تبیان، دستیار زندگی

ماسوله در ۵۵ كیلومتری رشت در استان گیلان قرار دارد. این شهر در ناحیه‌ای كوهستانی و جنگلی در دامنه‌ای صخره‌ای با وسعت ۱۶ هكتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است. ماسوله در ۳۲ كیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن قرار دارد و از غرب به خلخال، از شمال به ماسال و از جنوب به طارم محدود است.


 

این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است.

حدود هشتصد تا هزار سال پیش مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به دلائل نامعلومی به منطقه ماسوله كوچ كردند. برخی از مردمان محلی نیز از منطقه‌ای به نام كهنه ماسوله واقع در ۶ كیلومتری شمال غرب این شهر با این افراد همراه شدند. طی كاوش‌های انجام شده از محوطه باستانی كهنه ماسوله سفالینه هائی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده‌است كه دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی می‌باشند.

در ۱۰ كیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ كوره و... در منطقه‌ای گسترده پراكنده شده‌است كه جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.

ماسوله دارای محله‌های ریحانه بر، خانه بر، مسجدبر، كشه سر و اسد محله‌است.

زبان مردم ماسوله تالشی است.

این شهرك هم اكنون رویارو با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و... می‌باشد.

قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانكوه، لاسه سر، تروشوم و كله قندی. كه قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان می‌باشد.

ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. خیابان‌های كوچك و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یك جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی کند.

در برخی روایات آمده است که در زمان مختار كه به تعقیب قاتلان امام حسین(ع) كوشش می‌كردند كسانی از ساكنان موصل و كركوك به كوهستان‌های غرب گیلان آمدند، افرادی كه اهل موصل بودند، ماسوله را ساخته و آنان كه اهل كركوك بودند، كرگانرود را بنا نهادند و یا در نسخه خطی تاریخ سالوك معلم آمده كه پس از شكست سالوك در پای قلعه شمیران ۲ نفر از شاگردان او كه دو برادر به نام‌های عینعلی و زینعلی بودند، به ماسوله آمدند و اهالی كوهستان را به دین اسلام مشرف كردند.