تبیان، دستیار زندگی

آیا ازدواج حضرت یوسف علیه السلام با زلیخا (و جوان شدنش بعد از پیری) واقعیت دارد و دلایلی از قرآن یا احادیث معتبر بر این مساله داریم؟

ماجرای ازدواج حضرت یوسف(ع) تنها در بعضی منابع و برخی روایات بیان شده است. مثلا در روایتی آمده است:

وقتی عزیز مصر در سال های قحطی از دنیا رفت و حضرت یوسف(ع) در آن زمان عزیز و بزرگ کشور مصر شده بود، همسر عزیز مصر که همان زلیخا بود به تنگدستی و فقر گرفتار گردید به گونه ای که از مردم در خواست کمک می کرد. به او گفتند: خوب است نیاز خود را به نزد حضرت یوسف(ع) ببری و از او یاری و کمک بطلبی؛ زلیخا در جواب گفت: من از او خجالت می کشم ولی به قدری به او اصرار کردند تا بالاخره قبول کرد و بر سر راهی که محل عبور موکب پادشاهی حضرت یوسف(ع) بود، نشست.

زلیخا، حضرت یوسف(ع) را دید، ایستاد و گفت: سبحان الذی جعل الملوک بالمعصیه عبدا و جعل العبید بالطاعه ملوکا؛ منزه و پاک است خداوندی که پادشاهان را به خاطر گناه و نافرمانی، بندگان و بندگان را به واسطه فرمانبری و اطاعت ، پادشاه می گرداند. حضرت یوسف(ع) به او فرمود: تو همان زن (زلیخا) هستی؟ گفت: بله. حضرت فرمود: آیا هنوز به من علاقه مندی؟ زلیخا گفت: آیا مرا مسخره می کنی؟ من به سن پیری و سالخوردگی رسیده ام، مرا رها کن. حضرت(ع) فرمود: پرسش من از روی راستی و درستی است نه از روی تمسخر. زلیخا در جواب گفت: بله، من هنوز دل در گرو عشق و محبت تو دارم.
حضرت(ع) دستور داد او را به منزل و قصر سلطنتی ببرند سپس از او پرسید: آیا تو نبودی که آن رفتارهای زشت را با من داشتی و مرا گرفتار بلا و زندان کردی؟ زلیخا در پاسخ گفت: ای پیامبر خدا! مرا سرزنش مکن، چون به بلایی گرفتار شدم که هیچ کس به آن مبتلا نشد. حضرت یوسف(ع) پرسید: آن گرفتاری و بلا چه بود؟ زلیخا گفت: به محبت تو که در زیبایی بی نظیر هستی گرفتار شدم و خود من نیز از همه زنان مصر زیباتر بودم و از همه ثروتمند تر. آن زیبایی و ثروت از من گرفته شد و به شوهری ناتوان دچار شدم.

حضرت(ع) پرسید: چه می خواهی؟ گفت: از خدا بخواه، جوانی را به من برگرداند. حضرت(ع) از خداوند درخواست کرد و خداوند جوانی را به زلیخا برگرداند و حضرت با او ازدواج کرد. (1 )
همچنین در تفسیر مجمع البیان، مرحوم طبرسی این حدیث با این مضمون آمده ولی درباره آن بیانی ندارند

همچنین در بعضی منابع دیگر اینطور ذکر شده که:

وقتی که عزیز مصر از دنیا رفت، یوسف به جای او نشست. و زلیخا روز به روز به سیه روزی گرفتار می شد، تا جائی که کارش به گدائی کردن از مردم کشیده شد. بعد از آن به امر خداوند یوسف با زلیخا ازدواج کرد، و با هم سی و هفت سال زندگی نموده صاحب اولاد شدند. (2)

در هر صورت با فرض صحت و درستی این حدیث و این جریان، مطلبی که با اصول و قواعد کلی قرآن و سنت مخالف و ناسازگار باشد در این حدیث و این قضیه به چشم نمی خورد. شاید زلیخا پس از آن درماندگی و سقوط از تخت عزت به خاک ذلت، بیدار شده باشد و دست از افکار آلوده و کارهای غلط خود کشیده باشد و با توجه و بازگشت به سوی خدا، تحولی عمیق و ریشه دار در افکار و باروها و اعمال او حاصل شده باشد. چون شکسته بالی و افتادگی گاهی انسان را به اوج می رساند و احساس فقر و نیاز و درک بیچارگی خود از ویژگی های اولیای الهی و بندگان برجسته خداوند است که البته اگر در حال داشتن ثروت و مقام و عزت کسی به این حقیقت و این ادراک برسد از ارزش و الایی برخوردار است وگرنه معمولا بعد از فقر و ذلت و سقوط این حالت در همه پیدا می گردد.

احتمال دارد خداوند با گرفتار کردن او به این حالت درماندگی، آن روحیه خودخواهی و هوسرانی و جاه طلبی را از او گرفته باشد و زمینه توجه به خدا و احساس نیاز به خود را در او ایجاد کرده باشد و این مطلب عجیبی نیست. تا انسان زنده است هر لحظه می توان انتظار معجزه و امر خارق العاده ای را از او داشت و این از ویژگی های انسان است که می تواند با اراده و تصمیم و انتخاب وضع موجودش را تغییر دهد و به هیچ وجه محکوم وضع موجود نباشد.

