تبیان، دستیار زندگی

محمدعلی کشاورز، درباره آغاز بیماری‌اش می‌گوید: «درست پارسال یکی از همین شب‌های مردادماه از خواب بیدار شدم. حال خوبی نداشتم؛ احساس کردم که سرم گیج می‌رود. خواستم از تخت پایین بیایم که در یک لحظه تعادلم را از دست دادم و محکم زمین خوردم، خیلی درد کشیدم. همین زمین خوردن باعث شد پایم از چند نقطه بشکند. من تنها زندگی می‌کنم، فقط گاهی خواهر یا برادرم پیشم می‌آیند و تیمارم می‌کنند. آن شب هم تنها بودم و همسایه‌های خوبم با شنیدن صدای من متوجه شدند که اتفاقی افتاده و به سراغم آمدند. آنها بودند که من را به بیمارستان بردند. پیری این چیزها را با خود دارد؛ شما جوان‌ها قدر جوانی‌تان را بدانید.»

از استاد درباره پر کردن اوقات فراغتش می‌پرسیم؛ می‌گوییم پای تلویزیون می‌نشیند یا نه. می‌گوید: «سالهاست که تلویزیون نگاه نمی‌کنم. سال 1349 یک تلویزیون خریدم که الان مثل یک جنس آنتیک خیلی نو و تمیز در گوشه‌ای از خانه‌ام خاک می‌خورد. یک سال هم هست که از خانه بیرون نرفته‌ام، چون برایم سخت است با واکر به این طرف و آن طرف بروم؛ به همین علت از دنیای سینما و تلویزیون خبری ندارم. بعضی اوقات یک چیزهایی از دوستانم می‌شنوم که باور کردنشان برایم خیلی سخت است و ساعت‌ها ذهنم مشغول آن قضیه می‌شود. نداشتن تلویزیون خیلی هم خوب است، چون من همیشه کلی زمان برای خواندن کتاب دارم. از همان جوانی کتاب خواندن را دوست داشتم و اگر قرار می‌شد نقشی را بازی یا تئاتری را کارگردانی کنم، حتما کتاب‌های مختلفی را در موردش می‌خواندم و یک پروسه تحقیق و تفحص درباره‌اش انجام می‌دادم. بیشتر کتاب‌هایی که الان می‌خوانم، فلسفی و تاریخی هستند و معتقدم هرچه در باب این موضوع بدانم کم است.»

کشاورز با خوشرویی در لابه‌لای حرف‌هایش می‌گوید: «همیشه معتقد بودم کار هنری انجام دادن یک نوع رسالت است، مخصوصا بازیگری، چون این کار توسط عده زیادی دیده می‌شود. به خاطرش خیلی کتاب خواندم، اما متاسفانه من این مورد را در بازیگرهای این دوره و زمانه خیلی‌خیلی کم می‌بینم، حتی کارگردان‌ها هم در مورد موضوعی که می‌خواهند  فیلم بسازند، تحقیق گسترده انجام نمی‌دهند. فلان کارگردان می‌خواهد در مورد مولانا فیلم بسازد، اما اصلا مولانا را نمی‌شناسد و فکر می‌کند با خواندن 2تا کتاب همه چیز را در مورد این شخصیت بزرگ می‌داند، غافل از اینکه شناختن مولانا حداقل 2سال زمان لازم دارد. خود من سالهاست در مورد مشاهیر بزرگ کشورمان، ابن‌سینا، عطار نیشابوری، فردوسی، سعدی، حافظ و... کتاب می‌خوانم، اما هنوز که هنوز است خیلی چیزها را در موردشان نمی‌دانم. به نظر من در طول تاریخ دو اسطوره‌شناس بزرگ داشتیم، یکی هومر یونانی بوده و دیگری فردوسی خودمان. تا آنجا که می‌دانم یونانی‌ها و بسیاری از مردم اروپایی و آمریکایی از دوران اولیه آموزش ابتدایی با هومر آشنا می‌شوند و به او افتخار می‌کنند، اما متاسفانه فردوسی و نقش آن در ادبیات ما هر روز برایمان کمرنگ‌تر می‌شود.»

کشاورز، میانه خوبی با اینترنت ندارد و فضای مجازی را محیطی مناسب برای جوان‌ها نمی‌داند: «بیشتر جوان‌های ما فقط نام شاهنامه را شنیده‌اند و دیگر هیچ؛ حتی به خودشان زحمت نمی‌دهند به دنبال دانستن بروند. سرگرمی‌ها  عوض شده. جوان‌ها غرق در تکنولوژی و دنیای مجازی شده‌اند، دنیایی که فکر می‌کنم باعث نابودی دنیای واقعی می‌شود. موبایل، کامپیوتر، اینترنت و... جای خانواده، کتاب و گفت‌وگو را گرفته است. صحبت کردن و گپ زدن در بین افراد خانواده خیلی کم شده، دیگر کسی حوصله کسی را ندارد. اینها همه خطرناک است و من که سن وسالی را گذرانده‌ام، آن را حس می‌کنم و خواهش می‌کنم که خانواده‌ها برای در کنار هم بودنشان ارزش بیشتری قائل شوند. من آنقدر از این تکنولوژی بدم می‌آید که حتی موبایل هم ندارم و هیچ‌وقت هم احساس نکردم به آن نیازی دارم.»

از او می‌پرسیم که در روزهای تنهایی‌اش دوست یا رفیقی دارد که کنارش باشد، در این مورد می‌گوید: «دوست خوب کم است، اما پیدا می‌شود. همیشه در زندگی پستی و بلندی وجود دارد. در همین سختی‌های زندگی است که دوست خوبت را پیدا می‌کنی. این حرف‌ها تکراری است و همیشه همه ما از بزرگترهایمان شنیده‌ایم، اما تا خودمان تجربه نکنیم، معنای این حرف‌ها را لمس نمی‌کنیم. گفتم که یک سال است از خانه بیرون نرفته‌ام. در این یک سال به جز خواهر و برادرم تنها دوستی که تقریبا هر روز زمانی را برای هم صحبتی با من کنار می‌گذارد، اسماعیل شنگله است. او یک دوست بامرام و بامحبت است، البته بعضی وقت‌ها هم یکسری از جوان‌های تئاتری به من سر می‌زنند‌ و برایم از دنیای بیرون می‌گویند. صحبت‌های آنها بیشتر ناله‌هایی است که از بیکاری و بی‌پولی سرچشمه می‌گیرد. وقتی برایم درد دل می‌کنند، خیلی ناراحت می‌شوم. مسائل اقتصادی گریبانگیر همه شده و دارد هنر را هم نابود می‌کند. این دوستان جوان من می‌گویند هرجا برای بازیگری می‌رویم، در نهایت منجر به این می‌شود که پنهانی یک نفر در گوششان زمزمه می‌کند، فلان مبلغ پول بده تا بازیگر شوی! این اصلا درست نیست. من شنیده‌ام یک آقایی در سینما و تلویزیون فعالیت دارد که شغل اصلی‌اش نقش‌فروشی است و از این طریق برای خود منبع درآمد آنچنانی درست کرده؛ همه این شنیده‌ها من را اذیت می‌کند و به فکر فرو می‌برد. آینده بازیگری در این سینما و تلویزیون چه می‌شود؟ یکبار در یک مصاحبه گفتم بهتر است جوان‌ها به دنبال بازیگری نیایند و به فکر یک شغل آبرومندانه باشند. این حرف من به خیلی‌ها برخورد و باعث اعتراضشان شد، اما من هنوز هم به آن اعتقاد دارم، مخصوصا با شنیدن  این اخبار جدید.»