مفاخر ایران در یونسكو
ده نفر از مفاخر و شخصیت‌های فرهنگی كشورمان از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای ثبت در یونسكو در سال‌های 2014 و 2015 معرفی‌شدند.
در همین حال كارشناسان می‌گویند شخصیت‌هایی كه بیم مصادره آنها از سوی كشورهای همسایه وجود دارد، باید در اولویت ثبت در یونسكو قرار بگیرند.
به گزارش جام‌جم، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ابوعبدالله محمدبن موسی خوارزمی را به مناسبت هزارمین سال تولد، رسام عرب‌زاده را به مناسبت صدمین سال تولد، فخرالدین عراقی را به مناسبت هزارمین سال تولد، ابن جوزی را به‌مناسبت هزارمین سال تولد، ابوالقاسم حالت را به مناسبت صدمین سال تولد، ابو نواس اهوازی به مناسبت هزار و صدمین سال وفات، ستارخان به مناسبت صدمین سال وفات، واله اصفهانی به مناسبت دویستمین سال وفات، رئیسعلی دلواری به مناسبت صدمین سال وفات و شیخ‌مرتضی انصاری را به مناسبت صد و پنجاهمین سال وفات به كمیسیون ملی یونسكو پیشنهاد كرد.
در هر دوره دو ساله، كمیسیون یونسكو در هر كشوری تعدادی از مفاخر و آثار مكتوب فرهنگی خود را برای ثبت در یونسكو پیشنهاد می‌دهد. كمیسیون ملی یونسكو در ایران نیز معمولا در هر دوره چهار نفر را برای ثبت در یونسكو پیشنهاد می‌دهد. اما روالی كه طی می‌شود تا یكی از مفاخر كشور یا یكی از آثار برجسته مكتوب كشور در یونسكو ثبت شود، چگونه است؟
روال ثبت در یونسكو
عبدالمهدی مستكین، مدیر گروه فرهنگ كمیسیون ملی یونسكو دراین باره به خبرنگار ما گفت: براساس مهلت زمانی كه سازمان جهانی یونسكو به ما اعلام می‌كند با همه نهادهای فرهنگی و ارگان‌های دانشگاهی نامه‌نگاری می‌كنیم تا شخصیت‌های برجسته در طول دو سال آینده را معرفی كنند.
او ادامه می‌دهد: ما پیشنهادات را براساس معیارهای یونسكو و اولویت‌های كشور ارزیابی و در نهایت فهرستی آماده می‌كنیم و آن را به سازمان یونسكو ارجاع می‌دهیم. آنها نیز بعد از ارزیابی كارشناسانه ظرف سه تا چهار ماه پس از آن، نتیجه نهایی را اعلام می‌كنند.
مدیر گروه فرهنگ كمیسیون ملی یونسكو گفت: اگر شخصیتی بتواند در یونسكو ثبت شود، كشور پیشنهاددهنده موظف است در آن سال برای آن شخصیت در سطح داخلی و بین‌المللی بزرگداشت بگیرد.
انتقاد به اولویت‌بندی‌ها
یكی از مواردی كه منتقدان نسبت به معرفی مفاخر كشورمان به یونسكو مطرح می‌كنند، این است كه كمیسیون ملی یونسكو برای معرفی شخصیت‌های علمی و فرهنگی كشور اولویت‌بندی ندارد. در شرایطی كه بسیاری از كشورهای همجوار داعیه تصاحب و مصادره مفاخر ایران زمین را دارند، مسئولان ما شخصیت‌هایی را به یونسكو پیشنهاد می‌كنند كه ثبت نامشان در یونسكو از اولویت برخوردار نیست.
مستكین در این باره گفت: ما یك حوزه تمدنی داریم كه گستره‌اش از شرق تا سینكیانگ چین، از غرب تا اندلس اسپانیا، از شمال تا قفقاز و از جنوب تا یمن است. از سوی دیگر یك حوزه مختصات جغرافیایی داریم كه در آن مرزهای كشورهای امروزی حكمفرماست.
او اضافه كرد: چون در گذشته بسیاری از مشاهیر ما در جغرافیای حوزه تمدنی پراكنده بودند و حتی آثاری به فارسی نگاشته‌اند، امروز در مرز كشورهای دیگر قرار گرفته‌اند كه طبعا كشورهای دیگر نیز داعیه مالكیت آنها را دارند. مثلا ابوسعید ابوالخیر یكی از مشاهیر ایران زمین است كه امروز در شهر مهنه در كشور تركمنستان قرار گرفته است یا نظامی شاعر عاشقانه سرای پارسی، شخصیتی است كه امروز آذربایجانی‌ها او را از آن خود می‌دانند.
