تبیان، دستیار زندگی

 

طلیعه
در چشم من از همه مردم بزرگتر بود، بالاترین صفتی که به خاطر آن، او را در نظرم بزرگ کرده بود، اینکه دنیا در نظرش کوچک بود، او از سلطه جهالت بر وجودش، رهایی یافته بود، و هرگز به سوی کسی دست دراز نمی کرد، جز به سوی انسان مورد اعتماد به خاطر نفعی، او شکوه نمی کرد، خشمگین نمی شد، به ستوه نمی آمد، غالباً خاموش بود، و چون لب می گشود، سرآمد گویندگان بود، او ضعیف و ناتوان بود، ولی وقتی که نوبت به تلاش و جهاد می رسید، شیر ژیان بود، در مجلس علماء به شنیدن بیش از گفتن علاقه می ورزید، هنگامی که کسی در سخن بر او چیره می شد، در سکوت هیچکس بر او غالب نمی شد، آنچه را که عمل نمی کرد، نمی گفت و کارهایی را که نگفته بود، انجام می داد، و هرگاه دو مطلب به او پیشنهاد می شد، و او نمی دانست کدام یک از آن دو به رضایت خدا نزدیکتر است، هر کدام که به هوای نفس نزدیکتر بود، آن را ترک می کرد و در کارهایی که در امثال آن، جای عذر هست، کسی را ملامت نمی نمود.⁽¹⁾

 

غالباً دوستی های ناباب در سنین جوانی، تحقق می یابد، سالهایی که احساسات و عواطف بر عقل و اندیشه حاکم است. عامل اصلی در شگل گرفتن این دوستیها، غالباً جذابیتهای ظاهری است. لذا برخی عیوب دوست به چشم آدمی نمی آید.

2) گریز از رنج تنهایی
آنهایی که به هر دلیل نتوانسته اند برای خود هم صحبتی مناسب بیابند، همچنان احساس تنهایی و بی کسی می کنند و البته تحمل چنین رنجی تا مدتی مقدور است ولی پس از آن فرد برای گریز از آن به هرکسی پناه می برد. در اینصورت دیگر برای او، مسأله تشخیص دوست مطلوب و یا نامطلوب مطرح نبوده و جایگاهی ندارد.

3) خانواده متزلزل و طرد کننده
این نوع خانواده دارای دو ویژگی مهم است ابتدا عدم تعادل در نظام خانواده و دیگر اینکه به لحاظ فقدان جاذبه و دلبستگی در چنین محیطی، والدین فرزندان خود را طرد می کنند. طرد شدگی از سوی خانواده خود زمینه ساز بحرانهای جدی و پناه بردن به هر کس و هر جاست.

4) فقدان الگوی مناسب
هر انتخاب صحیح و دقیقی، متکی به معیارهای سنجیده و استوار است. درباره دوست ناباب این پرسش مطرح می شود که آیا چنین افرادی، الگوی مناسبی برای دوست یابی داشته اند یا خیر؟
غالب افرادی که به دام دوستان ناباب افتاده اند هیچگونه معیار و مبنایی برای دوست یابی نداشته اند.

1) تشبه به بدان
حضور و همزیستی انسان با اندیشه ها و گرایشهای مختلف، بی تأثیر بر روحیات و رویکردهایش نیست، بر همین اساس، همنشینی با اشرار، خواه و ناخواه در تکوین برخی شرارتها در آدمی موثر است. در کلام حضرت امیر(ع) آمده است:
با مردمان خوب، رفاقت کن در شمار آنان خواهی بود و از مردمان بد فاصله بگیر تا در اعداد آنان محسوب نشوی.⁽²⁾

2) معرف شخصیت
برای آشنایی با شخصیت آدمی، معیارهای مختلفی وجود داره و از جمله اینکه او را به وسیله دوستش بشناسد.
در کلام پیامبر اسلام(ص) آمده است که: از همنشین بد بپرهیز که ترا به او بشناسند.⁽³⁾

3) دشمنی با خدا
در صورت انتخاب دوستان نابابی که به دشمنی با خدا متصف باشند، در حقیقت آدمی خود نیز به دشمنی باخدا برخاسته است.

امام صادق(ع) فرموده اند: کسی که با دشمن خدا دوستی و رفاقت کند، در حقیقت خود او دشمن خداست.⁽⁴⁾

رسول خدا(ص) چنین می فرمایند: هر که گروهی را دوست دارد، خدا وی را با آنها محشور کند.⁽⁵⁾