چه بعد و تعجبی دارد که با نفس گرم و تصرف ولایی پیامبر بزرگ و معصوم و مقرب خداوند یعنی حضرت یوسف(ع) جوانی به پیرزنی برگردد و چنان شایستگی و لیاقتی در او پیدا شود که همسر پیامبر والایی چون حضرت یوسف(ع) گردد. تا انسان زنده است نمی تواند مأیوس شود و نباید از او مأیوس شد. زلیخایی که همه هستی و سرمایه خود را از دست داده و آن زیبایی و جوانی و قدرت و عزت از او گرفته شده ، یک دفعه بیدار شده و متوجه خطاهای خود گردیده و برگذشته اسفبار خود اشک ندامت ریخته و صادقانه و خالصانه به درگاه خداوند نالیده و زمینه رشد و تعالی و تحول در او ایجاد گشته و خداوند نیز با چنین بنده ای چنین رفتار و معامله شایسته ای می کند.

پی نوشتها:

1- تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 471، ح 218 و نیز احادیث 217 و 219 ؛ بحارالانوار، ج 12، ص 25.
2- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، ج12، ص282؛ و قمی، عباس، سفینه البحار، ج1، ص554؛ و ص278.

به نام خدا
سلام
آیا زلیخا با یوسف ازدواج می كند و در چه سنی؟ حكمت این موضوع چه بوده است؟
ماجرای ازدواج حضرت یوسف(ع) تنها در بعضی منابع و برخی روایات بیان شده است. مثلا در روایتی آمده است: وقتی عزیز مصر در سال های قحطی از دنیا رفت و حضرت یوسف(ع) در آن زمان عزیز و بزرگ كشور مصر شده بود، همسر عزیز مصر كه همان زلیخا بود به تنگدستی و فقر گرفتار گردید به گونه ای كه از مردم در خواست كمك می كرد. به او گفتند: خوب است نیاز خود را به نزد حضرت یوسف(ع) ببری و از او یاری و كمك بطلبی؛ زلیخا در جواب گفت: من از او خجالت می كشم ولی به قدری به او اصرار كردند تا بالاخره قبول كرد و بر سر راهی كه محل عبور موكب پادشاهی حضرت یوسف(ع) بود، نشست. ولی زلیخا، حضرت یوسف(ع) را دید، ایستاد و گفت: سبحان الذی جعل الملوك بالمعصیه عبدا و جعل العبید بالطاعه ملوكا؛ منزه و پاك است خداوندی كه پادشاهان را به خاطر گناه و نافرمانی، بندگان و بندگان را به واسطه فرمانبری و اطاعت ، پادشاه می گرداند. حضرت یوسف(ع) به او فرمود: تو همان زن (زلیخا) هستی؟ گفت: بله. حضرت فرمود: آیا هنوز به من علاقه مندی؟ زلیخا گفت: آیا مرا مسخره می كنی؟ من به سن پیری و سالخوردگی رسیده ام، مرا رها كن. حضرت(ع) فرمود: پرسش من از روی راستی و درستی است نه از روی تمسخر. زلیخا در جواب گفت: بله، من هنوز دل در گرو عشق و محبت تو دارم. حضرت(ع) دستور داد او را به منزل و قصر سلطنتی ببرند سپس از او پرسید: آیا تو نبودی كه آن رفتارهای زشت را با من داشتی و مرا گرفتار بلا و زندان كردی؟ زلیخا در پاسخ گفت: ای پیامبر خدا! مرا سرزنش مكن، چون به بلایی گرفتار شدم كه هیچ كس به آن مبتلا نشد. حضرت یوسف(ع) پرسید: آن گرفتاری و بلا چه بود؟ زلیخا گفت: به محبت تو كه در زیبایی بی نظیر هستی گرفتار شدم و خود من نیز از همه زنان مصر زیباتر بودم و از همه ثروتمند تر. آن زیبایی و ثروت از من گرفت شد و به شوهری ناتوان دچار شدم. حضرت(ع) پرسید: چه می خواهی؟ گفت: از خدا بخواه، جوانی را به من برگرداند. حضرت(ع) از خداوند درخواست كرد و خداوند جوانی را به زلیخا برگرداند و حضرت با او ازدواج كرد. (تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 471، ح 218 و نیز احادیث 217 و 219) ؛ بحارالانوار، ج 12، ص 25 ) این حدیث در تفاسیر ارزشمند و معتبری مانند تفسیرالمیزان ذكر نشده و شاید مرحوم علامه طباطبایی این حدیث را نپذیرفته باشند و به همین خاطر آن را ذكر نفرموده اند. در تفسیر نمونه نیز از این حدیث و این مضمون خبری نیست. ولی در تفسیر مجمع البیان، مرحوم طبرسی این حدیث با این مضمون آمده ولی درباره آن بیانی ندارند.
همچنین در بعضی منابع دیگر اینطور ذکر شده که: وقتی كه عزیز مصر از دنیا رفت، یوسف به جای او نشست. و زلیخا روز به روز به سیه روزی گرفتار می شد، تا جائی كه كارش به گدائی كردن از مردم كشیده شد. بعد از آن به امر خداوند یوسف با زلیخا ازدواج كرد، و با هم سی و هفت سال زندگی نموده صاحب اولاد شدند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالكتب الاسلامیه، ج12، ص282؛ و قمی، عباس، سفینة البحار، ج1، ص554؛ و ص278.)
در هر صورت با فرض صحت و درستی این حدیث و این جریان، مطلبی كه با اصول و قواعد كلی قرآن و سنت مخالف و ناسازگار باشد در این حدیث و این قضیه به چشم نمی خورد.
در مورد حکمت این واقعه هم باید گفت شاید زلیخا پس از آن درماندگی و سقوط از تخت عزت به خاك ذلت، بیدار شده باشد و دست از افكار آلوده و كارهای غلط خود كشیده باشد و با توجه و بازگشت به سوی خدا، تحولی عمیق و ریشه دار در افكار و باروها و اعمال او حاصل شده باشد. چون شكسته بالی و افتادگی گاهی انسان را به اوج می رساند و احساس فقر و نیاز و درك بیچارگی خود از ویژگی های اولیا الاهی و بندگان برجسته خداوند است كه البته اگر در حال داشتن ثروت و مقام و عزت كسی به این حقیقت و این ادراك برسد از ارزش و الایی برخوردار است وگرنه معمولا بعد از فقر و ذلت و سقوط این حالت در همه پیدا می گردد. احتمال دارد خداوند با گرفتار كردن او به این حالت درماندگی آن روحیه خودخواهی و هوسرانی و جاه طلبی را از او گرفته باشد و زمینه توجه به خدا و احساس نیاز به خود را در او ایجاد كرده باشد و این مطلب عجیبی نیست. تا انسان زنده است هر لحظه می توان انتظاری معجزه و امر خارق العاده ای را از او داشت و این از ویژگی های انسان است كه می تواند با اراده و تصمیم و انتخاب وضع موجودش را تغییر دهد و به هیچ وجه محكوم وضع موجود نباشد. چه بعد و تعجبی دارد كه با نفس گرم و تصرف ولایی پیامبر بزرگ و معصوم و مقرب خداوند یعنی حضرت یوسف(ع) جوانی به پیرزنی برگردد و چنان شایستگی و لیاقتی در او پیدا شود كه همسر پیامبر والایی چون حضرت یوسف(ع) گردد. تا انسان زنده است نمی تواند مأیوس شود و نباید از او مأیوس شد. زلیخایی كه همه هستی و سرمایه خود را از دست داده و آن زیبایی و جوانی و قدرت و عزت از او گرفته شده ، یك دفعه بیدار شده و متوجه خطاهای خود گردیده و برگذشته اسفبار خود اشك ندامت ریخته و صادقانه و خالصانه به درگاه خداوند نالیده و زمینه رشد و تعالی و تحول در او ایجاد گشته و خداوند نیز با چنین بنده ای چنین رفتار و معامله شایسته ای می كند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قصه های قرآن، محمدجواد مهری، ص 167.
2. قصص انبیاء، سیدنعمت الله جزایری، ترجمه: یوسف عزیزی، ص 260.
3. تاریخ انبیا، راوندی.
4. قصص القرآن، ابن كثیر.