ثبت چند ملیتی
مدیر گروه فرهنگ كمیسیون ملی یونسكو گفت: یونسكو برای حل این مشكل برنامه‌ای با عنوان ثبت چند ملیتی دارد تا چنین مسائلی باعث ایجاد بحران بین كشورها نشود. با این حال جای كتمان ندارد كه برخی كشورها در این میان انگیزه‌های سیاسی را با مسائل فرهنگی اشتباه می‌گیرند.
مستكین گفت: ما برای چنین شخصیت‌هایی كه كشورهای دیگر نیز دنبال مصادره آنها هستند، قطعا برنامه داریم. براین اساس برای سال‌های 2012 و 2013 موفق شدیم كتاب قانون ابن‌سینا، ابوسعید ابوالخیر، عبدالعلی بیرجندی و ابن رسته را در یونسكو ثبت كنیم در حالی كه كشور روسیه تنها یك شخصیت را ثبت كرد. خدا را شكر تاكنون موفق شدیم مشاهیر و آثار اصلی ایران زمین همچون سعدی، حافظ، عمر خیام، مولوی، شاهنامه فردوسی، قطب‌الدین شیرازی، خواجه نصیرالدین طوسی، غزالی، سنایی، شیخ بهایی و جامی را ثبت كنیم.
او خاطرنشان كرد: البته در معرفی مشاهیر كشور به یونسكو باید معیارها را در نظر بگیریم. مثلا سال تولد یا وفات شخصیت‌ها باید مضربی از 50 باشد. نباید طوری عمل كنیم كه سهمیه كشورمان بسوزد.
در میان نهادهای فرهنگی كه همه ساله پیشنهادهایی به كمیسیون ملی یونسكو ارائه می‌دهد، یكی از مهم‌ترین نهادها انجمن آثار و مفاخر فرهنگی است. اهمیت این نهاد به عنوان پیشنهاددهنده از این حیث است كه به لحاظ اداری زیرمجموعه معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار می‌گیرد و به لحاظ حاكمیتی زیرمجموعه ریاست جمهوری قرار می‌گیرد؛ چراكه رئیس هیات امنای این انجمن شخص رئیس جمهور است.
ایفای نقش برادر بزرگ‌تر
حجت‌الاسلام محمد جواد ادبی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به خبرنگار ما گفت: این انجمن روال معرفی مفاخر و مشاهیر فرهنگی كشور را به موازات نهادهای دیگر همچون معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌دهد. وی از ارائه فهرست ده نفره پیشنهادی انجمن آثار و مفاخر به شرح ابوعبدالله محمدبین موسی خوارزمی، رسام عرب‌زاده، فخرالدین عراقی، ابن جوزی، ابوالقاسم حالت، ابو نواس اهوازی، ستارخان، واله‌اصفهانی، رئیسعلی دلواری و شیخ مرتضی انصاری خبر داد.
ادبی درباره اولویت معرفی و ثبت مشاهیری كه ممكن است از سوی دیگر كشورها مصادره شوند، گفت: جناب رئیس جمهور به این نكته پرداخته‌اند كه ما در مورد مفاخر فرهنگی در مواجهه با كشورهای دیگر باید نقش برادر بزرگ‌تر را ایفا‌كنیم. با این حال ما نیز در معرفی مفاخر كشورمان سعی می‌كنیم نسبت به كشورهای دیگر كه قصد دارند مفاخر ما را مصادره كنند، پیشدستی كنیم.
نظامی و خاقانی ایرانی هستند
در همین باره فتح‌الله مجتبایی، عضو هیات علمی بنیاد دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی و همچنین عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز به جام‌جم گفت: ایران یك نقشه جغرافیایی دارد و یك نقشه فرهنگی. اگرچه ممكن است هر یك از مفاخر بزرگ ایران زمین امروز در نقشه جغرافیایی كشور قرار نگیرند، اما آن‌چنان كه از آثارشان پیداست، متعلق به فرهنگ ایران هستند و ایرانی قلمداد می‌شوند.
او كه سه سال رایزن فرهنگی ایران در هند بود، گفت: شخصیت‌هایی مانند مولانا، نظامی، ابوسعید، جامی و خاقانی گرچه امروز در كشور دیگری قرار گرفته‌اند، اما متعلق به فرهنگ ایران هستند. مجتبایی خاطرنشان كرد: ثبت مفاخر ایران در یونسكو اول باید به كسانی بپردازیم كه در كشورهای دیگر دفن هستند و ممكن است كشورهای دیگر زودتر آنها را ثبت كنند. منبع : جام جم
