تبیان، دستیار زندگی

با آن موفقیت چشم‌گیری که فولکس‌واگن بیتل کسب کرده بود، دیگر همه می‌خواستند چنان چیزی بسازند. خودرویی کوچک، با امکانات و ارزان. فیات ایتالیا مدل 500 را ساخت. آستین انگلیسی Mini را معرفی کرد. و بالاخره سیتروئن فرانسه هم سال 1948 پدیده‌ای به اسم 2CV را روی کار آورد. که به نوعی صف‌کشی فانتزی‌های اروپا برابر هیولاهای آمریکایی بود.

در حقیقت2CV  مخفف عبارتی‌ است فرانسوی به معنی دو اسب‌بخار در مقیاس اروپایی. برای طراحی او از «فلامینیو برتونی» بهره گرفته شد؛ یک هنرمند خیال‌پرداز و یکی از پیشگامان تلفیق گرافیک و صنعت. حاصل کار، چیزی شد که به گفته «کار مگزین» باهوش‌ترین خودروی کاربردی کوچک تمام دوران بود. در ابتدا 2CV برای مقاصد نظامی ساخته ‌می‌شد. اما با مرور زمان این سنت فراموش شد. در طول عمر 42 ساله این خوردو، دقیقا سه میلیون و 872 هزار و 583 دستگاه از آن تولید و فروخته شده بود.

تولد ژیان

برخلاف آن‌چه تصور می‌شود، ژیان همان سیتروئن فوق نیست. مدل 2CV فقط یک استارت برای تولید نمونه‌‌هایی دیگر بود. در حقیقت این خودرویی که ما به نام ژیان می‌شناسیم، Dyane است که در سال 1967 تولید شده بود. دایان را بر پایه شاسی و پیشرانه همان خودرو قبلی ساخته بودند. شاید بهتر آن‌که بگوییم او یک مدل تغییر چهره از نسل قبل است. به هر حال وقتی که متولد شد، هم‌وطنش یعنی رنو 4، مدل قبلی رنو 5 را به عنوان بزرگ‌ترین رقیب پیش رو می‌دید.

سیتروئن فوق با موتورهای 435 و 602 سی‌سی دو سیلندر تخت هواخنک از خط تولید خارج می‌شد. خودروهای مدل دوم می‌توانستند 35 اسب بخار نیرو تولید کنند. جالب است که با همین قدرت اندک به لطف وزن کم، سرعتشان به 118 کیلومتر در ساعت هم می‌رسید. با یک باک 30 لیتری و مصرف میانگین پنج لیتر در هر 100 کیلومتر، مسافرت‌های طولانی را ممکن می‌شد. جعبه‌دنده چهار سرعته‌‌اش با آن فرم خاص تعویض فشاری و ترمز دستی‌ که چرخ‌های جلو را قفل می‌کرد، همه و همه منحصر به فردش می‌کرد. اما این تمام هنر دایان نبود.

او از سیستم تعلیقی بهره می‌برد که به راستی هنوز هم یکی از شاهکارهای بزرگ مهندسی خودرو به شمار می‌رود. فنرهای مستقل برای هر چرخ که به بازوهایی ضربدری متصل بودند، ساختاری را پدید آوردند که بهترین جاذب ضربه و دافع فشار کابین شدند. این قابلیت خیره‌کننده برای خودروهای آن دوران فرآیندی پیچیده بود. حتی مرسدس که سودای تکنولوژی برتر را در سر داشت، نتوانست مقابل چنین ابداعی سکوت کند. با دست‌کاری در یک شفت مرکزی، می‌شد ارتفاع خودرو را به‌طور دلخواه تغییر داد. نمونه پیشرفته‌تر این سیستم بعدها در زانتیا، دیگر محصول موفق سیتروئن نصب شد. نرمی و فرمان‌پذیری از یک‌سو و چسبندگی به جاده و قدرت مانور از سوی دیگر بزرگ‌ترین توانمندی‌ دایان شده بود.

