی نزنید.
9. هرگز به گناه تکلم نکنید (دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، شایعه، افشای سر، هتک حرمت، عیب جویی، دشنام، تحقیر، سخنان نیش دار و اختلاف افکنی).
10. در وقت خشم و هیجان، در امور مهم سخن نگویید.
11. هرگز الفاظ و جملات زشت و ناپسند بر زبان جاری نکنید.
12. در سخن گفتن حیا را رعایت کنید.
13. سطح درک مخاطبان را رعایت کنید.
14. در بین صحبت دیگران، حرف نزنید. (شنونده خوبی باشید).
15. بکوشید تا سخنان شما همراه با تشویق دیگران باشد.
16. با سخنان خود، خوبی ها را به اطرافیان تلقین کنید.
17. نکات مثبت شخصیت افراد را یادآوری کنید.
18. در نقل لطیفه ها و سخنان خنده دار افراط نکنید و اگر قصد شوخی دارید، مخاطب را از جدی نبودن سخن خود آگاه کنید.
19. بهتر است در وقت صحبت، چهره ای متبسم داشته باشید.
20. بهتر است در بیان نقاط ضعف دیگران از کنایه استفاده کنید.
21. هیچ گاه بی دلیل کسی را با حرفهایتان نترسانید.
22. در محاورات، فرهنگ مخاطبین خود را در نظر بگیرید.1
23. صادقانه و از روی محبت صحبت کنید.
24. در وقت سخن گفتن، به حرکات فک و لب خود دقت کنید.2
25. حرکت دست و حالات چهره خود را با سخنانتان هماهنگ کنید.
26. وقتی با افراد بزرگتر از خود سخن می گویید، صدای خود را از صدای آنان بالاتر نبرید.
27. اشتیاق و آمادگی شنوندگان را برای شنیدن سخنانتان در نظر بگیرید.
28. شایسته است بدون آن که اظهار بزرگی کنید، سخناتان موجب هشدار و موعظه برای دیگران باشد.
29. سعی کنید سخنان شما، یاد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و نیز سخنان خود را با نام خدا آغاز کنید.
30. از کلمات محترمانه بهره بگیرید. (عرض می کنم، خواهش می کنم، اختیار دارید و ضمیر های جمع مانند: شما، ایشان، و ...)
31. حتی المقدور از سخنی که بار منفی دارد، خودداری کنید (جملات تنفر آمیز، یأس آور، حاکی از شکایت و گله، انتقاد آمیر و سرزنش زا).
32. در غیر موارد لازم، از تکرار اظهارات خود بپرهیزید و در صورت نیاز، حرفتان را با بیانی رساتر تکرار کنید.
33. سعی کنید از جملات امری کمتر استفاده کنید و از زیاد به کار بردن ضمیر «من» بپرهیزید.
34. از آمیختن سخنان خود با اغراق و قسم زیاد خود داری کنید. در صورت نیاز، همراه با دلیل و برهان سخن گویید.
35. از به کارگیری کلمات و عبارات غیر مأنوس و ثقیل بپرهیزید.
36. سزاوار است سخنان شما، همیشه همراه با نقل کلام بزرگان دین و حکمت و حاوی نکات پند آموز باشد، تا به رشد مخاطبان منجر شود.
37. دستور زبان فارسی را به خوبی فرا گیرید و از به کار بردن الفاظ غربی بپرهیزید.3
38. در استفاده از کلمات با معانی مشترک، فهم شنونده را در نظر داشته باشید.
39. تکیه کلام های زاید را با تمرین از سخنانتان حذف کنید. (بله ـ راستش ـ خوب ـ و ...)
40. از پرخاشگری بپرهیزید و با سخن نرم با دیگران گفتگو کنید.
پیوسته در نظر داشته باشید که سخنان شما، حاکی از شخصیت و میزان عقل شماست.
«اللسان میزان الانسان»4
پی نوشت:
1)فرهنگ عمومی جملات و عبارات خاصی برای بیان شادی، غم، تبریک، تسلیت و ... دارد که بهتر است این موارد را آموخته و رعایت کنیم.
2) می توانید در مقابل آیینه تمرین و حرکات نامناسب را اصلاح کنید.
3) صاحب نظرات فرهنگی، برای بسیاری از الفاظ نامأنوس واراداتی، معادلهای فارسی مناسب انتخاب کرده اند. شایسته است طالب محترم این موارد را شناخته و در به کارگیری و ترویج آن بکوشند.
4) غرر الحکم، 1282.
www.zitova.ir/news :منبع
