چه عواملی میتوانند باعث کاهش سطح آهن بدن (یا کمبود آهن) شوند؟
کمبود آهن دلایل زیادی دارد. این دلایل را میتوان به دو گروه عمده تقسیم کرد:
۱) افزایش نیاز به آهن.
شرایط معمول مختلفی میتوانند نیاز به آهن را افزایش دهند:
· نوزادان و کودکان نوپا به دلیل سرعت رشدی که دارند بیشتر از سایر کودکان نیاز به آهن دارند. گاهی اوقات تامین آهن مورد نیاز برای این گروه سنی از طریق رژیم غذایی مشکل میشود.
· زنان باردار بیشتر از سایرین نیاز به آهن دارند. اغلب زنان باردار برای این که آهن مورد نیاز خود را تامین کنند لازم است بر اساس توصیه پزشک از مکملهای آهن (مانند قرصهای آهن) استفاده کنند.
· از دست دادن خون باعث از دست دادن آهن میشود. برای جبران آهن از دست رفته، نیاز به دریافت آهن بیشتری است. از دست دادن خون در قاعدگیهای شدید، اهدای خون مکرر و نیز خونریزی از معده و روده رخ میدهد.
۲) کاهش دریافت یا جذب آهن (به عبارت دیگر هنگامی که آهن کافی به بدن نمیرسد).
مقدار آهنی که از رژیم غذایی جذب بدن میشود به عوامل مختلفی بستگی دارد:
· جذب آهن گوشت، مرغ و ماهی (یعنی آهن هِم) دو تا سه برابر آهن گیاهان (یعنی آهن غیرهِم) است.
· مقدار آهنی که از غذاهای گیاهی جذب میشود بستگی به انواع دیگر غذاهایی دارد که در همان وعده مصرف میشوند.
· غذاهای حاوی آهن هِم (گوشت، مرغ، ماهی) جذب آهن غذاهای حاوی آهن غیرهم (مانند غلات غنی شده، برخی لوبیاها و اسفناج) را افزایش میدهند.
· غذاهای حاوی ویتامین C نیز جذب آهن غیر هِم را در صورتی که با یکدیگر در یک وعده مصرف شوند، افزایش میدهند.
· موادی مانند پلیفنلها، فیتات و کلسیم که در واقع اجزای برخی غذاها یا نوشیدنیها هستند مانند چای، قهوه، غلات کامل (سبوسدار)، حبوبات و شیر و سایر لبنیات جذب آهن غیر هِم را اگر در یک وعده مصرف شوند کاهش میدهند. کلسیم حتی جذب آهن هِم را نیز اگر در یک وعده مصرف شوند کم میکند. با این حال در مورد افراد سالمی که رژیم غذایی متنوعی نیز مصرف میکنند این مقدار ممانعت از جذب آهن توسط این مواد معمولاً نگرانی ایجاد نمیکند.
· رژیمهای گیاهخواری دارای آهن هِم کمی هستند ولی با تنظیم یک برنامه دقیق غذایی میتوان جذب آهن را افزایش داد.
· عوامل دیگری مانند مصرف داروهای آنتیاسید به مقدار بیشتر از حد توصیه شده و یا داروهای مورد استفاده برای درمان زخمهای پپتیک و بازگشت اسید به مری می توانند باعث کاهش مقدار اسید معده و کاهش جذب آهن و در نتیجه کمبود آهن شوند.