حتی با این‌که وزن خالصش فقط 594 کیلوگرم بود، یک انسان ولو یک ورزشکار هم نمی‌توانست کاری کند که چرخ‌هایش از زمین بلند شوند. فنرها تا حدی بالا می‌آمدند که گویی کابین در حال جداشدن از چرخ‌هایی ثابت است. برای همین می‌گویند برای کاری مثل پنچرگیری نباید جک را زیر اتاق قرار داد، چون حالا حالاها بالا می‌رود. به علاوه مرکز ثقل پایین باعث شده بود تا حتی در صورت چرخش‌های شدید، واژگونی یا همان چپ‌‌شدگی رخ ندهد.

حضور در ایران

سیتروئن نیز در سال 1347 فرصت صادرات محصولاتش را به ایران یافت. اما ژیان‌های ایرانی همه Dyane نبودند. نام اصلی مدل پیکاپ Méhari و مدل واگن در اصل سیتروئن Acadiane بود. این‌بار هم پارس‌خودرویی‌ها بانی مونتاژ شدند. این خودروها از همان سری پیشرانه‌های 602 سی‌سی بودند. با این‌که ژیان ارزان و ساده بود، اما در صورت خراب‌شدن صاحبش را بیچاره می‌کرد. هنوز هم خودروهای ساخت فرانسه در تعمیر مشکلاتی درست می‌کنند. جدا از جثه کوچکش معروف بود به این‌که از جاهایی می‌تواند عبور کند که مچ پای قاطر می‌پیچد. ‌

درباره مصرفش می‌گفتند با عبور از کنار پمپ بنزین هم می‌توان تا شمال با آن رفت. ژیان سیستمی مثل کولر هم داشت. پوشال‌هایی پشت داشبورد تعبیه شده بودند که با ریختن آب یا قرار دادن گونی یخ با عبور جریان هوا، باعث وزیدن باد خنک ملایمی می‌شد. عجیب است که چراغ‌های آن از درون کابین قابلیت کنترل داشتند. یکی از پرطرفدارترین مدل‌های این خودرو همان مدل روباز با سقف جمع‌شونده برزنتی بود.

در حین مسافرت‌های تفریحی می‌شد صندلی‌های این خودرو را به عنوان نیمکت از جای خود بیرون آورد. تولید ژیان‌های سه‌گانه حتی تا سال 1359 نیز ادامه یافت. اما وضعیت خاص کشور در دوران جنگ، آن‌چنان موافق با ارزبری این‌چنینی نبود. در کل، یک میلیون و 444 هزار و 583 دایان، 253 هزار و 393 آکادین و 144 هزار و 953 دستگاه مهاری تولید و فروخته شد.

داستان ایران و ژیان به اینجا ختم نمی‌شود. سال 1333 برادران امیدوار (عیسی و عبدالله) سفر دور دنیای خود را آغاز کردند. تا هفت سال اول را با موتور سیکلت و سه سال آخر را با 2CV که از طرف سیتروئن به آنان اهدا شده بود، طی کردند.

دیگر خاطره حاشیه‌ای ما از ژیان مربوط می‌شود به کارتون چاق و لاغر. دو کارآگاه مخفی که در کنار ماشین هوشمندشان که به «قرقی» معروف بود، به عملیات خاصی می‌پرداختند. قرقی یک ژیان قرمز با گل‌های زرد و البته بدون راننده که نماد تکنولوژی اواسط دهه 60 شمسی بود

این یک شبیه‌‌سازی کامپیوتری از تصورات سرطراح سیتروئن است

نشریات فرانسه این تصویر جنجالی را منتشر کردند

ابتدا مصارفی نظامی داشت

2CV به سبک پیکاسو

پا به پای سوپر اسپرتها در مسابقات شتاب

با الهام از فراری

تبلیغ ژیان در ایران