سریالی که چند سال پیش پخش شد خیلی خوب و پله پله سیر تحول زلیخا را به تصویر کشیده بود
البته شکی نیست یک فیلمنامه تلویزیونی تا حدود زیادی براساس برداشت آزاد نویسنده صورت می گیرد ولی همین هم براساس منابع و مواخذ تاریخی و مشاوران مذهبی شکل گرفته است.

صحنه هایی که زلیخا در قصر غبارآلود و بدون سرباز و محافط و خدمتکار خود با خدایگان خود سخن می گوید و آنرا با خدای یوسف مقایسه می کند و رفته رفته به خدای خود کافر می شود و رو به خدای یوسف می آورد هنوز یادم نرفته.

این تحول در شخصیت زلیخا آنقدر عمیق و خوب پرداخته شده بود که در شخصیت بازیگر این سریال هم تحولاتی ایجاد کرد که ایشان بعد از آن تا حدود زیادی از فعالیتهای هنری فاصله گرفته و به کارهای دیگر از جمله فعالیتهای بین المللی بشردوستانه مشغول شده اند.

بنام خدا

سلام

اگه در تهیه سریالهای مذهبی به موضوع به این خوبی پرداخته بشه واقعا تاثیر گذاره...من که دوباره این سریال دارم می ببینم بخصوص این قسمتهارو واقعا لذت می برم.... از اینکه یک انسانی یک با این همه تمایلات نفسانی چطور میشه به معبودش رهنمون بشه اینها همه از لطف خداوند متعال که در حق بندگانش میکنه...

یه تلنگری که آدم فکر می کنه باید در ارتباط خودش با تجدید نظر کنه....